Về cơ cấu Thường trực, các ban, tổ đại biểu HĐND và Thư ký kỳ họp

Về cơ cấu, số lượng thành viên Thường trực HĐND. Thời gian qua, thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, Thường trực HĐND các cấp đã cơ bản hoàn thành tốt nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định. Tuy nhiên, hiện nay cơ cấu của Thường trực HĐND so với UBND cùng cấp chưa cân xứng, có sự chênh lệnh khá nhiều về số lượng, chức danh (chưa kể đến cơ cấu về cấp ủy). Chính sự bố trí thiếu tương xứng đó là một trong các nguyên nhân làm cho hoạt động của Thường trực HĐND chưa phát huy đầy đủ vai trò, trách nhiệm được pháp luật quy định.

Để Thường trực HĐND cấp tỉnh, cấp huyện thực hiện đầy đủ vai trò là cơ quan hoạt động thường xuyên của HĐND thì phải có Chủ tịch, các Phó chủ tịch và các Ủy viên. Do đó, chúng tôi thống nhất về cơ cấu thành viên của Thường trực HĐND cấp tỉnh, cấp huyện như Điều 82 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, bao gồm: Chủ tịch, Phó chủ tịch và Ủy viên là Trưởng các ban, Chánh Văn phòng HĐND. Riêng đối với chức danh Ủy viên Thường trực HĐND cấp tỉnh, huyện đề nghị thay bằng chức danh Phó chủ tịch HĐND. Tuy nhiên, để bảo đảm tính thống nhất giữa các địa phương trong cả nước, cần quy định cấp tỉnh, cấp huyện có 2 Phó chủ tịch HĐND (1 Phó chủ tịch và thêm 1 Phó chủ tịch thay chức danh Ủy viên Thường trực như hiện nay), Trưởng các ban HĐND, Chánh Văn phòng đều là Ủy viên của Thường trực HĐND, trong đó Chánh Văn phòng là đại biểu HĐND. 

Đối với Thường trực HĐND cấp xã, hiện nay Thường trực HĐND gồm Chủ tịch và Phó chủ tịch nhưng thực tế công việc của HĐND chủ yếu do Phó chủ tịch HĐND điều hành và trực tiếp thực hiện. HĐND cấp xã không có các ban HĐND, chưa có bộ phận giúp việc và cán bộ phụ trách công tác Văn phòng… Để hoạt động của HĐND cấp xã bảo đảm thực chất và hiệu quả, rất cần có một tổ chức bộ máy đủ mạnh. Do đó, cần quy định thành viên Thường trực HĐND cấp xã bao gồm: Chủ tịch, 1 Phó chủ tịch (chuyên trách) và 2 Ủy viên Thường trực (có thể hoạt động kiêm nhiệm).

Về các ban HĐND. Hiện nay, ở cấp tỉnh có 3 ban (nơi nào có nhiều dân tộc thì có thêm Ban Dân tộc), cấp huyện có 2 ban, cấp xã không thành lập ban HĐND. Các ban HĐND có Trưởng ban, các Phó trưởng ban và thành viên. Theo Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, số lượng lãnh đạo ban chuyên trách hay kiêm nhiệm tùy theo từng địa phương quyết định, nhưng phần lớn các tỉnh, thành chỉ có 1 lãnh đạo ban chuyên trách (Trưởng ban hoặc 1 Phó trưởng ban), các thành viên còn lại hầu hết là làm việc kiêm nhiệm. Theo Điều 89 và Điều 92 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, ở cấp tỉnh có 3 ban, cấp huyện có 2 ban, nơi nào có nhiều dân tộc thì cấp tỉnh, cấp huyện có thêm Ban Dân tộc, cấp xã không thành lập ban. Về cơ cấu tổ chức của các ban: Trưởng, Phó trưởng các ban ở cấp tỉnh, Trưởng các ban ở cấp huyện làm việc chuyên trách, Phó trưởng các ban cấp huyện có thể làm việc chuyên trách (do địa phương quyết định).

Nhìn chung, Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền đại phương quy định về số lượng và cơ cấu tổ chức của các ban không thay đổi nhiều so với Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003. Tuy nhiên, qua thực tiễn hơn 10 năm thực hiện đã bộc lộ những bất cập ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các ban HĐND. Nguyên nhân chính do số lượng thành viên ban làm việc chuyên trách quá ít, các thành viên ban hoạt động kiêm nhiệm nhiều, nên chưa dành nhiều thời gian và tâm huyết cho hoạt động của ban. Để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các ban HĐND, đối với cấp tỉnh, đề nghị quy định Trưởng ban và ít nhất 1 Phó trưởng ban hoạt động chuyên trách (Trưởng ban phải tham gia hoạt động cấp ủy ở địa phương); mỗi ban phải có 1 thành viên ban chuyên trách, các thành viên còn lại kiêm nhiệm, nhưng cần hạn chế là cán bộ cơ quan hành chính.

