Trở thành nhà báo đa năng trong kỷ nguyên mới

Thiếu kiến thức, không thể viết hay

Trong 10 năm làm nghề, tôi đã từng được nghe nhiều lời nhận định của các nhà giáo, nhà báo kỳ cựu rằng: “Nghề báo là một nghề rất tốn kiến thức” và “Nhà báo là những người suốt đời phải tự học”. Tôi thấy những nhận định này thật đúng đắn!

Khi còn là sinh viên, tôi đã từng viết hàng trăm bài báo với nhiều đề tài khác nhau. Tuy nhiên, những bài viết khi đó thường là phản ánh những thứ “mắt thấy, tai nghe” theo cách rất đơn thuần và chưa cần sử dụng nhiều kiến thức sâu rộng. Nghề báo với tôi khi ấy thực sự “không khó”, chỉ cần chịu khó đi thì sẽ có tin, có bài. Bước vào môi trường làm báo chuyên nghiệp tại Báo Đại biểu Nhân dân, tôi mới nhận ra rằng, không thể có bài báo hay nếu thiếu kiến thức chuyên sâu.

Tôi vẫn nhớ như in chuyến công tác xa đầu tiên được đi cùng Tổng Biên tập và Lãnh đạo Ban Công tác HĐND (hiện là Ban Công tác HĐND và Phóng viên Thường trú) dự Hội nghị giao ban Thường trực HĐND các tỉnh Bắc Trung Bộ tại tỉnh Hà Tĩnh. Được lãnh đạo ban tin tưởng giao viết bài tại hội nghị này, mặc dù đã nghiên cứu trước nội dung nhưng tôi như lạc vào ma trận khi hội nghị diễn ra với những phát biểu trực tiếp của Thường trực HĐND các tỉnh. Quả thực, bởi chưa từng tìm hiểu về hoạt động của cơ quan dân cử nên tại hội nghị, có những điều nghe được nhưng không thể hiểu tường tận. Kết quả là tôi vẫn có bài viết nhưng nhận được lời động viên: “Em viết đúng nhưng chưa sát và chưa hay nên chưa thể sử dụng ngay được; phải sửa lại vì bài viết sẽ được các lãnh đạo địa phương đọc”.

Đó là lời nhận xét của chị Phạm Thị Thanh Huyền - Trưởng Ban Công tác HĐND lúc bấy giờ, hiện là Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân. Sau đó, chị đã hướng dẫn, hỗ trợ tôi nghe lại các băng ghi âm phát biểu, đoạn nào chưa hiểu giải thích để tôi hoàn thiện lại bài viết tốt nhất. Sau chuyến công tác đó, chị đã mua tặng tôi và một số phóng viên trẻ trong ban: Hiến pháp năm 2013; Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015; Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Món quà này đi kèm một lời nhắc nhở “Các em hãy đọc để hiểu rõ hơn về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương và về nhiệm vụ, quyền hạn, hoạt động của cơ quan dân cử. Đây là kiến thức quan trọng mà một phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân cần phải có”. Tôi đã luôn ghi nhớ chuyến công tác này và những lời dặn dò của chị.

Trong suốt 10 năm qua, tôi đã không ngừng nỗ lực, tự học, tự rèn luyện để trau dồi kiến thức ở mảng đề tài về hoạt động của cơ quan dân cử. Tôi đã có thể tự tin thực hiện những bài phỏng vấn lãnh đạo HĐND các tỉnh, thành phố và những bài viết về nhiều vấn đề liên quan đến hoạt động của Quốc hội và HĐND các cấp. Bên cạnh mảng đề tài này, tôi cũng thường xuyên thực hiện các bài viết về các vấn đề thời sự, kinh tế, xã hội, khoa học - công nghệ, môi trường, giáo dục…

Ở mỗi mảng đề tài, tôi lại tiếp tục tự học, tự trau dồi kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng để mỗi bài báo viết ra là những chiêm nghiệm, trải nghiệm mang đến sự mới mẻ, hấp dẫn đối với bạn đọc. Trong thời đại truyền thông xã hội phát triển mạnh mẽ, mỗi nhà báo cần không ngừng học hỏi, lắng nghe công chúng, học từ cộng đồng, từ chuyên gia và cả từ những sai lầm của chính mình để có thể giữ cho ngòi bút luôn tỉnh táo, chân thực và giàu sức thuyết phục.

