Trong làng thơ, từ thập kỷ 80, 90 thế kỷ trước, không mấy ai không biết Hoàng Hữu vừa là một họa sỹ vẽ bìa đẹp có tiếng, các NXB ở Hà Nội phải cử người lên Vĩnh Phú đặt anh vẽ bìa sách văn học. Rồi đến khi anh được giải thưởng cuộc thi thơ báo Văn Nghệ, mọi người rất thích bài thơ được giải Hai nửa vầng trăng của anh như một bài thơ tuyệt mệnh, anh sinh ra chỉ cần để lại bài thơ ấy cho đời.
Còn độc giả hôm nay, chỉ cần biết anh qua thông tin bài thơ Điều sẽ nói cùng em đem lại:
Vậy là sau ba mươi năm, mấy thế hệ thay nhau gánh vác và hoàn thành thắng lợi cuộc chiến chống Pháp, chống Mỹ, thống nhất lại giang sơn. Đất nước đổ sức người sức của ra đến mức nghèo kiệt, tưởng đã đến lúc được yên bình gây dựng lại cuộc sống. Nào ngờ lại phải đụng độ với cuộc chiến tranh biên giới tàn hại:
Cây rừng cháy thì đâu còn lạ nữa
hố pháo nát chân đèo - vạt lúa nương lửa sém
Bữa ăn người lính mới cực làm sao, vậy mà ăn cũng không trọn bữa:
nắm mì chua bỏ dở chạy xé rừng
đuổi giặc về bên kia cột mốc
Sự sống dù nghèo vẫn cứ tồn tại, sinh sôi:
Tôi đi trong tiếng đòng đòng đang trổ
Trên điểm cao thì chàng trai đuổi giặc bảo vệ cương vực ngàn đời, cô gái dưới đèo thì vẫn ... đang thì gặt hái!
Sản xuất và chiến đấu vẫn là nhịp sống bình thường trong non nửa thế kỷ qua, quân dân ta vẫn quen như vậy.
Không gian thơ của buổi xế chiều vẫn làm nao lòng người lính khi nghĩ đến người yêu, và nhịp đời sinh nở lại làm yên lòng người lính:
Chiều mỗi lúc thấp dần và lát nữa
ngôi sao Hôm lại cháy trên đầu
Nhịp sống gian nan như trên, bao nhiêu bài thơ đã nói rồi, nhưng cách thể hiện quyết liệt này là của riêng Hoàng Hữu:
Lúa dội mãi màu xanh se thắt
Đất đã vắt đến tận cùng sức lực
Màu phì nhiêu tần tảo với tay người
Hai điều lớn lao này từ bao năm vẫn song hành cheo leo giữa mất và còn. Tưởng đã mất đến kiệt cùng, rồi lại nhờ tần tảo, lại phì nhiêu, mâu thuẫn mà thống nhất!
Càng về cuối bài, tác giả càng muốn cô đúc lại ý nghĩa của nhịp sống ấy. Anh chỉ muốn cô gọn lại như một tín hiệu:
Hạt mồ hôi gieo với thóc
đất giữ lại tuổi người - dấu bàn chân lấm láp
Đất giữ lại tuổi người có nghĩa tuổi xuân của họ không mất đi vô ích, tất cả đã hoàn nguyên vào đất. Đôi người ấy, tình yêu của họ thật da diết và bao la. Họ hiểu đến tận cùng ý nghĩa cuộc sống trong chiến đấu, nên họ vẫn giữ được vẻ thanh thản, trữ tình trong gian khổ:
Chân trời người đi trong mắt
hiền và thương đăm đắm cháy sao Hôm…
Vân Long
