Người ta có thể đã đọc nhiều sách của Osho, nhưng ít biết về cuộc đời ông. Cuốn sách này hé lộ phần nào tiểu sử của Osho, nhưng phần tiểu sử vẫn chỉ thoáng qua, dành nhiều chỗ hơn cho luận lý. Ấn tượng hơn cả là bảy năm đầu đời ông được nuôi dưỡng ở nhà ông bà ngoại với lối giáo dục tự nhiên không cần uốn nắn, thậm chí không cho đến trường. Ngay từ bé đã bộc lộ thiên tài về lý luận, hùng biện và những phẩm chất của bậc thầy dẫn dắt chúng sinh.
Sách còn có phần biên niên về cuộc đời Osho, những thăng trầm khi ông tổ chức công xã ở Mỹ, và ngay cả ở Ấn Độ, những hành trình không được chào đón qua nhiều nước. Nhưng rốt cuộc luận lý của ông đã có sức lan tỏa mạnh mẽ trên toàn thế giới.
Nếu đã cầm lên một cuốn sách của Osho, người ta bị lôi cuốn và buộc phải đọc từng dòng cho hết cả cuốn sách. Dù nên đọc toàn bộ một cách cẩn thận, cũng xin trích một vài đoạn làm ví dụ:
Osho còn nhỏ, ông ngoại mất: “Khi tôi cảm thấy rằng ông không còn thở nữa, tôi nói với bà tôi: “Con xin lỗi Nani, nhưng hình như ông không còn thở nữa”.
Bà nói, “Cái đó hoàn toàn tốt thôi. Con không cần phải lo lắng. Ông đã sống đủ, không cần phải hỏi xin thêm”. Bà cũng bảo tôi, “Hãy ghi nhớ, bởi vì có những khoảnh khắc không được phép quên: Đừng bao giờ hỏi xin thêm. Những gì đang có đó, cũng đủ lắm rồi” (trang 65).
“Một vị thầy là một người được kính trọng một cách tự nhiên, cho nên một vị thầy không thể đòi hỏi sự kính trọng. Nếu người thầy đòi hỏi sự kính trọng, thì ông ta chỉ đơn giản chứng tỏ rằng ông ta không phải là một vị thầy. Ông ta đã chọn sai nghề, nó không phải thiên chức của ông. Định nghĩa của một ông thầy chính là: Một người được kính trọng một cách tự nhiên.
… Nghề giáo là một nghệ thuật. Không phải ai cũng có thể là một người thầy, nhưng người ta cần đến hàng triệu “người thầy” bởi vì cần phải giáo dục phổ thông.
Trong quá khứ có rất ít “người thầy”. Người ta thường đi hàng nghìn dặm để tìm một người thầy, để được ở bên cạnh ông ta. Có sự kính trọng rất lớn, nhưng sự kính trọng tùy thuộc vào phẩm chất của vị thầy. Môn đệ hay học trò không bị bắt buộc phải kính trọng thầy. Sự kính trọng khởi lên một cách hồn nhiên” (trang 177).
“Tôi không phải là một “Phật tử”. Và Phật Gautama cũng không có ý định tạo ra những Phật tử, hoặc tạo ra một tôn giáo có tổ chức, định chế. Thậm chí, hai mươi lăm thế kỷ trước, Ngài chưa bao giờ tạo ra một tôn giáo có tổ chức. Trong khoảnh khắc chân lý được tổ chức, nó trở thành một sự dối trá. Một tôn giáo có tổ chức không là gì khác hơn một thứ chính trị được che giấu, một sự bóc lột tàn tệ bởi giới tăng lữ. Họ có thể là những shankara (giáo sĩ, đạo Hindu), imam (giáo trưởng, đạo Hồi), rabbi (giáo sĩ, đạo Do Thái), hay giáo hoàng, chẳng có sự khác biệt nào” (trang 443).
Làm di chúc trước khi ra đi, Osho nói: “Bạn không thể tránh một truyền thống, nó nằm ngoài sự kiểm soát. Một khi bạn qua đời, bạn không thể ngăn cản những gì mà hậu thế sẽ làm. Thay vì để nó rơi vào tay kẻ ngu dốt, tốt hơn bạn nên đưa ra đường lối đúng” (trang 448).
Chỉ một người giàu hoặc vật chất hoặc trí tuệ mới có thể đến với tôn giáo (trang 251).
------
* Tự truyện Osho, Đỗ Tư Nghĩa dịch, Khai Tâm và NXB Hội Nhà văn 2020
