Vạch nhiễu phát hiện B52

Ngày 18.12.1972, cường độ hoạt động của máy bay địch tại Quân khu 4 giảm đột ngột. Các đài radar của Trung đoàn 290 không hề phát hiện được nhiễu điện tử tích cực và B52 hoạt động. Gần trưa, radar phát hiện một chiếc máy bay không người lái vào trinh sát Hải Phòng. Đến chiều, các trắc thủ của Đại đội trinh sát nhiễu 3 Trung đoàn 290 phát hiện tín hiệu thông tin giữa các trung tâm chỉ huy của địch tăng đột ngột, rất đáng ngờ. Tin từ Bộ Tổng tham mưu nối liền đó: sẽ có đợt hoạt động lớn của B52 ra miền Bắc. Các đơn vị khẩn trương chuẩn bị chiến đấu.

Trong tình thế khẩn cấp đó, Trung đoàn radar 290 điện về Tổng trạm radar trong sở chỉ huy Quân chủng: cường độ nhiễu điện tử tăng nhanh. Tất cả các đài radar cảnh giới đang phát sóng đều bị nhiễu. Các dạng nhiễu cứ quét đi quét lại, đan chéo vào nhau, lồng vào nhau, rối tinh rối mù. Nhiễu trắng xóa cả màn hiện sóng, che lấp mọi tín hiệu phản xạ khiến cho mọi dải tần số của radar hoàn toàn mất mục tiêu.

Các trung đoàn radar khác, từ đoàn Sông Mã, đoàn Phù Đổng, đoàn Tô Hiệu đến đoàn Ba Bể, đều báo cáo những dải nhiễu điện tử xuất hiện trên các màn hiện sóng. Đài radar của các tiểu đoàn tên lửa cũng thu được các dải nhiễu đậm đặc, có lúc làm trắng xóa màn hình. Lúc này, Đài radar 35 với cánh sóng tạt sườn của Đại đội 45 - đơn vị chốt của Trung đoàn Radar 291 - nhận lệnh từ cấp trên liền mở máy tăng cường.

Thời điểm lúc ấy vô cùng nguy hiểm, ngàn cân treo sợi tóc. Địch sử dụng các máy gây nhiễu điện tử từ Hạm đội 7 ngoài biển dội vào, rồi nhiễu từ hàng trăm máy bay tiêm kích, cường kích và nhiễu từ chính những “pháo đài bay” tấn công, hòng gây mù hệ thống định vị của ta. Vì vậy, hầu như toàn bộ hệ thống radar cảnh giới của ta đã tê liệt. Duy chỉ còn đài radar của chúng tôi, với 6 máy thu, 6 máy phát, nhưng cả 6 máy thu cũng bị nhiễu. May là khi kiểm tra lại thì có một máy thu bị nhiễu tương đối nhẹ. Chỉ một thoáng suy nghĩ tôi đi đến quyết định chống nhiễu bằng cách tắt 5 máy thu, chỉ để lại 1 máy thu và 6 máy phát. Đây là thao tác xử trí quy trình chống nhiễu B52 bằng kinh nghiệm, sở trường và sự sáng tạo độc đáo của kíp chiến đấu.

Sau thao tác này, trên màn hình chiếc máy thu của đài radar 35 lập tức hiện lên ba chấm sáng nhỏ in hằn trên vạch độ cao 12km, lúc ẩn, lúc hiện trên dải nhiễu đang từ màu cam sẫm chuyển sang vàng nhạt. Với cặp mắt tinh tường nhìn xuyên màn nhiễu của mình cùng kíp trắc thủ, tôi đã xác định ngay những giải nhiễu này là của B52. Chúng ở trong khu vực phương vị 2750, hướng Tây Nam - Đô Lương (Nghệ An). Ngay lập tức, đơn vị báo lên cấp trên: “Nhiễu của B52, có khả năng B52 đánh vào Hà Nội”. Thông tin quan trọng đài radar 35 của Đại đội 45 phát hiện B52 đã vượt vĩ tuyến 20 lập tức được báo cáo về Bộ Tổng tham mưu. Phó tư lệnh Quân chủng Nguyễn Quang Bích trực tiếp hỏi lại Bộ Tư lệnh radar: “Có chắc chắn là B52 không?” Nhìn tín hiệu B52 trên màn hiện sóng, từng tốp 3 chiếc bay trên vùng trời nước Lào hướng về Tây Bắc Việt Nam, lại phát hiện các tốp máy bay chiến thuật đang gây nhiễu tích cực trên vùng trời Hà Nội, tôi khẳng định: “Đúng là B52. Có khả năng chúng đang bay vào đánh Hà Nội”.

Lập tức, Phó tư lệnh quân chủng Nguyễn Quang Bích ra lệnh cho toàn quân chủng sẵn sàng chiến đấu. Lúc đó là 18h50. Đó cũng là thời điểm bắt đầu chiến dịch phòng không đánh trả chiến dịch tập kích đường không chiến lược chủ yếu bằng máy bay B52 vào Hà Nội. Cùng lúc đó, tiếng còi báo động phòng không nhân dân khẩn cấp rú từng hồi ở Hà Nội, Hải Phòng, Yên Bái và một số tỉnh miền Bắc. Những hồi còi báo động vừa dứt đã xuất hiện tiếng gầm rú của các loại máy bay tiêm kích, cường kích và âm thanh ì ầm nặng nề của B52 trên bầu trời Hà Nội...

Chúng ta đã không để Tổ quốc bị bất ngờ. Radar đã báo động phòng không trước khi máy bay địch xâm nhập 45 phút, sớm hơn thường lệ 35 phút để nhân dân có điều kiện phòng tránh kỹ, các đơn vị chiến đấu có thời gian chuẩn bị tốt hơn, giành thế chủ động ngay từ trận đầu. Đó là sự bất ngờ đối với không lực Mỹ. Chúng không thể nghĩ rằng radar của Việt Nam có thể vạch nhiễu phát hiện ra B52. Cái giá phải trả cho sự kiêu căng, ngạo mạn này là 3 chiếc B52 bị bắn rơi ngay đêm đó.