Ukraine trước kỷ nguyên khó đoán định

Giữa hai lựa chọn tồi

Theo hãng thông tấn địa phương, Tổng thống Ukraine đương nhiệm Petro Poroshenko đã thừa nhận thất bại trước ông Zelensky. Phát biểu trong lễ ăn mừng hôm 21.4 (giờ địa phương), ông Zelensky nói với những người ủng hộ: “Tôi sẽ không bao giờ làm các bạn thất vọng. Tôi chưa chính thức là Tổng thống. Nhưng là một công dân của Ukraine, tôi có thể nói với tất cả các nước thời hậu Liên Xô rằng: Hãy nhìn chúng tôi. Mọi thứ đều có thể!”.

Volodymyr Zelensky nổi tiếng với vai chính trong 3 mùa của show truyền hình nổi tiếng Servant of the People (Người đầy tớ nhân dân). Trong chương trình truyền hình này, ông đóng vai một giáo viên, vô tình được đặt vào vị trí tổng thống. Và hiện tại, nam danh hài đứng trước khả năng biến chuyện trong phim thành hiện thực. Trong cuộc bỏ phiếu vòng 2, Tổng thống Poroshenko chỉ nhận được thêm khoảng 9% số phiếu bầu so với gần 45% của đối thủ. Ông Poroshenko, lên nắm quyền từ năm 2014, thu về khoảng 25% số phiếu bầu, trong khi ông Zelensky là hơn 70%.

Ứng cử viên, danh hài Volodymyr Zelensky

Các chuyên gia nhận định, việc người dân Ukraine lựa chọn một người chưa có kinh nghiệm chính trị rõ ràng là cú đánh mạnh đối với Tổng thống Poroshenko. Bởi đó không phải chiến thắng của những người ủng hộ Zelensky mà là của những người chống lại Tổng thống Poroshenko. Thực tế các cuộc thăm dò cho thấy, không mấy ai thể hiện sự nhiệt tình cho bất cứ người nào trong 2 ứng cử viên. Phần lớn cử tri chỉ lựa chọn ứng viên mà họ cho là ít có vấn đề hơn.

“90% ông ấy là thảm họa nhưng tôi vẫn sẽ bầu cho ông ấy. Vì tôi biết, người đương nhiệm là 100% tệ hại nên ít ra tôi còn có 10% cơ hội thay đổi”, Alyona Sych, một y tá 36 tuổi giải thích lý do bỏ phiếu cho vị danh hài.

Rất nhiều cử tri khác cũng cho biết họ bầu cho Zelensky chỉ vì đã quá thất vọng với nhiệm kỳ đầu của ông Poroshenko và không muốn ông có thêm cơ hội nữa. “Điều chúng tôi hy vọng là một con người đơn giản sẽ hiểu chúng tôi hơn và loại bỏ được hệ thống mà chúng tôi đang có ở đất nước mình”, một người ủng hộ Zelensky cho hay. “Tình thế giống như khi bạn tới một siêu thị giá rẻ và tất cả hoa quả ở đó đều hỏng. Bạn chỉ đang lục lọi để tìm lấy quả nào ít bị hỏng nhất thôi”, Anna - một cử tri Ukraine cho biết.

Trong khi đó, những người bỏ phiếu cho ông Poroshenko thì lo ngại tình trạng thiếu kinh nghiệm của Zelensky và sợ hãi trước khả năng ông này có thái độ mềm mỏng trong việc theo đuổi quan hệ thân thiện với Nga. “Cháu trai tôi đang chiến đấu nơi tiền tuyến ở Donbass. Cái kiểu đất nước gì mà lại đưa một diễn viên hài lên nắm quyền điều hành lực lượng vũ trang trong thời chiến cơ chứ?”, Tetiana Hrytsenko nói sau khi bỏ phiếu cho ông Poroshenko sáng 21.4 ở Kiev.

Yếu tố khó đoán

Gương mặt tươi trẻ, 41 tuổi, ông Zelensky là ví dụ mới nhất của hiện tượng những nhân vật ngoại đạo đang thách thức nền chính trị truyền thống trên khắp thế giới. Sự mới mẻ đối với chính trị và phong cách không chính thống khiến Zelensky được so sánh với Tổng thống Mỹ Donald Trump (vốn là doanh nhân) và chính trị gia Italy Beppe Grillo (vốn là danh hài). Quyết định tham gia cuộc đua giành ghế Tổng thống của Zelensky ban đầu bị coi như một trò đùa khi ông công bố tư cách ứng viên vào đêm Giao thừa.

Tuy nhiên, không giống như những lãnh đạo dân túy ở các quốc gia khác, Zelensky chưa thực sự đưa ra bất kỳ lời hứa hoặc đề xuất chính sách nào. Chương trình chính trị của Zelensky vẫn còn rất mông lung và chưa rõ ai sẽ đảm đương các vị trí chủ chốt trong chính phủ nếu ông đắc cử. Nhân vật này chủ yếu vận động tranh cử nhờ vào các đoạn video viral (được chia sẻ nhiều trên internet) và các tiểu phẩm hài độc thoại.

Trên mạng xã hội Twitter, Tổng thống Poroshenko chỉ trích việc cử tri đã không lựa chọn ông: “Một Tổng thống Ukraine thiếu kinh nghiệm mới (có thể khiến đất nước) nhanh chóng trở lại quỹ đạo ảnh hưởng của Nga”. Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra rằng, trong giai đoạn Tổng thống Poroshenko nắm quyền, Nga đã thể hiện mình như một người hàng xóm cứng rắn. Không có bất cứ điều gì trong tối hậu thư mạnh mẽ của Tổng thống Poroshenko có thể ngăn cản lực lượng bảo vệ bờ biển Nga tuần tra eo biển Kerch, đồng thời bắt giữ thủy thủ Ukraine trong vụ va chạm cách đây không lâu.

Nhưng điều này có thể thay đổi dưới thời tân Tổng thống. Với việc đang trở thành nhân vật quốc gia được yêu mến, chiến dịch tranh cử của ông Zelensky kết hợp với cam kết tự do hóa và chống tham nhũng, thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy GDP và cho phép Ukraine trở nên mạnh mẽ hơn khi đối đầu với Moscow. Nếu ông Zelensky có thể thúc đẩy hiện đại hóa cải cách thông qua Quốc hội, ông sẽ tăng tỷ lệ ủng hộ từ phương Tây và sẵn sàng có những động thái tự tin hơn trong các vụ va chạm với Nga.

Hiện tại ông Zelensky chưa có đảng chính trị, nhưng nhóm ủng hộ của ông Zelensky đã đăng ký một đảng chính trị, lấy tên là Người đầy tớ của nhân dân (phỏng theo chương trình truyền hình mà ông thủ vai), để tham gia cuộc bầu cử Quốc hội cuối năm nay. Mặc dù thực tế đảng này không có thành viên, không có trụ sở và không có chiến dịch, nhưng cuộc thăm dò ý kiến cho thấy đây là đảng đang được biết đến nhiều nhất ở Ukraine.

Nếu ông Zelensky có thể làm điều ông cam kết duy nhất là loại bỏ tham nhũng ở Ukraine thì đã giúp Ukraine trở nên mạnh mẽ hơn và có khả năng duy trì chính sách đối đầu cứng rắn hơn. Khi đó, người Nga sẽ không thấy diễn viên hài này hài hước chút nào.