Trò chơi và thực tại

Câu chuyện xã hội trong trò chơi điện tử

Sự cấp thiết của việc phải đưa ra quyết định mang tính ảnh hưởng tới xã hội (trò chơi Dân chủ 3); điều kiện lao động ngặt nghèo (Hoàng hôn); vấn đề giới (Người phụ nữ hoàn mỹ); hệ lụy của chiến tranh vũ trang (Cuộc chiến của tôi) hay cách đối xử với người tỵ nạn (Chạy khỏi Woomera); các cuộc nổi dậy chống lại những thế chế toàn trị (Ô vàng)... Một loạt vấn đề xã hội đương đại đã được đưa vào các trò chơi điện tử. Bằng cách nhập vai vào các nhân vật trong những trò chơi này, như lính biên phòng, người giúp việc, người điều khiển máy bay thả bom từ xa, hoặc thường dân sống sót sau chiến tranh… người chơi được trải nghiệm những điều kiện mà nhân vật đã trải qua, được cùng cảm nhận và suy ngẫm về thực tại.

Nhập vai vào nhân vật trong trò chơi, người chơi được cùng cảm nhận và suy ngẫm về thực tại

18 trò chơi máy tính của cả Việt Nam và Đức được phát triển dựa trên các sự kiện và câu chuyện xã hội có thật, đang được giới thiệu tại Viện Goethe Hà Nội. Những trò chơi này cũng sẽ được Viện Goethe giới thiệu tại 49 thành phố trên toàn thế giới từ năm 2016 - 2019 nhằm khảo sát cách các trò chơi điện tử mở ra tiềm năng phản ánh hiện thực hoặc theo hướng nghệ thuật khiến mọi người có thể tiếp cận được. “Chúng ta thường nghe những câu chuyện về cuộc sống và giờ nó được truyền tải trong game với tính mỹ thuật riêng. Trò chơi phản ảnh cách chúng ta làm việc hàng ngày, cách chúng ta suy nghĩ, bày tỏ quan điểm, đấy là một khía cạnh quan trọng. Bởi nghệ thuật cũng là phản ảnh cuộc sống” - Viện trưởng Viện Goethe Wilfried Eckstein nói.

Nhà văn, nhà thiết kế trò chơi điện tử đến từ Đức Hannah Nicklin chia sẻ thêm: “Tôi thường thiết kế trò chơi theo cách mà tôi hứng thú với nghệ thuật. Đó là bắt lấy khuôn hình của những gì đang tồn tại. Và trò chơi điện tử sẽ mời gọi người chơi nhìn vào khuôn hình đó để suy ngẫm, nghĩ xem mọi chuyện đang diễn ra thế nào và ta có thể làm khác đi không?”.

Hướng đến sản phẩm văn hóa

Mọi người đều thích chơi và thường chơi trò gì đấy. Thực tế, các trò chơi sẽ tác động đến hành vi, đặc biệt là của trẻ em. Chơi là một hình thức mà qua đó ta học cách tương tác với người khác. Hơn cả vậy, bản thân mỗi trò chơi có hệ thống quy tắc riêng, với những ý nghĩa và mở ra không gian khám phá nhất định. Viện trưởng Viện Goethe Wilfried Eckstein cho rằng, chúng ta lớn lên cùng với các trò chơi khi tụ tập với chúng bạn và người thân, ở các buổi hội hè hay trong giờ nghỉ trưa… Trong các trò chơi, chúng ta không bao giờ chắc chắn được rằng mình sẽ thắng. Luôn có rủi ro và luôn có niềm vui. Chính vì thế, các trò chơi mang đến sự sảng khoái và định hình cách ta hành xử.

Để sáng tạo ra một trò chơi tuyệt tác, các nhà phát triển phải chấp nhận những rủi ro lớn để đổi mới hình tượng nhân vật, đồng thời nâng cao chất lượng. Đây là quá trình đầu tư lâu dài về mặt thời gian, công sức, trí tuệ. Giống như các loại hình nghệ thuật khác, game đang “tiến hóa” và ngày một hoàn thiện hơn, hướng đến trở thành một sản phẩm văn hóa nghiêm túc. Tuy nhiên, không phải trò chơi nào cũng dễ dàng trở thành một sản phẩm văn hóa đích thực, mà nguyên nhân đôi khi do quan niệm xã hội. Với kinh nghiệm 10 năm phát triển trò chơi tại Việt Nam, Giám đốc Công ty Game 24h Nguyễn Tuấn Huy nhớ lại: “Có lần chúng tôi đã cố gắng đưa yếu tố lịch sử vào các trò chơi để tăng tính giáo dục nhưng xã hội còn quá nhiều định kiến khiến nội dung này không được đón nhận”.

Anh Nguyễn Tuấn Huy rằng, các trò chơi điện tử hiện nay muốn xây dựng thành sản phẩm văn hóa nghiêm túc cũng khó, vì “dính” đến yếu tố văn hóa, lịch sử thường bị cho là nhạy cảm, khiến game không vượt qua được “vòng kim tỏa” để phát triển. “Nếu chúng ta muốn văn hóa phát triển, không bị ảnh hưởng bởi trò chơi hay văn hóa nước ngoài, thì phải tư duy rằng, game là một sản phẩm của văn hóa dân tộc. Bởi lẽ, trong quá trình chơi, game sẽ có đóng góp nhất định đến việc quảng bá văn hóa, cũng như bồi đắp văn hóa, thay đổi hành vi của người chơi” - anh Nguyễn Tuấn Huy khẳng định.