Tunisia: Thế tục hay Hồi giáo?

Nhân kỷ niệm 56 năm ngày Tunisia giành độc lập từ Pháp, trong tuần này, thủ đô Tunis đã chứng kiến các cuộc tuần hành quy mô lớn của những người ủng hộ và phản đối thành lập một nhà nước Hồi giáo. Ít nhất 30.000 người đã tham gia cuộc tuần hành hòa bình, vẫy quốc kỳ, hô vang khẩu hiệu “Bài trừ Luật Hồi giáo” và “Người dân muốn một nhà nước thế tục”... yêu cầu thành lập một nhà nước thế tục thay vì một nhà nước Hồi giáo. Trong khi đó, các nhóm Hồi giáo cũng tổ chức biểu tình kêu gọi soạn thảo hiến pháp mới dựa trên Luật Hồi giáo (Sharia).

Tunisia là nơi khởi đầu làn sóng biểu tình gây bất ổn ở khu vực thời gian qua, dẫn tới sự sụp đổ chế độ kéo dài 23 năm của cựu Tổng thống Ben Ali hồi đầu năm 2011 và nước này sau đó đã bầu ra được một quốc hội lập hiến đầu tiên thông qua bầu cử tháng 10.2011. Cơ quan này đã thông qua bản Hiến pháp lâm thời cho phép ấn định một chính phủ mới để điều hành đất nước trong giai đoạn quá độ. Tuy nhiên, bất ổn chính trị, mâu thuẫn giữa các phe phái cùng những cuộc đình công và biểu tình vẫn tiếp diễn ở nước này, khiến Tunisia trong giai đoạn hậu “mùa Xuân Ảrập” đang đứng trước những thách thức không nhỏ để hướng tới một kỷ nguyên mới ổn định và thịnh vượng.

Thực tế, những quan ngại về mô hình nhà nước đã xuất hiện ngay sau cuộc bầu cử dân chủ khi các chính đảng Hồi giáo đã giành chiến thắng thuyết phục và sự đi xuống của những người cánh tả. Cử tri nữ và những người theo đường lối tự do không khỏi lo âu về những tư tưởng cực đoan Hồi giáo có thể những góc khuất trong luồng gió cải cách tại quốc gia Bắc Phi này và đưa người phụ nữ trở lại những luật lệ hà khắc.

Trong cuộc bầu cử vừa qua, đảng Hồi giáo Ennahda đã dẫn đầu trong cuộc bầu cử Hội đồng lập hiến – cuộc bầu cử đầu tiên tại nước này kể từ sau làn sóng biểu tình lật đổ Tổng thống Ben Ali. Ủy ban Bầu cử Tunisia cho biết trong 57 ghế trên tổng số 217 ghế ở các khu vực đã được kiểm phiếu, đảng Ennahda đã giành được 24 ghế, bỏ xa các đối thủ khác. Dưới thời Tổng thống Ben Ali, Ennahda gần như bị loại khỏi vũ đài chính trị Tunisia. Theo chuyên gia Jamel Dridi của tạp chí “Arabies”, trong chế độ Ben Ali, việc tồn tại với tư cách là một nhà hoạt động Hồi giáo chính trị là gần như không thể. Tuy nhiên, “vật đổi sao rời”, thời thế thay đổi và cử tri Tunisia đã lựa chọn Ennahda là đại diện cho ý nguyện của mình. Với đông đảo cử tri Tunisia, chính đảng này  là hiện thân của nhiều giá trị đạo Hồi như đạo đức, trung thực, công lý, không bị mua chuộc, thẳng thắn, gương mẫu... Thêm vào nữa, đó là sự mất niềm tin vào chế độ cũ và cử tri đã bỏ phiếu cho Ennahda với niềm hy vọng đảng này sẽ bảo vệ đạo Hồi trước cái họ gọi là “sự xâm lăng” của làn sóng  Tây hóa.

Tuy nhiên, với những người có tư tưởng cởi mở, tự do ủng hộ một nhà nước thế tục, thực tế này đặt ra nhiều quan ngại. Quan ngại lớn nhất là nguy cơ lặp lại kịch bản của Iran, vốn bị cai trị bởi luật Hồi giáo Sharia hay Algeria, nơi các tay súng Hồi giáo đã chiến đấu với quân đội trong nhiều năm. Các chuyên gia cảnh báo bước đột phá của đảng Ennahda có thể là mối đe dọa đối với những người phụ nữ ở Tunisia, vốn được hưởng nhiều quyền hơn so với phụ nữ các nước Ảrập khác như không bắt buộc phải đeo mạng khi ra đường và tham gia công việc xã hội, được nói tiếng Pháp…

Theo Faouzia Hamila, một người hoạt động trong lĩnh vực công tại Tunisia, cho rằng khi niềm vui thoát được chế độ độc tài qua đi, giờ đây tâm lý lo ngại về một kỷ nguyên hà khắc đã bắt đầu xuất hiện trong một bộ phận người dân nước này, đặc biệt là nữ giới và những người có tư tưởng cởi mở. Mặc dù chính đảng này đã tuyên bố sẽ học tập mô hình nhà nước của đảng AKP cầm quyền tại Thổ Nhĩ Kỳ theo đường lối thế tục, không đụng chạm tới các quyền lợi của nữ giới, song điều này không thể xoa dịu những quan ngại. Trong dư luận đã xuất hiện những chỉ trích các tư tưởng Hồi giáo cực đoan của Ennahda và hoài nghi về vị thế của người phụ nữ trong xã hội Tunisia.

Chiến thắng của Ennahda đồng nghĩa với việc Tunisia sẽ có một ban lãnh đạo mới sẽ tuyên truyền, cổ súy cho các giá trị đạo Hồi trong dân chúng. Hiện đã xuất hiện những dấu hiệu về sự phân biệt giới tính tại các tụ điểm công cộng. Tại nhiều nhà ga ở các địa phương nơi đảng Ennahda phát triển mạnh, người ta đã nhìn thấy những hàng dài nam và nữ riêng rẽ xếp hàng chờ mua vé. Tư tưởng đưa phụ nữ vào những khuôn khổ hà khắc của đạo Hồi đã bắt đầu xuất hiện trở lại tại Tunisia khi nhiều người đàn ông thắc mắc khi các đồng nghiệp nữ của họ hút thuốc lá hay mặc đồ jean bó. Giai đoạn sắp tới sẽ là không dễ dàng đối với ban lãnh đạo mới tại Tunisia.