Vì sao cần có khung pháp lý cho cây trồng chỉnh sửa gen?

Công nghệ chỉnh sửa gen trên thực vật với ưu điểm nổi bật là tạo ra những tính trạng mong muốn dựa vào gen nội sinh của cây trồng (tức là hoàn toàn không có gen ngoại lai) hứa hẹn thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa có quy định về cây trồng chỉnh sửa gen và điều này có thể làm chậm lộ trình ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp.

Công nghệ chỉnh sửa gen khác công nghệ chuyển gen ra sao?

Phòng Công nghệ tế bào thực vật, Viện Công nghệ sinh học (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) là một trong những nơi ghi nhận thành công đầu tiên trong công tác nghiên cứu về công nghệ chỉnh sửa gen thực vật ở Việt Nam.

TS. Đỗ Tiến Phát, Trưởng phòng Công nghệ tế bào thực vật, cho biết, thông qua hợp tác với các viện, đại học lớn của Anh, Pháp, Hoa Kỳ, Bỉ, nhóm nghiên cứu đã phát triển thành công công nghệ chỉnh sửa gen trên cây đậu tương, lúa, cà chua, thuốc lá và dưa chuột. Nhiều sản phẩm triển vọng đang được đánh giá ở giai đoạn nhà lưới, nhà kính có kiểm soát an toàn sinh học để hướng tới ứng dụng trong tương lai.

Các nhà khoa học thảo luận tại hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”. Ảnh: Lê Phạm
Các nhà khoa học thảo luận tại hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”. Ảnh: Lê Phạm

Theo TS. Đỗ Tiến Phát, điểm nổi bật của công nghệ chỉnh sửa gen đang được sử dụng là các tính trạng mong muốn được tạo ra bằng cách hoàn toàn dựa vào gen nội sinh của cây, không sử dụng biện pháp đưa gen ngoại lai vào. “Tức là cây trồng chỉnh sửa gen không mang gen ngoại lai. Điều này giúp tránh được những quan ngại lâu nay về cây trồng chuyển gen (hay còn gọi là biến đổi gen - GMO) mặc dù chưa có bằng chứng cho thấy cây trồng chuyển gen ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, động vật, môi trường và đa dạng sinh học”, vị chuyên gia này cho biết.

Trên thế giới, những cây trồng được ưu tiên chọn tạo và cải tiến bằng công nghệ chỉnh sửa gen gồm các loại ngũ cốc như lúa gạo, ngô, lúa mỳ, đậu tương và loại cây lương thực khác như cà chua, sắn, bông, khoai tây, cây có múi… Số lượng tính trạng sửa gen nhằm cải thiện chất lượng cây trồng (về thành phần và mùi vị) chiếm nhiều nhất với gần 50% các tính trạng được nghiên cứu. Tiếp đến là các tính trạng kháng sâu bệnh, chống chịu thuốc bảo vệ thực vật và những tính trạng khác như: chống chịu áp lực môi trường, thay đổi màu sắc, cải thiện năng suất, tuổi thọ, tăng trưởng...

Tháng 4 vừa qua, tại Quy Nhơn, Bình Định, Viện nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam, Viện Công nghệ sinh học cùng Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục Liên ngành phối hợp tổ chức hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật - Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”. Tại đây, các chuyên gia hàng đầu thế giới đặc biệt nhấn mạnh những tính trạng nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gen tạo ra cho cây trồng, đó là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận.

“Các sản phẩm chỉnh sửa gen có tiềm năng to lớn trong việc cải thiện nguồn cung dinh dưỡng, giúp bảo tồn môi trường và tài nguyên tốt hơn và góp phần đảm bảo an ninh lương thực”, GS. Masaki Endo, Viện Nông Sinh học, Nhật Bản nói. Bà cho biết thêm, rất nhiều người Nhật Bản sử dụng cà chua chỉnh sửa gen GABA - cây trồng chỉnh sửa gen đầu tiên được thương mại ở Nhật Bản. “Họ nói hương vị của loại cà chua này rất ngon - nếu sản phẩm này tốt cho sức khỏe thì chắc chắn họ sẽ lựa chọn sử dụng”.

