Từ cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên...
70 năm hình thành và phát triển của QH Việt Nam không thể không nhớ lại cuộc tổng tuyển cử đầu tiên ngày 6.1.1946 để bầu ra QH. Lịch sử cho thấy, ngay sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để củng cố, tăng cường chính quyền là phải thực hiện quyền dân chủ cho quần chúng, phải xúc tiến việc đi thành lập Quốc hội để quy định Hiến pháp, bầu Chính phủ chính thức. Vượt lên muôn vàn khó khăn của thù trong, giặc ngoài với những âm mưu đen tối của các thế lực phản động định tiêu diệt Cách mạng Việt Nam, cũng như giặc đói, giặc dốt… là di chứng của chế độ thực dân đế quốc để lại, cuộc tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946 đã được tổ chức thành công, một cuộc bầu cử thực sự tự do, dân chủ, là mốc son lịch sử của thể chế dân chủ ở Việt Nam. Kết quả cuộc tổng tuyển cử ngày 6.1.1946 thể hiện ở con số 89% cử tri tham gia bỏ phiếu, thực hiện bầu được 333 đại biểu, trong đó có 57% đại biểu thuộc các đảng phái yêu nước và cách mạng khác nhau, 43% không đảng phái, 87% là công nhân, nông dân, chiến sĩ cách mạng, 10 đại biểu nữ, 34 đại biểu các dân tộc thiểu số. Tổng tuyển cử chính thức hóa chính quyền bằng cách bầu ra QH, từ đó cử ra Chính phủ chính thức, ban hành Hiến pháp tạo dựng một bộ máy chính quyền chính thức hoàn toàn đầy đủ danh nghĩa về mặt pháp lý, đại diện cho nhân dân Việt Nam về đối nội, đối ngoại, thực hiện chủ quyền nhân dân.
Bài học từ cuộc tổng tuyển cử năm 1946 là kinh nghiệm cho chính các cuộc tổng tuyển cử của QH sau này, và sắp tới là bầu cử QH Khóa XIV. Thứ nhất, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “tổng tuyển cử là dịp cho toàn thể quốc dân lựa chọn những người có tài, có đức, để gánh vác công việc nước nhà”. Đây cũng là dịp để chúng ta xây dựng thể chế dân chủ cho nhân dân, qua đó thực hiện quyền lực của nhân dân bằng dân chủ đại diện. Thứ hai, tuy là lần đầu tiên, cuộc tổng tuyển cử đã thực hiện một cách đầy đủ nội dung, yêu cầu của nguyên tắc bầu cử mới, tự do bầu cử, ứng cử của công dân (được hiểu là bầu cử phổ thông), bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín mà không phải bất kỳ một nước dân chủ nào ngay từ đầu đều có thể làm được. Thứ ba, quy trình tổ chức bầu cử rất tiến bộ, từ lập danh sách ứng cử viên xác nhận những người được giới thiệu ra ứng cử đại biểu cơ quan quyền lực nhà nước, đến xác định danh sách cử tri, ghi nhận quyền bầu cử của công dân và là căn cứ để xác định giá trị của cuộc bầu cử, tính toán kết quả bầu cử; thực hiện kiểm phiếu, công bố kết quả, và có giám sát, giải quyết khiếu nại về bầu cử…
Tổng tuyển cử để xây dựng chính quyền của dân, do dân, vì dân. Ý nghĩa trực tiếp của tổng tuyển cử trực tiếp và sau này là để lập ra cơ quan đại biểu, đại diện quyền lực nhà nước của nhân dân, từ đó lập ra cơ quan nhà nước khác để hình thành bộ máy nhà nước thống nhất, phân công, phân nhiệm thực thi quyền lực. Tổng tuyển cử còn là dịp để thực thi quyền giám sát bộ máy nhà nước, thay thế những đại diện không còn tín nhiệm. Về cách thức tổ chức bầu cử, nên lập danh sách cử tri rộng rãi hơn, tạo điều kiện cho mọi cử tri đều tham gia bầu cử. Ví dụ, những cử tri ở nước ngoài cũng được thực hiện bầu cử.
Đáng lưu ý, hiện nay, còn hiện tượng một số cử tri thờ ơ, chưa thực sự quan tâm đến bầu cử. Vậy phải khắc phục bằng cách nào? Phải tuyên truyền để bản thân cử tri thấy được ý nghĩa thiết thực của cuộc bầu cử, ý nghĩa của việc bầu lên những người đại diện cho tiếng nói, nguyện vọng của mình. Bản thân người ứng cử phải có trách nhiệm, có tài hãy ra giúp nước. Làm sao để nhân dân hào hứng, chọn lọc và lựa chọn những người có tài, có đức để tham gia vào cơ quan quyền lực nhà nước, phát huy quyền lực nhân dân. Muốn vậy, chọn ứng cử viên bên cạnh cơ cấu, thành phần, cần chú trọng tính chuyên môn, chuyên nghiệp, có khả năng đáp ứng, gánh vác trách nhiệm nặng nề này.
Hoàng Ngọc ghi
