Từ hình ảnh đến biểu trưng

Tượng siêu nhí Astro

Thủ quân Tsubasa (ở bản tiếng Việt: Giấc mơ sân cỏ) là bộ truyện tranh nổi tiếng của tác giả Yoichi Takahashi - người ra đời tại quận Katsushika, Tokyo. Ở những dãy phố buôn bán sầm uất, những vườn hoa công cộng, chỉ trong mùa xuân và mùa thu năm vừa qua đã xuất hiện tám pho tượng dựa theo tác phẩm ăn khách. Học sinh và người lớn đều thích chụp ảnh bên những pho tượng ấy.

Địa bàn quận Katsushika cũng chính là bối cảnh diễn ra các sự kiện của truyện tranh KochiKame (ở bản tiếng Việt: Cảnh sát kỳ tài) xuất bản từ năm 1976. Trong giai đoạn 2006 - 2011 đã có tới mười bốn pho tượng nhân vật của bộ truyện tranh này được dựng tại những phố thương mại và quanh nhà ga Kameari. Người đầu tiên nêu ra ý tưởng dựng tượng các nhân vật truyện tranh nổi tiếng là ông Shougo Sato - chủ một lò làm bánh trong quận Katsushika - với lời cam đoan chắc nịch “những pho tượng ấy sẽ trở thành thắng cảnh của địa phương”. Riêng ông, mỗi ngày bán được 500 chiếc bánh nặn theo khuôn mặt nhân vật chính của bộ tranh truyện.

Chi phí cho việc đúc và dựng 22 pho tượng các nhân vật Giấc mơ sân cỏ và Cảnh sát kỳ tài tốn tới 44,7 triệu yen, trong đó chính quyền quận chi trả 28,7 triệu yen. Tháng 3.2014 trong quận bắt đầu phát miễn phí bản đồ chỉ dẫn địa điểm đặt những pho tượng đó. Nhà chức trách ngành du lịch của quận không giấu diếm nguyện vọng nhờ những bộ truyện tranh nổi tiếng thế giới, địa phương mình sẽ được quảng bá.

Năm 2011, tại quận Tama, thành phố Kawasaki đã khai trương Bảo tàng Fujiko. Dọc đường từ nhà ga xe lửa Mukogaoka-Yuen tới nhà bảo tàng, người ta đã dựng chín pho tượng hai nhân vật nổi tiếng của ông - chú người máy Doraemon và siêu nhân Pacman. Chính quyền thành phố đầu tư vào dự án này 26 triệu yen với hy vọng làm cho địa phương mình sinh động hơn.

Tác giả Yoichi Takahashi bên tượng nhân vật thủ quân Tượng xứ sở Yêu Ma

Machiko Hasegawa - tác giả bộ truyện tranh Sazae-san - từng có một thời gian dài sinh sống tại quận Setagaya, Tokyo. Tại đó đã có một đường phố mang tên Sazae-san và nhà bảo tàng Machiko Hasegawa. Năm 2012, bằng ngân sách của quận và của thành phố, cụm tượng toàn bộ gia đình của nhân vật Sazae-san đã được dựng tại gần nhà ga Sakurashinmachi.

Chính quyền quận Nerima ở Tokyo đã lên kế hoạch chi 100 triệu yen cho dự án “thành phố anime” vì đây chính là nơi đặt trụ sở nhiều hãng phim hoạt hình với phong cách Nhật Bản: Toei Animation, Mushi Production, Studio Gallop và AIC, từng sản sinh những tác phẩm nổi tiếng: Ranma 1/2, Doraemon, Digimon Adventure, Urusei Yatsura, Nerima Daikon Brothers, Candy Candy và Siêu nhí Astro. Công trình ở gần ga Oizumi-gakuen. Theo kế hoạch, tháng 3.2015, tại đây sẽ xuất hiện năm pho tượng của năm nhân vật truyện tranh và phim hoạt hình, trong đó có Siêu nhí Astro.

Việc đúc tượng đồng các nhân vật hoặc tác giả truyện tranh trở nên phổ biến ở Nhật Bản là nhờ một sự kiện diễn ra vào năm 1983. Hồi đó, Cung Thanh thiếu niên tỉnh Saitama đặt một pho tượng đồng siêu nhí Astro. Đám trẻ rất thích thú, tuy nhiên cũng có khá nhiều ý kiến phản đối vì cho rằng hồi ấy chưa ai lại đi tạc tượng nhân vật truyện tranh cả, e rằng cả nước sẽ cười nhạo tác giả pho tượng này… Nhưng tất cả bỗng đổi thay khi năm 1993, tại thành phố Sakaiminato, tỉnh Tottori, xuất hiện một đường phố mang tên Shigeru Mizuki, tác giả bộ truyện tranh. Đến thời điểm hiện nay, tại đây đã dựng tới 153 pho tượng những loài yêu ma quỷ quái ngộ nghĩnh trong bộ truyện tranh Kitaro ở xứ sở Yêu Ma.

Năm 2013, Sakaiminato đạt lượng khách thăm 2,8 triệu, gấp 80 lần dân số của cả thành phố. Theo lời giáo sư Toshimichi Sawada (Đại học Tottori), thì năm đó nền kinh tế của tỉnh có thêm khoảng 30 tỷ yen, mà tất cả khối thương mại của toàn quốc chỉ mong đạt được đến mức ấy.

 Nhà nghiên cứu nghệ thuật học Kiyoshi Kusumi, giáo sư Đại học Tổng hợp Tokyo gọi những pho tượng đồng như thế là “monukyara” (pho tượng có tính biểu trưng). Theo ý kiến giáo sư thì có những yếu tố sau đây tác động đến sự phổ biến của monukyara: tính quần chúng gần gũi, danh tiếng, sự tăng trưởng lượng khách du lịch và tính trung lập xét theo giác độ chính trị.

Trong bảo tàng Fujiko

Những tác giả truyện tranh nổi tiếng vốn xuất thân từ những địa bàn dân cư khác nhau. Thế nên số địa phương dựng tượng tác giả và nhân vật truyện tranh, phim hoạt hình sẽ còn tăng lên nữa và trở thành mốt. Những pho tượng đó trở thành biểu trưng của địa phương và thu hút ngày càng đông khách du lịch. Có điều - như giới chuyên gia phân tích - mốt này chỉ tồn tại được lâu bền một khi biết khai thác mối liên hệ giữa địa phương với lai lịch và hành tung của nhân vật tác phẩm.