Theo GS.TS. Phạm Văn Toản, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, công nghệ chỉnh sửa gen là công cụ mới giúp tạo ra các giống cây trồng có được những tính trạng mà người sử dụng, người tiêu dùng mong muốn. Công nghệ này có rất nhiều lợi thế so với công nghệ chuyển gen, cụ thể là: thời gian tạo ra các giống cây trồng có tính trạng mong muốn ngắn hơn và dễ ứng dụng vào sản xuất hơn do tránh được những nghi ngại liên quan đến gen ngoại lai.

“Thế giới trong 10 năm qua phát triển công nghệ chỉnh sửa gen và trong 2 - 3 năm gần đây, tốc độ tạo ra giống cây trồng chỉnh sửa gen, công bố được phép lưu hành rất nhanh. Tôi hy vọng thời gian tới, công nghệ này sẽ được áp dụng rộng rãi trong công tác chọn tạo giống cây trồng mới ở nước ta”, GS.TS. Phạm Văn Toản nói.

Lợi ích cho nhiều bên 

Với những ưu điểm nổi bật, cây trồng chỉnh sửa gen hứa hẹn sẽ thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững và mang lại lợi ích cho nhiều bên. Công nghệ chỉnh sửa gen giúp cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu, tăng sản lượng và chất lượng nông sản, từ đó cải thiện sinh kế và lợi nhuận cho nông dân. Với người tiêu dùng, công nghệ này mang lại nguồn thực phẩm dinh dưỡng, an toàn và chất lượng tốt hơn. Lợi ích với môi trường có thể kể đến tiết kiệm nguyên liệu đầu vào (đất, nước, vật tư nông nghiệp), bảo tồn tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Thời gian qua, nhiều quốc gia trên thế giới đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý với cây trồng chỉnh sửa gen, đi đầu là các quốc gia phát triển ở châu Mỹ, Australia. Cập nhật từ hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật - Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững” cho thấy, châu Á đi sau nhưng lại có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen tăng trưởng vượt bậc trong những năm gần đây. Bằng chứng là số lượng các nghiên cứu của châu Á và đặc biệt tại Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới. Rất nhiều nước châu Á đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng này, coi đây là giải pháp canh tác quan trọng trong chiến lược phát triển của từng quốc gia và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Các đại biểu dự hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”. Ảnh Lê Phạm
Các đại biểu dự hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”. Ảnh Lê Phạm

Xu hướng chung trong hướng dẫn pháp lý của các quốc gia thuộc châu Mỹ và châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới; đồng thời dựa trên đánh giá khoa học để bảo đảm an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm và phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gen. Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gen cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống.

Đối với châu Âu, từ chỗ không cởi mở với cây trồng chỉnh sửa gen, hiện nay Ủy ban châu Âu đã bắt đầu đề xuất thay đổi chính sách quản lý theo xu hướng chung của thế giới. Một số nước quốc gia tại châu Phi cũng đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý hoặc đang đệ trình đề xuất quản lý pháp lý với cây trồng chỉnh sửa gen.

GS. Masaki Endo cho biết, Nhật Bản hiện có 3 loại cây trồng chỉnh sửa gen. Các nhà phát triển công nghệ cần xin Chính phủ cấp phép để thương mại hóa các sản phẩm này và chúng sẽ được dán nhãn để người tiêu dùng lựa chọn. Hầu hết cơ quan quản lý ở Nhật Bản đánh giá cây trồng chỉnh sửa gen như cây trồng thông thường và sản phẩm cuối tạo ra từ phương pháp chỉnh sửa gen tương đương sản phẩm tạo ra bằng phương pháp lai đột biến thông thường.

Hiện tại, ở Việt Nam, đường đi của cây trồng chuyển gen từ phòng thí nghiệm đến ứng dụng vào thực tế sản xuất vẫn rất gập ghềnh. GS.TS. Phạm Văn Toản cho biết, nước ta hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học - coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Tuy vậy cho tới nay vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gen. “Vì chưa có cơ sở pháp lý nên các nhà khoa học như chúng tôi chưa thể đưa giống cây trồng chỉnh sửa gen vào sản xuất và thương mại hóa nghiên cứu của mình”, TS. Đỗ Tiến Phát nói.

