Vang mãi khúc khải hoàn ca

Ra đi hẹn một ngày về

Hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19.12.1946), quân và dân Hà Nội đã kiên cường, bền bỉ chiến đấu. Sau 60 ngày đêm giam chân địch trong lòng thành phố, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô tạm biệt Hà Nội với lời thề "Ra đi hẹn một ngày về". Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ là mốc son lịch sử, kết thúc 9 năm kháng chiến gian khổ. "Ngày về chiến thắng" đã làm vỡ òa cảm xúc của bao người. 

Đại tá Dương Niết lúc bấy giờ tròn 20 tuổi, thuộc Tiểu đoàn Bình Ca, Trung đoàn 102, Đại đoàn 308, thực hiện nhiệm vụ tiến về Hà Nội ngày 8.10.1954. Sau bao năm, ký ức ngày trở về trong ông còn nguyên vẹn. Ngày 7.10.1954, Dương Niết nằm trong số 214 cán bộ, chiến sĩ được Trung đoàn lựa chọn vào Hà Nội đợt đầu. Từ Phùng, sang Vĩnh Phúc rồi hành quân về Phù Lỗ, tại đây, cả đoàn được học kỹ 10 điều khi về tiếp quản Thủ đô. Đêm ấy, hành quân về làng Vân, các chiến sĩ được bà con đón tiếp rất nồng hậu. 

Đúng 8 giờ sáng 8.10.1954, cả đoàn đã có mặt ở phía Bắc cầu Đuống. Theo yêu cầu của Pháp, đoàn vào Thủ đô không được đem theo súng trường, không được đeo huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên và phải lấy danh nghĩa cảnh vệ thành. Trừ Nhà máy điện và nhà máy nước, Pháp quy định mỗi cơ sở chỉ được phép vào thành 3 - 5 người. Theo đó, ô tô của Pháp đưa 214 cán bộ, chiến sĩ quân giải phóng về 35 vị trí có quân Pháp đóng.

Tiếp quản một Thủ đô kiệt quệ, hỗn loạn, làm giảm uy tín của Chính phủ kháng chiến ở trong nước và quốc tế là âm mưu của kẻ địch trước khi rút khỏi Hà Nội. Trong không khí ngột ngạt, căng thẳng địch tạo ra trước khi rút, sự có mặt của những đại diện đầu tiên của chính quyền cách mạng đã làm cho người dân thành phố yên tâm, tin tưởng, tích cực tham gia ngăn chặn sự phá hoại của địch, giữ gìn an ninh trật tự trong thành phố. 

Đại tá Dương Niết nhớ lại: "Ngày 8.10.1954, tổ do tôi phụ trách gồm 5 anh em vào tiếp quản Nha Cảnh sát Bắc Việt (nay là trụ sở Công an Hà Nội). Khi xe của Pháp đưa chúng tôi đến nơi thì trên lan can tầng hai vẫn căng khẩu hiệu 'Có đi vào Nam hay là ở lại để đi vào trại của Lý Bá Sơ' (Trại giam của ta ở Thanh Hóa do đồng chí Lý Bá Sơ quản lý) nhằm cưỡng ép nhân dân di cư. Chúng tôi kiên quyết yêu cầu họ gỡ xuống, sau đó mới nhận bàn giao”.

Tư thế của người chiến thắng

Ngày 10.10.1954 là ký ức thú vị trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Thiếu tướng Nguyễn Đức Minh, nguyên cán bộ công an Hà Nội. Hôm ấy, khi đang công tác ở bộ phận điều tra xét hỏi của Công an Hà Nội thì ông được phân về tiếp quản Nhà tù Hỏa Lò. Ông nhớ mãi cảm xúc khi là người cựu tù duy nhất trong Nhà tù Hỏa Lò được về tiếp quản lại nhà tù, nhưng lần trở về này là trong tâm thế khác, tâm thế của người chiến thắng. 

"Không thể nào tả xiết nỗi bồi hồi, xúc động khi ô tô qua cổng Nhà tù Hỏa Lò, vác ba lô trèo lên gác hai, nằm ở buồng tên giám thị Michel người Pháp. Đèn điện sáng choang, khác hẳn những ngày ở rừng, trải chiếu nằm trên sàn gỗ mà không sao ngủ được, luôn nghĩ tới anh em người còn, người mất. Từ buồng làm việc nhìn xuống những cây bàng ở sân, nhìn căng số 1, không sao cầm được nước mắt khi nhớ đến những bạn tù Hỏa Lò, những đồng đội đã hy sinh… Nhờ có Đảng lãnh đạo, có Bác Hồ, có Quân đội Nhân dân anh hùng và mồ hôi, nước mắt, xương máu của đồng bào Thủ đô mới có giờ phút vinh quang này”, Thiếu tướng Nguyễn Đức Minh kể.

Niềm xúc động, tự hào là cảm xúc không của riêng ai khi sống trong không khí hào hùng ngày giải phóng. Như lời Đại tá Lê Duy Tư, chiến sĩ tiểu đoàn Bình Ca tham gia tiếp quản Thủ đô Hà Nội: “Tổ chúng tôi gồm 5 người làm công tác tiếp quản Tòa án Hà Nội. Tại đây, lính Pháp không gây khó khăn gì. Đến sáng 10.10.1954, tất cả đều trào dâng niềm hạnh phúc khi biết rằng thời khắc lịch sử đang đến rất gần và cảm thấy tự hào khi góp phần giữ Hà Nội vẹn nguyên”.

"Cảm giác lâng lâng như đi trên mây" cũng vẫn còn trong ký ức ông Đỗ Đăng Long, cựu tù Hỏa Lò: "Chúng tôi là lực lượng bảo vệ, phục vụ giải phóng Thủ đô, đón đoàn quân từ bên ngoài tiến vào trong bầu không khí khó thể nào diễn tả cho hết, khi niềm vui chiến thắng len lỏi khắp các ngõ ngách, phố phường Hà Nội. Hạnh phúc của tự do khiến tôi không kìm được nước mắt nhớ lại phút giây giao thừa năm Nhâm Thìn (1952), khi đang bị giam ở trại O, nhà tù Hỏa Lò, tôi cùng những chiến sĩ bị địch bắt tù đày đã dùng chiếc chăn chiên, giấy bóng gói kẹo cắt thành ngôi sao dán vào giữa làm thành lá cờ Tổ quốc. Sau đó, cùng trại trưởng tổ chức chào cờ, hát Quốc ca. Vào ngày giải phóng Thủ đô, những chiến sĩ cùng tôi năm ấy người còn, người mất...".

“Trở về Thủ đô, chúng tôi cảm nhận rất rõ khát khao hòa bình, tự do của mỗi người dân, đầy vinh dự, tự hào khi sống giữa thời khắc lịch sử vỡ òa trong niềm vui, niềm hạnh phúc vô bờ bến. Cảm động nhất có lẽ là các đồng chí từng chiến đấu ở Hà Nội trong những ngày đầu toàn quốc kháng chiến, họ ra đi và nay lại được trở về, vẫn trên con đường cũ, trước mặt quân thù với tư thế của những người chiến thắng", Đại tá Dương Niết xúc động nói.