"Lực lượng sản xuất mới" là động lực của phát triển

Cụm từ “lực lượng sản xuất mới” được Chủ tịch Tập Cận Bình đưa ra lần đầu tiên trong chuyến thăm tỉnh Hắc Long Giang ở phía Đông Bắc Trung Quốc vào tháng 9 năm ngoái. Lúc đó, ông chỉ ra rằng, năng lượng mới, vật liệu mới và sản xuất công nghệ cao là những ngành công nghiệp cần trở thành “lực lượng sản xuất mới” của nền kinh tế. Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc cho biết, sau chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình, chính quyền Hắc Long Giang công bố kế hoạch nhằm thúc đẩy nhanh việc hình thành lực lượng sản xuất mới. Tỉnh này xác định 24 ngành công nghiệp, với nhiều ngành liên kết với sản xuất công nghệ cao sẽ nhận được nhiều hỗ trợ hơn.

Sau đó, tại Hội nghị Công tác kinh tế trung ương tháng 12 ngoái, cụm từ này được đặt ở vị trí đầu tiên trong 9 nhiệm vụ kinh tế.

Trong chuyến thăm các công ty sản xuất thỏi niobium-titan, bán dẫn và phụ tùng ô tô ở Thiểm Tây, một tỉnh công nghiệp hóa mạnh mẽ ở phía tây bắc đất nước hồi tháng 1, Thủ tướng Lý Cường cũng kêu gọi tập trung vào “lực lượng sản xuất mới” để thúc đẩy nền kinh tế. Theo ông, các nhà sản xuất nên sẵn sàng chi tiền cho nghiên cứu và phát triển (R&D) để đưa cạnh tranh lên cấp độ hàng đầu trên thị trường toàn cầu.

Và trong phát biểu tại cuộc họp của Bộ Chính trị mới đây, Chủ tịch Tập Cận Bình cho rằng Trung Quốc cần nỗ lực đẩy nhanh sự phát triển của “lực lượng sản xuất mới”, trong đó tập trung vào các động lực tăng trưởng mới dựa trên những đột phá và đổi mới về khoa học công nghệ.

Ông nhấn mạnh, sự đổi mới “độc đáo và đột phá” trong nước sẽ ươm tạo “các ngành công nghiệp mới, mô hình mới và động lực mới”, giúp đất nước đạt được sự tự chủ về khoa học và công nghệ để cạnh tranh ở các ngành công nghệ cốt lõi.

Với ý nghĩa là lực lượng đi đầu về đổi mới, lực lượng sản xuất mới có nghĩa là năng suất tiên tiến được giải phóng khỏi các mô hình tăng trưởng kinh tế truyền thống, bao gồm những đột phá liên tục trong khoa học và công nghệ cao, mang lại hiệu quả cao, chất lượng cao và thân thiện với môi trường và phù hợp với triết lý phát triển mới của đất nước trong kỷ nguyên chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo.

“Lực lượng này sẽ là động lực thúc đẩy Trung Quốc theo đuổi sự phát triển chất lượng cao, bảo đảm thành quả của tăng trưởng kinh tế đến được với người dân và giải phóng nền kinh tế khỏi những ràng buộc truyền thống”, Chủ tịch Tập Cận Bình nói hôm 31.1.

Vì sao cần chuyển đổi sang "lực lượng sản xuất mới"?

Trung Quốc hiện đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mới tập trung vào phát triển chất lượng cao. Đổi mới công nghệ là động lực mới trong chiến lược tăng trưởng nhằm giúp nền kinh tế tiến lên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Nền kinh tế nước này vốn phụ thuộc nhiều vào lĩnh vực sản xuất và lĩnh vực bất động sản đã gặp khó khăn lớn trong những năm vừa qua. Thị trường bất động sản suy sụp, đầu tư tư nhân sụt giảm và dân số già hóa đã cản trở sự phục hồi kinh tế sau khi Bắc Kinh chấm dứt chính sách nghiêm ngặt kiểm soát đại dịch Covid-19 kéo dài 3 năm. Áp lực từ bên ngoài cũng là một thách thức, với nhu cầu toàn cầu suy yếu và các biện pháp hạn chế thương mại từ Mỹ kìm hãm triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc.

Cựu Thị trưởng thành phố Trùng Khánh Huang Qifan cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất của Trung Quốc trong quá trình hiện đại hóa nền kinh tế nằm ở những hạn chế trong việc phát triển các dịch vụ sản xuất. "Các dịch vụ sản xuất" là một thuật ngữ chung mô tả các lĩnh vực và công nghệ được thiết kế chủ yếu để tăng cường sản xuất truyền thống chẳng hạn như điện toán đám mây hoặc tư vấn tài chính và pháp lý.