Chỉ viết hay thôi chưa đủ

10 năm trước, yêu cầu lớn nhất đối với tôi khi bước chân vào môi trường báo chí chuyên nghiệp chỉ là “viết hay”. Nhưng 10 năm sau, điều đó chưa đủ! “Thay đổi để phát triển hay chấp nhận tụt hậu?”, có lẽ đây là câu hỏi không phải chỉ của riêng tôi!

Kỷ nguyên số với sự phát triển như vũ bão của công nghệ, đặc biệt là AI, truyền thông xã hội, dữ liệu lớn đã và đang làm thay đổi căn bản hệ sinh thái báo chí - truyền thông. Kéo theo đó, mỗi tòa soạn đều đặt ra yêu cầu về sự đa năng của một nhà báo để đáp ứng môi trường làm báo hiện đại. Đặc biệt, trong thời điểm này, khi cả đất nước đang nỗ lực đổi mới, sáng tạo để thành công bước vào kỷ nguyên vươn mình, buộc các nhà báo phải đa năng, thành thạo công nghệ để đổi mới cách thức tác nghiệp, sản xuất tin, bài đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của công chúng.

Thực tế, nhà báo hiện đại có thể sử dụng điện thoại thông minh để ghi hình, dựng video nhanh và phát trực tiếp tin nóng tại hiện trường trên nền tảng phát trực tiếp (livestream); có thể sử dụng máy ảnh, flycam, phần mềm chỉnh sửa hình ảnh, dựng video cơ bản;… Không thể chỉ dừng lại ở việc “viết hay”, nhà báo hiện đại cần có hiểu biết và khả năng nắm bắt cơ chế vận hành của các nền tảng phân phối nội dung (như Facebook, TikTok, YouTube, Google News). Từ đó, tối ưu hóa cách đặt tiêu đề, gắn từ khóa, lựa chọn thời điểm đăng tải… nhằm bảo đảm tin bài tiếp cận đúng đối tượng công chúng. Việc sử dụng thành thạo công nghệ sẽ giúp nhà báo sáng tạo thông tin bằng nhiều hình thức khác nhau để phù hợp với thị hiếu mới của công chúng trên môi trường mạng xã hội và nền tảng số.

Trong những năm gần đây, Báo Đại biểu Nhân dân đã có những đổi mới mạnh mẽ về nội dung và hình thức truyền tải thông tin. Báo đã từng bước xây dựng Tòa soạn hội tụ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất nội dung đa nền tảng, phù hợp với xu thế chuyển đổi số báo chí. Trong sự “chuyển mình” mạnh mẽ của tòa soạn, tôi và các đồng nghiệp luôn tự ý thức về việc ứng dụng công nghệ số, khai thác thế mạnh từ công nghệ để có những sản phẩm báo chí ấn tượng, cuốn hút. Mỗi nhà báo chúng tôi đang từng ngày trau dồi kiến thức để viết hay hơn và tích cực sử dụng công nghệ để trở nên đa năng hơn.

Trong mỗi cuộc họp giao ban chuyên môn, Tổng Biên tập luôn đặt ra vấn đề về việc ứng dụng công nghệ trong tác nghiệp báo chí đối với các phóng viên, biên tập viên trong tòa soạn, giúp chúng tôi ý thức sâu sắc được rằng phải thay đổi, làm chủ công nghệ, biết khai thác, sử dụng linh hoạt các thiết bị thông minh, đồng thời phải có tư duy đa phương tiện. Nhà báo phải tự tin làm báo được cho tất cả các loại hình báo chí, liên tục cập nhật và chủ động trong thông tin... xứng đáng với hai chữ “nhà báo” trong kỷ nguyên mới của đất nước.

Chỉ còn không ít ngày nữa chạm đến cột mốc đặc biệt: 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam. Một thế kỷ hình thành, phát triển và đồng hành với lịch sử dân tộc, báo chí không chỉ là công cụ tuyên truyền mà còn là “tấm gương phản chiếu xã hội”, kiến tạo dư luận xã hội, xây dựng niềm tin và lan tỏa những giá trị tích cực. Hành trình trăm năm vẻ vang ấy cũng đang bước vào một giai đoạn đầy thử thách mới, giai đoạn mà báo chí phải khẳng định vai trò giữa muôn trùng thông tin, giữa sự nhiễu loạn của mạng xã hội, và những thay đổi trong văn hóa, thói quen tiếp nhận thông tin của công chúng. Trong bối cảnh đó, mỗi nhà báo chúng tôi càng cần phải trau dồi kiến thức, kỹ năng; tích cực ứng dụng công nghệ số; đặc biệt, luôn tuân thủ các giá trị đạo đức để giữ vững niềm tin của công chúng, không phụ sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.