Trung Quốc tăng cường sự hiện diện ở Mỹ Latin

Đầu năm nay, Diễn đàn Trung Quốc - Cộng đồng các nước Mỹ Latin và Caribe (CELAC) đã được tổ chức lần đầu tiên tại Bắc Kinh. Tại Diễn đàn, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thông báo trong 10 năm tới, Bắc Kinh sẽ đầu tư 250 tỷ USD vào khu vực này, đồng thời đặt mục tiêu nâng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều lên 500 tỷ USD. Thực tế là Trung Quốc đã trở thành đối tác lớn của Mỹ Latin, với trao đổi mậu dịch hai bên tăng từ hơn 12 tỷ USD năm 2000 lên gần 275 tỷ USD năm 2013, tức là tăng gần 22 lần, trong khi trao đổi thương mại giữa khu vực Mỹ Latin và Caribe với thế giới chỉ tăng 3 lần...

Riêng trong năm 2014, các thể chế tài chính của Trung Quốc đã cấp hơn 22 tỷ USD tín dụng cho các nước Mỹ Latin, vượt tổng số tín dụng của Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển liên Mỹ - hai nguồn cho vay truyền thống - cấp cho khu vực này. Những khoản cho vay tập trung chủ yếu vào hai lĩnh vực khai thác mỏ, dầu khí, và xây dựng cơ sở hạ tầng. Con số trên tương đương mức tăng 71,3% so với tổng số tín dụng 12,9 tỷ USD mà Trung Quốc đã cấp cho các nước Mỹ Latin hồi năm 2013.

Theo phân tích của tờ CNN, dự kiến kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc với khu vực Trung, Nam Mỹ sẽ tăng lên gấp đôi trong thập kỷ tới. Điều này là do Trung Quốc đang cần những mặt hàng phong phú, đặc biệt là dầu mỏ, của các nước Mỹ Latin cũng như thị trường tiêu thụ hàng hóa để duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Khi kinh tế phát triển, Trung Quốc mua dầu từ Venezuela, Ecuador và Mexico để đáp ứng nhu cầu trong nước. Trung Quốc tiêu thụ hơn một nửa các sản phẩm điện tử tiêu dùng của thế giới, được sản xuất từ nguồn đồng của Chile và Peru; đầu tư vào các mỏ quặng sắt của Brazil; nhập khẩu nhiều đậu nành từ Argentina và Brazil để chăn nuôi gia súc… Ngược lại, nhu cầu của Trung Quốc đối với hàng hóa của Mỹ Latin là một vị cứu tinh đối với châu Mỹ, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Hiện, một số nước Latin đang rất cần tiền mặt mà Trung Quốc thì luôn sẵn sàng cung ứng.

Tuy nhiên theo ông Ilan Berman, Phó chủ tịch Hội đồng Chính sách đối ngoại của Mỹ ở Washington, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ Latin không chỉ đơn thuần về kinh tế mà còn về chính trị và chiến lược. Mục đích của Trung Quốc là muốn lôi kéo sự ủng hộ của đông đảo các quốc gia Mỹ Latin, xây dựng hình tượng quốc tế tốt đẹp để mở rộng ảnh hưởng chiến lược trên toàn cầu. Ông Berman đã dẫn chứng rằng, Trung Quốc đã giúp Argentina xây thêm hai nhà máy điện hạt nhân, phóng thành công vệ tinh đầu tiên của Bolivia và được cho là sẽ giúp Venezuela thực hiện chương trình bay không người lái trong thời gian tới.

Tháng 7 năm ngoái, chuyến thăm Mỹ Latin 10 ngày của Chủ tịch Tập Cận Bình cũng là nhằm cố gắng hiện thực hóa tham vọng xây dựng một kênh đào Panama trên cạn nhằm phá thế độc quyền của Mỹ tại Mỹ Latin. Thời điểm đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc, Brazil và Peru đã tuyên bố sẽ tiến hành một dự án đường sắt kết nối giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Tuyến đường sắt này dài hơn 3.000km, bắt đầu từ các thành phố ven biển của Peru và kết thúc là bờ biển của Brazil. Nó sẽ chạy qua các tuyến đường vận tải biển quan trọng nhất thế giới, bao gồm Pakistan, Myanmar, vành đai kinh tế con đường tơ lụa, cảng Piraeus của Hy Lạp. Việc xây dựng kênh đào Panama trên cạn sẽ giúp Trung Quốc xác lập vị trí tích cực hơn trong việc kết nối với châu Phi, Mỹ Latin và Thái Bình Dương. Ngoài ra, Trung Quốc và Nga cũng đạt được thỏa thuận khung với Nicaragua xây dựng kênh đào nối Đại Tây dương với Thái Bình Dương đi qua lãnh thổ nước này và dự án này đã được khởi động vào cuối năm ngoái.

Có thể nói, trong bối cảnh Mỹ cùng đồng minh Nhật Bản và các nước Đông Nam Á nỗ lực thành lập một khối kinh tế xuyên Thái Bình Dương, Trung Quốc cũng tìm cách lôi kéo, liên kết các quốc gia xung quanh Mỹ.

Tuy nhiên, đằng sau những lợi ích của việc bắt tay Trung Quốc, Mỹ Latin cũng phải trả những cái giá đắt. Thương mại và đầu tư hàng hóa của Trung Quốc khiến giá cả và tỷ giá hối đoái tăng vọt trong khu vực và đưa ngành công nghiệp sản xuất Mỹ Latin trở nên kém cạnh tranh trên quy mô toàn cầu. Dệt may, chế tạo xe hơi, điện tử và các công ty khác từ Brazil và Mexico bị mất thị phần đáng kể trên thị trường thế giới và khu vực, và không thu hút được đầu tư. Hơn nữa, khai thác tài nguyên thiên nhiên ở Mỹ Latin gắn liền với suy thoái môi trường và xung đột xã hội. Hoạt động khai thác, thăm dò dầu khí và nông nghiệp quy mô lớn đi đôi với nạn chặt phá rừng và ô nhiễm nguồn nước.

Bên cạnh đó, trước sự xâm nhập và tăng cường ảnh hưởng mềm của Trung Quốc vào khu vực, nhiều quốc gia Mỹ Latin coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh trong việc xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực hàng dệt may. Họ cũng lo ngại hàng Trung Quốc sẽ tràn ngập thị trường, chiếm lĩnh thị trường và nhấn chìm hàng hóa nội địa các nước này…

Quả vậy, mặc dù sức mạnh mềm của Trung Quốc đã và đang vươn mạnh mẽ tới Mỹ Latin, song đất nước gấu trúc vẫn còn phải đi một quãng đường dài trên con đường thâm nhập và tạo dựng ảnh hưởng ở châu lục này.