“Nếu bạn có một ngành sản xuất lớn nhưng tỷ trọng dịch vụ sản xuất thấp, bạn chỉ có thể sản xuất các sản phẩm có giá trị trung bình đến thấp. Điều này giống như việc xây dựng một bến cảng nhưng không có người điều hành”, ông Huang Qifan nói trong bài phát biểu về “lực lượng sản xuất mới” tại Quảng Châu hồi tháng 12 năm ngoái.

Chủ tịch Khoa khoa học chính trị của Đại học Texas ở San Antonio (Mỹ) Jon Taylor, người đã theo dõi chặt chẽ sự phát triển của khái niệm lực lượng sản xuất mới ở Trung Quốc, cho rằng việc sử dụng cụm từ này phản ánh giai đoạn tiếp theo của thương mại hóa công nghệ và khoa học để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khi Trung Quốc tiếp tục theo đuổi mục tiêu tự lực về công nghệ cốt lõi.

Tự lực, tự cường về công nghệ cốt lõi

Tại nơi ra đời của cụm từ “lực lượng sản xuất mới”, du lịch gần đây đã chứng kiến sự bùng nổ. Từng là nơi gặp khó khăn về lượng du khách do mùa đông quá lạnh, nhưng vừa qua, Cáp Nhĩ Tân, thủ phủ phía đông bắc tỉnh Hắc Long Giang, đã chứng kiến tổng doanh thu du lịch lên tới 5,9 tỷ NDT (828 triệu USD) được tạo ra bởi 3 triệu du khách trong 3 ngày đầu năm mới. Họ đổ về đây để tham dự Lễ hội băng của thành phố.

Thành công trong nỗ lực đổi mới thương hiệu và thu hút du khách của Cáp Nhĩ Tân nhằm tạo ra những công trình gắn liền với đặc trưng khí hậu, văn hóa và ẩm thực địa phương phản ánh nỗ lực phát triển lực lượng sản xuất mới và đón nhận sự phát triển đổi mới, hòa hợp, thân thiện môi trường, cởi mở và chia sẻ.

Rõ ràng trong quá trình chuyển đổi công nghiệp này, công nghệ giữ vai trò then chốt để phát triển lực lượng sản xuất mới. Dữ liệu từ Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc cho thấy tổng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Trung Quốc trong năm 2022 đã tăng 10,1% lên hơn 3 nghìn tỷ NDT so với năm trước, với 84% mức tăng trưởng này đến từ các doanh nghiệp. Đất nước này cũng đứng đầu thế giới về tổng số nhân sự R&D. Để thúc đẩy hơn nữa sự đổi mới và tăng tốc độ phát triển lực lượng sản xuất mới, Trung Quốc đã thiết lập quan hệ đối tác khoa học công nghệ với hơn 160 quốc gia và khu vực trên toàn thế giới về năng lượng sạch, trí tuệ nhân tạo và sinh học, y tế. Những khoản đầu tư vào R&D và quan hệ đối tác toàn cầu này đã được đền đáp.

Tháng 8 năm ngoái, Huawei, hãng viễn thông hàng đầu Trung Quốc cho ra mắt mẫu smartphone có khả năng kết nối Internet 5G, khiến cả thế giới chấn động.

Xe điện, pin năng lượng mặt trời và pin lithium-ion, được gọi là “ba sản phẩm mới” xanh và thâm dụng công nghệ của Trung Quốc, đã báo cáo tổng giá trị xuất khẩu là 1,06 nghìn tỷ NDT (150 tỷ USD) vào năm 2023, tăng 29,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhà sản xuất ô tô BYD có trụ sở tại Thâm Quyến, gã khổng lồ xe điện của Trung Quốc, đứng đầu thế giới về doanh số bán xe điện, lần đầu tiên vượt qua Tesla vào quý IV năm 2023.

Như ông Tập nhấn mạnh, Trung Quốc sẽ xây dựng khả năng tự lực tự cường ở mức độ cao về khoa học và công nghệ, đồng thời tạo ra những đột phá trong các công nghệ cốt lõi. Hơn nữa, Trung Quốc đang chuẩn bị hồi sinh nền kinh tế kỹ thuật số, thúc đẩy các sáng kiến ​​xanh, cải cách quan hệ sản xuất và thúc đẩy sự phối hợp năng động giữa giáo dục, khoa học và đào tạo nhân sự.

Sự trỗi dậy của lực lượng sản xuất mới báo hiệu một sự thay đổi mang tính bước ngoặt trong bối cảnh kinh tế của Trung Quốc, thay thế các động lực tăng trưởng lỗi thời bằng những động lực năng động hơn và tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế bền vững và mạnh mẽ hơn trong những năm tới.