Tuân thủ nguyên tắc “4 đúng”

Cần cái nhìn công bằng

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ước tính, khoảng 50% sản lượng lương thực thế giới sẽ bị mất đi do sâu bệnh hại và cỏ dại nếu không có sản phẩm BVTV. Riêng thuốc trừ sâu ngăn chặn gần 40% nguy cơ bị tụt sản lượng của lúa và ngô trên toàn cầu do bị mất mỗi năm. Thuốc BVTV tồn tại trên cây trồng và nông sản trong một thời gian là cần thiết để chống lại sự gây hại của dịch bệnh trên đồng ruộng, trong quá trình vận chuyển và bảo quản. Bằng nhiều con đường khác nhau, thuốc BVTV cũng sẽ bị chuyển hóa và mất dần do các yếu tố sinh học và phi sinh học như bị ánh sáng phân hủy, bị hòa loãng sinh học, nước cuốn trôi, bị phân hủy do vi sinh vật trong đất…

Theo các nghiên cứu tại Việt Nam, với tác động của biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, cây trồng ước phải cạnh tranh với khoảng 30 nghìn cỏ dại khác nhau để lấy ánh sáng mặt trời và chất dinh dưỡng, cây trồng cũng phải chiến đấu với hơn 10 nghìn loài côn trùng, một loạt các bệnh do nấm, vi khuẩn và virus gây ra. Do đó, việc sử dụng thuốc trừ cỏ là một trong những giải pháp giúp cải thiện hiệu quả kiểm soát cỏ dại và giảm gánh nặng công việc rất lớn cho nông dân từ việc làm cỏ bằng tay.

PGS.TS. Nguyễn Xuân Hồng, nguyên Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cũng khẳng định, nếu không có các sản phẩm thuốc diệt cỏ hóa học, gần một nửa sản lượng nông nghiệp sẽ bị thiệt hại, khoảng 40% - 45%. Thêm vào đó, nếu chỉ sản xuất nông nghiệp hữu cơ không sử dụng thuốc diệt cỏ hóa học, nông dân sẽ phải trả chi phí gấp 20 lần cho phòng trừ cỏ dại so với sản xuất thông thường, có sử dụng thuốc diệt cỏ. Thực tế trên cho thấy, không thể loại bỏ hoàn toàn thuốc BVTV ra khỏi canh tác nông nghiệp. Hiện tại chưa có giải pháp nào thay thế thuốc trừ cỏ hóa học ngay tại các khu vực canh tác phát triển như châu Âu, từ hiệu quả tới chi phí.

Để hạn chế những tác hại không mong muốn, cần hướng dẫn lại nông dân sử dụng thuốc đúng cách. Bởi nếu đột ngột cắt giảm các sản phẩm thuốc BVTV được phép sử dụng, cũng có thể gây nên những ảnh hưởng lớn đến nền nông nghiệp Việt Nam. GS.TS. Nguyễn Văn Tuất, Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam cho biết, Việt Nam cũng đưa vào thử nghiệm nhiều phương pháp quản lý cỏ dại thay thế nhưng vẫn chưa thể áp dụng đại trà do giá thành cao, hiệu quả thấp. Còn nếu sử dụng các biện pháp cũ như làm cỏ thủ công, nông nghiệp hữu cơ chỉ có thể sản xuất ra 1/3 lượng lương thực như hiện tại. Sử dụng hóa chất là điều bắt buộc để có thể sản xuất đủ lương thực.

Chỉ gây hại khi vượt ngưỡng

Theo TS. Nguyễn Trường Thành, nguyên Trưởng Bộ môn Thuốc, Cỏ dại và Môi trường, Viện Bảo vệ thực vật, thuốc BVTV chỉ được coi là độc hại khi dư lượng của chúng trong nông sản, môi trường đạt mức độ nào đó đủ gây hại mà thôi. Bản thân thuốc BVTV không có tội, vấn đề là con người sử dụng chúng ra sao để vừa kiểm soát được dịch hại, vừa an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường.

Ông Bùi Văn Kịp, đại diện Hiệp hội CropLife Việt Nam cũng nhận định, bản chất thuốc diệt cỏ không gây hại nếu sử dụng đúng. Thời gian trung bình để có được một sản phẩm thuốc BVTV mới, trong đó có thuốc diệt cỏ, từ giai đoạn nghiên cứu, cấp phép đến khi ra thị trường hiện nay là 11 năm với tổng chi phí khoảng 286 triệu USD. Điều này cho thấy giai đoạn nghiên cứu và phát triển rất khắc nghiệt nhằm bảo đảm sản phẩm cuối cùng là hiệu quả, an toàn cho sức khỏe con người và môi trường. 

Nhiều chuyên gia cho rằng, sử dụng và sống chung với thuốc diệt cỏ là việc bất đắc dĩ ở nước ta hiện nay. Vấn đề đặc biệt cấp bách đặt ra là phải siết chặt quản lý từ sản xuất, kinh doanh tới sử dụng thuốc diệt cỏ. Đẩy mạnh hơn nữa công tác tập huấn cho nông dân chỉ sử dụng thuốc diệt cỏ khi thật cần thiết và lựa chọn những loại thuốc có nguồn gốc, thời hạn sử dụng rõ ràng, hiệu lực phù hợp với từng đối tượng… Đồng thời, cần hoàn thiện các quy định của pháp luật về quản lý thuốc theo hướng chặt chẽ và có chế tài đủ sức răn đe; có chính sách khuyến khích nghiên cứu, áp dụng các giải pháp khoa học công nghệ thân thiện với môi trường nhằm giảm thiểu thuốc hóa học.

Thách thức lớn nhất hiện nay của Việt Nam là nông dân sử dụng thuốc BVTV thế nào để bảo đảm tiêu chuẩn xuất khẩu. Bởi tiềm năng xuất khẩu nông sản của Việt Nam không chỉ trong phạm vi 180 quốc gia, trong đó có nhiệm vụ cung cấp lương thực an toàn cho chính người dân Việt Nam.