Chậm đưa ra hướng dẫn pháp lý với cây trồng chỉnh sửa gen sẽ gây ra nhiều bất lợi cho Việt Nam về nghiên cứu khoa học, thương mại cũng như hạn chế khả năng cơ hội tiếp cận các nguồn giống cải tiến của nông dân. Nhiều chuyên gia, nhà khoa học và chuyên gia đang kỳ vọng sớm có các quy định với cây trồng chỉnh sửa gen để tiếp tục triển khai kế hoạch nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm này tại thị trường trong nước.

“Chúng tôi hy vọng cơ quan quản lý có cái nhìn rõ ràng hơn ở góc độ khoa học và sản xuất để giúp các nhà khoa học nhanh chóng đưa sản phẩm của mình ra thực tế, phục vụ cộng đồng”, TS. Đỗ Tiến Phát chia sẻ. “Nếu chúng ta thống nhất và coi một số trường hợp của chỉnh sửa gen tương tự như đột biến bằng các biện pháp hóa lý truyền thống thì việc áp dụng sẽ nhanh hơn rất nhiều”, GS.TS. Phạm Văn Toản nói.

Khoa học

Các đại biểu cắt băng khai mạc Triển lãm
Khoa học - Công nghệ

Khai mạc Triển lãm sách khoa học và công nghệ 2024

Sáng 10.10, tại Hà Nội, Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức khai mạc “Triển lãm sách khoa học và công nghệ 2024”. Tham dự sự kiện có hơn 150 đại biểu đại diện các bộ, ngành, nhà xuất bản, các nhà khoa học, giảng viên, sinh viên.

Toàn cảnh buổi lễ kỷ niệm 30 năm thành lập Hội Tự động hóa Việt Nam
Khoa học

Hội Tự động hoá Việt Nam kỷ niệm 30 năm thành lập

Chiều ngày 8.10 tại Hà Nội, Hội Tự động hoá Việt Nam đã tổ chức Lễ kỉ niệm 30 năm ngày thành lập. Tham dự lễ kỷ niệm có: Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt; Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng; Chủ tịch danh dự Vusta Đặng Vũ Minh.

Giá trị xuất khẩu nông sản năm 2023 đạt 53 tỷ USD
Khoa học - Công nghệ

Bài 3: Đóng góp hiệu quả của khoa học, công nghệ cho nông nghiệp

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng có vai trò quan trọng, đóng góp tích cực vào tăng trưởng nông nghiệp. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, khoa học, công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp, 38% trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi. Các chương trình được triển khai mang lại hiệu quả rõ rệt, góp phần tăng giá trị xuất khẩu nông sản đạt 53 tỷ USD trong năm 2023.

Các bạn trẻ tham quan Triển lãm giới thiệu thành tựu công nghệ ngành y tế năm 2024
Khoa học - Công nghệ

Bài 2: Đổi mới sáng tạo thúc đẩy phát triển ngành y tế

Trong bối cảnh nhu cầu chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam đang ngày càng tăng cao, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực y tế đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe, tăng cường khả năng chẩn đoán và điều trị bệnh, cũng như trong phòng bệnh. Đây là những thông tin được các chuyên gia nhấn mạnh tại diễn đàn "Công nghệ sinh học và chuyển đổi số phục vụ phát triển ngành y tế" do Bộ Y tế và Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp tổ chức.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt và các đại biểu tham quan gian hàng tại sự kiện "Kết nối công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024"
Khoa học

Bài 1: Công cụ “then chốt” trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững

Vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN và ĐMST) đã được khẳng định trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng và được thể hiện xuyên suốt trong các mục tiêu của Kế hoạch hành động quốc gia, là công cụ “then chốt” trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quan tâm, chỉ đạo xây dựng, ban hành nhiều cơ chế, chính sách nhằm đẩy mạnh hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST), thúc đẩy thực hiện chuyển đổi xanh, chuyển đổi số trong nền kinh tế.

