Vai trò của cơ quan dân cử địa phương - những mốc son quan trọng

Chiến dịch bầu cử Hội đồng nhân dân Bắc Kinh

Bước ngoặt trong công tác lập pháp

Nếu như Luật Tổ chức địa phương được thông qua vào năm 1979 chỉ trao quyền cho HĐND cấp tỉnh và các Ủy ban thường trực trong HĐND cấp tỉnh ban hành các luật và các điều lệ địa phương, thì Hiến pháp sửa đổi sau này đã quy định một số vấn đề cơ bản về việc ban hành văn bản pháp luật. Cụ thể: Trung Quốc là một quốc gia rộng lớn có nhiều cấp hành chính, nên cần sử dụng công cụ pháp luật ở tất cả các cấp hành chính địa phương. Do đó, việc sửa đổi Luật Tổ chức Địa phương năm 1982 và 1986 cho phép mở rộng thẩm quyền lập pháp địa phương của các thành phố trực thuộc tỉnh, các HĐND và các ủy ban thường trực của các khu tự trị và các thành phố lớn. Các chính quyền địa phương có quyền soạn thảo ra các đạo luật và điều lệ thực sự thuộc về khả năng quản lý của chính quyền địa phương. Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được ủy quyền cho Chính phủ và các chính quyền địa phương ban hành các đạo luật đặc biệt. Khi Hong Kong và Macao lần lượt trở về Trung Quốc vào năm 1997 và 1999, thì việc lập pháp của cả hai khu hành chính này đã được bổ sung như là một yếu tố mới vào hệ thống xác định quyền lực lập pháp của CHND Trung Hoa.

Cho tới nay, mỗi năm Trung Quốc ban hành tới 10.000 các luật và điều lệ địa phương. Thậm chí, quá trình phát triển thể chế của HĐND ở một số địa phương còn đi trước cả Quốc hội trong một số lĩnh vực như giám sát, bầu các chức danh lãnh đạo. Do đó, các bước cải cách của HĐND địa phương đã mang lại những kinh nghiệm bổ ích cho Quốc hội khi xem xét các vấn đề tổ chức của mình. Ví dụ, dựa trên thực tiễn của các địa phương, Quốc hội từng xây dựng và ban hành luật về giám sát. Hướng dẫn của Quốc hội Trung Quốc về giám sát tư pháp lại xuất phát từ cách làm của HĐND Thượng Hải…

Đại biểu địa phương đề xuất sửa đổi dự thảo ngân sách

Trong kỳ họp năm nay của HĐND thị trấn Tân Hà, thành phố Ôn Lĩnh thuộc tỉnh Chiết Giang, lần đầu tiên, đại biểu địa phương đã đề xuất sửa đổi dự thảo ngân sách, liên quan tới việc sử dụng 155,3 triệu nhân dân tệ. Trên thực tế, đầu năm 2008, các tình nguyện viên tại Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông đã yêu cầu chính quyền địa phương và bộ ngành minh bạch hóa ngân sách hiện tại. Cùng năm đó, họ đã được chấp thuận đọc và ghi lại ngân sách của chính quyền Thâm Quyến. Và cũng lần đầu tiên, chính quyền đã công khai sổ sách kế toán cho người dân.

Mới đây nhất, tại phiên họp thường niên của HĐND thành phố Quảng Châu, 505 nhà lập pháp đã thảo luận dự toán ngân sách 42,5 tỷ nhân dân tệ của chính quyền.Những thành viên đại biểu HĐND địa phương đã chất vấn và các quan chức đã trả lời các câu hỏi cụ thể liên quan tới việc sử dụng ngân sách.

Tiếp thu ý dân qua Internet

Đầu năm 2002, trong vòng 3 ngày kể từ khi khai trương trang web của HĐND Thượng Hải, hơn 1.000 người dân Thượng Hải đã gửi kiến nghị, ý kiến của mình đến kỳ họp thứ ba, khóa 11 của HĐND thành phố. Các ý kiến đề cập đến hàng loạt vấn đề, từ cải cách kinh tế, nhà ở, chống tham nhũng, giáo dục, bảo vệ môi trường, đến giao thông... Một người dân viết trong e-mail rằng, câu ngạn ngữ Trung Quốc đại ý nói “dân đen thì đừng bàn chuyện quốc gia đại sự” đã không còn tính thời sự nữa. Công dân này đề nghị chính quyền thành phố làm nhiều hơn nữa để biến Thượng Hải thực sự là thành phố quốc tế. Còn nhiều người khác cho rằng trang web sẽ giúp cơ quan đại diện ra quyết định tốt hơn.

Mọi chính sách lớn phải được HĐND phê chuẩn

Ở Quảng Đông, sau 5 năm và 3 lần trình, HĐND tỉnh đã ban hành quy định, theo đó mọi chính sách lớn của chính quyền các cấp trong tỉnh, từ thành phố đến huyện lỵ, hương trấn như: chương trình tăng cường dân chủ, xây dựng hệ thống pháp luật, giáo dục, khoa học, văn hóa, thể thao, dân số, môi trường, sử dụng tài nguyên, các kế hoạch phát triển KT - XH ở địa phương phải được HĐND phê chuẩn mới được thực hiện.

HĐND tỉnh cũng quy định 17 hạng mục chính quyền địa phương các cấp trong tỉnh phải báo cáo HĐND địa phương cấp tương đương trước khi ban hành chính sách mới. Đó là việc quản lý, sử dụng các quỹ giáo dục, hưu trí, nguồn tài chính công dành cho việc xây dựng nhà ở, điều chỉnh giá nước, điện, gas gia dụng, dược phẩm, giao thông công cộng.

HĐND tăng cường pháp quyền

Ngay từ năm 1997, HĐND tỉnh Tứ Xuyên đã thông qua nghị quyết về việc tăng cường pháp quyền, sau đó thực hiện nghị quyết bằng cách thông qua khuôn khổ pháp lý toàn diện hơn, giám sát chính quyền hành chính, tòa án và viện công tố. Một năm sau đó, các đại biểu HĐND các cấp ở tỉnh này đã đánh giá hoạt động của công chức chính quyền, thẩm phán và các công tố viên. Kết quả là cơ quan công tố đã phải sửa sai 250 vụ, áp dụng các biện pháp kỷ luật đối với 161 công tố viên. Tòa án các cấp trong tỉnh phải sửa sai khoảng 500 vụ kiện, 51 thẩm phán bị thay thế… Năm 2008, HĐND tỉnh cũng thông qua 15 dự luật địa phương về các lĩnh vực khác như bảo vệ môi trường, đại kế hoạch phát triển miền Tây của tỉnh…

Ngoài tỉnh Tứ Xuyên, còn rất nhiều HĐND các địa phương khác cũng tăng cường vai trò của mình như việc bãi nhiệm phó chủ tịch tỉnh Hồ Nam, bác bỏ ứng viên chủ tịch tỉnh của Đảng giới thiệu ở Quý Châu và Chiết Giang, bầu ứng viên do đại biểu đề cử vào chức danh chánh án mà không bầu ứng viên do Đảng giới thiệu ở Giang Tô…