Đối với cấp huyện, đề nghị thành lập 3 ban như ở cấp tỉnh, gồm: Ban Kinh tế - Ngân sách, Ban Văn hóa - Xã hội và Ban Pháp chế (tách Ban Kinh tế - Xã hội ra thành 2 ban như ở cấp tỉnh, vì hoạt động văn hóa, xã hội ở cấp huyện cũng có rất nhiều nội dung). Cần thiết thành lập ban HĐND cấp xã (hoặc Ban Công tác HĐND). Cơ cấu thành phần của ban HĐND cấp xã là một số đại biểu HĐND xã (hoạt động kiêm nhiệm) hoạt động trên một số lĩnh vực (kinh tế, văn hóa, xã hội và pháp luật), họ sẽ là những người trực tiếp thẩm tra, giám sát, giúp cho Thường trực HĐND xã trong việc xây dựng và ban hành các nghị quyết phù hợp với thực tế và có tính khả thi cao, góp phần phát triển KT - XH của địa phương.

Về chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của tổ đại biểu HĐND tỉnh, huyện, xã. Việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể cho tổ đại biểu HĐND, Tổ trưởng, Tổ phó theo Điều 108, Điều 109 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương là cần thiết. Mặt khác, cần quy định thêm về chế độ bồi dưỡng thích hợp cho Tổ trưởng, Tổ phó để nâng cao vị thế và tinh thần trách nhiệm trong việc tổ chức, điều hành hoạt động của tổ đại biểu.

Về Đoàn thư ký Kỳ họp. Theo Điều 67 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Đoàn Thư ký HĐND cấp tỉnh, cấp huyện bao gồm Tổng thư ký và các Thư ký HĐND, số lượng Thư ký HĐND do Thường trực HĐND quyết định theo đề nghị của Tổng thư ký HĐND. Việc quy định như trên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nâng cao vai trò, vị thế của Tổng thư ký HĐND. Tuy nhiên, theo khoản 3 Điều 67 Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì nhiệm vụ của Thư ký HĐND ở các kỳ họp HĐND tương đối nhiều, nhưng về tổ chức thì không quy định HĐND cấp tỉnh, huyện có mấy Thư ký; thành phần, tiêu chuẩn của Thư ký cũng không rõ, sẽ dẫn đến tình trạng các địa phương thực hiện không thống nhất, khó khăn trong công tác đánh giá chất lượng hoạt động của các Đoàn Thư ký HĐND.

Do đó, việc bầu Thư ký HĐND không chỉ lựa chọn những đại biểu là cán bộ có trình độ, năng lực, nhiệt tình và trách nhiệm cao mà cần phải có đại biểu hoạt động chuyên trách trong cơ quan HĐND, am hiểu và nắm chắc vấn đề thì mới có thể thành tốt nhiệm vụ, quyền hạn theo Luật định. Thực tế thời gian qua, Thư ký HĐND tỉnh Tiền Giang nhiệm kỳ 2011 - 2016 đã hoàn thành tốt nhiệm vụ theo luật định. Có được kết quả đó là nhờ HĐND tỉnh đã chọn cử người tham gia Đoàn Thư ký là những đại biểu có trình độ, năng lực, nhiệt tình và tinh thần trách nhiệm cao. Trong đó, Chánh Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND được xem là Tổ trưởng Đoàn Thư ký HĐND tỉnh. Vì Chánh Văn phòng là người đứng đầu cơ quan tham mưu, giúp việc cho HĐND, Thường trực và các ban HĐND nên có điều kiện nắm bắt và am hiểu các công việc của HĐND, rất thuận lợi trong việc giúp Chủ tọa kỳ họp tổng hợp và xử lý các vấn đề phát sinh liên quan trong kỳ họp. Việc cơ cấu Chánh Văn phòng là Tổng thư ký (hoặc Tổ trưởng) là rất cần thiết và hoàn toàn phù hợp.

Trên cơ sở đó, đề nghị quy định rõ số lượng Thư ký HĐND cấp tỉnh, cấp huyện, có thể mỗi địa phương, căn cứ vào số đại biểu HĐND để quy định số lượng Thư ký. Cơ cấu đại biểu hoạt động chuyên trách tại cơ quan HĐND tỉnh (Chánh hoặc Phó chánh Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND đối với cấp tỉnh; Chánh Văn phòng HĐND và UBND đối với cấp huyện) làm nhiệm vụ Tổng thư ký HĐND. Quy định cụ thể thẩm quyền và chế độ bồi dưỡng (Quy chế chi tiêu hoạt động HĐND) của Tổng thư ký và Thư ký HĐND để nâng cao tinh thần trách nhiệm của Tổng thư ký.