Tinh thần 5 "bảo đảm" trong chuyển đổi số
Infographic

Tinh thần 5 "bảo đảm" trong chuyển đổi số

Tại hội nghị trực tuyến Thường trực Chính phủ với các bộ trưởng, trưởng ngành, chủ tịch UBND tỉnh, thành phố về chuyển đổi số (ngày 19.7.2024), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số đã yêu cầu người đứng cầu các bộ, ngành, tỉnh, thành phố quyết liệt hơn trong chỉ đạo chuyển đổi số.

Tiếp tục cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam
Khoa học

Tiếp tục cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam

Để tiếp tục cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo (ĐMST) quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN và ĐMST), Việt Nam cần tiếp tục chú trọng cải thiện các yếu tố đầu vào và đầu ra của ĐMST, trong đó, tập trung vào những chỉ số đang được xếp vào nhóm yếu, hoặc có xu hướng giảm.

Áp dụng TPM – giải bài toán cắt giảm chi phí bảo trì cho doanh nghiệp
Khoa học - Công nghệ

Áp dụng TPM – giải bài toán cắt giảm chi phí bảo trì cho doanh nghiệp

Với các chi phí duy trì hoạt động cho máy móc thiết bị tăng dần qua các năm, chi phí bảo trì đã trở thành một bài toán cho các doanh nghiệp. Chính vì vậy, nhà sản xuất cần phải có một kế hoạch cụ thể để duy trì và bảo dưỡng máy móc khi gặp sự cố hoặc hỏng hóc và TPM đã trở thành một giải pháp được đưa ra nhằm giải đáp bài toán cắt giảm chi phí bảo trì hiệu quả cho doanh nghiệp.

Tối ưu hóa hiệu quả trong lĩnh vực y tế nhờ AI
Khoa học

Tối ưu hóa hiệu quả trong lĩnh vực y tế nhờ AI

Trí tuệ nhân tạo có thể tối ưu hóa việc chẩn đoán bệnh, quản lý hồ sơ y tế, hỗ trợ điều trị, phân tích dữ liệu gene, đề xuất phương pháp điều trị ung thư cho bệnh nhân... Đó là chia sẻ về ứng dụng AI trong y tế - một chủ đề thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp... tại workshop "Ứng dụng AI trong lĩnh vực y tế" trong khuôn khổ AI4VN.

Việt Nam có nhiều lợi thế phát triển, ứng dụng AI tạo sinh
Khoa học

Việt Nam có nhiều lợi thế phát triển, ứng dụng AI tạo sinh

Thảo luận tại phiên AI Summit - AI4VN 2024, các chuyên gia cho rằng, để đón đầu làn sóng AI tạo sinh, Việt Nam cần chú trọng phát triển 3 trụ cột AI gồm con người, tài nguyên và công cụ. Trong đó, cần đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, khuyến khích, đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển AI tạo sinh. Khai thác, xây dựng cơ sở dữ liệu để chia sẻ và chủ động kiểm soát nội dung, bảo đảm an toàn dữ liệu quốc gia.

Hợp tác, chia sẻ để phát triển hệ sinh thái AI bền vững
Khoa học

Hợp tác, chia sẻ để phát triển hệ sinh thái AI bền vững

Phát biểu tại Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam 2024 - AI4VN 2024, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang chia sẻ, Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang góp phần nâng cao năng suất lao động, cải thiện chất lượng cuộc sống của con người. Ngày càng nhiều lĩnh vực kinh tế được hưởng lợi từ AI. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của AI cũng đặt ra nhiều thách thức.

Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam “Mở khóa sức mạnh trí tuệ nhân tạo tạo sinh”
Khoa học

Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam “Mở khóa sức mạnh trí tuệ nhân tạo tạo sinh”

Ngày 23.8, tại Trung tâm hội nghị Quốc gia Hà Nội đã khai mạc Ngày hội trí tuệ nhân tạo Việt Nam  (AI4VN) 2024 với chủ đề "Mở khóa sức mạnh trí tuệ nhân tạo tạo sinh". Tham dự buổi lễ có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Lưu Quang; Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy.

Để doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển bền vững
Khoa học

Để doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển bền vững

Mặc dù tình hình kinh tế khó khăn, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam vẫn có những bước phát triển hết sức tích cực. Nhiều chuyên gia cho rằng, để nâng cao tỷ lệ các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công, phát triển bền vững, cần những giải pháp hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hiệu quả hơn.