Tác giả Nguyễn Mạnh Hà là người phụ trách Tổ xác minh thông tin 34 đội viên Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân của Viện Lịch sử quân sự Việt Nam từ 4.2000 - 3.2003. Với mong muốn giúp độc giả hôm nay, đặc biệt là độc giả trẻ, tìm hiểu về quân đội và lịch sử hiện đại của Việt Nam, tác giả đã viết lại ngắn gọn và bổ sung nội dung từ cuốn sách Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân của nhóm tác giả: Trịnh Vương Hồng, Nguyễn Mạnh Hà, Trần Ngọc Long, Chu Văn Tùng, Phan Sỹ Phúc thuộc Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Bộ Quốc phòng (NXB Quân đội nhân dân, 2004).
Cuốn sách Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân do Nhà xuất bản Kim Đồng xuất bản nhân dịp này gồm 2 phần. Phần 1 Sự ra đời và quá trình hoạt động của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đề cập quá trình hình thành và phát triển của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân với những trận đánh giành thắng lợi đầu tiên, tờ báo đầu tiên, liệt sĩ đầu tiên...
Khoảnh khắc lịch sử chiều tối mùa đông ngày 22.12.1944, giữa rừng già Trần Hưng Đạo, Nguyên Bình, Cao Bằng, 34 cán bộ, chiến sĩ đã cất lên lời thề thiêng liêng, chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do, vì nước non vững bền... Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng đã ra đời như thế.
Tác giả Nguyễn Mạnh Hà cho biết, năm 1992, Ban liên lạc Việt Nam Giải phóng quân tổ chức họp mặt các đồng chí từng là cán bộ, đội viên của Đội. Theo nguyện vọng của nhiều đồng chí trong Ban liên lạc, Tổng cục Chính trị và Bộ Quốc phòng đã giúp đỡ, tạo điều kiện tìm hiểu, sưu tầm, xác minh, lập danh sách Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Khi ấy, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói: “Bây giờ làm là chậm những vẫn còn kịp và vẫn phải làm”.
Tính đến thời điểm đó, thời gian trôi qua ngót nửa thế kỷ, có những đội viên đã hy sinh, những người “trong cuộc” còn sống thì đã già yếu hoặc đã mất, nên việc xác minh lại danh sách rất khó khăn. Dựa vào các cán bộ lão thành cách mạng, các nhân chứng và đội viên còn sống, với phương pháp tổng hợp, đối chiếu, một danh sách được lập lên tới… 74 người. “Sai số” này cũng dễ hiểu vì thông tin căn cứ theo trí nhớ của từng người, các đội viên gặp nhau trong hoàn cảnh hoạt động bí mật, cùng sống, chiến đấu với nhau trong đơn vị một thời gian rồi lại phân tán hoạt động ở các đơn vị, địa bàn khác…
Trải qua ba hội thảo tổ chức tại Cao Bằng, Thái Nguyên và Hà Nội cùng quá trình tìm hiểu, điều tra thêm, ngày 2.11.1994, danh sách 34 đội viên đã được xác định, trình Đại tướng Võ Nguyên Giáp ký duyệt để kịp đưa khắc tên vào bia đặt trong Khu di tích rừng Trần Hưng Đạo, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng, nhân kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1994). Tuy vậy, khi bia khắc tên hoàn thiện, vẫn có thêm một số ý kiến đề nghị chỉnh sửa, bổ sung. Chính thế, việc xác minh và chỉnh lý thông tin về các đội viên tiếp tục được thực hiện từ tháng 4.2000 - 3.2003 để có được bản danh sách như hiện nay.
Phần 2 Lược kể về người tổ chức và 34 cán bộ chiến sĩ Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân tri ân 34 đội viên của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân cùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người theo chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh tổ chức, thành lập Đội. Ngay sau ngày 22.12.1944 lịch sử, 34 đội viên Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã chiến đấu, đóng góp công sức và xương máu cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Trong số đó, có những đồng chí hy sinh, một số đồng chí trở thành tướng lĩnh Quân đội nhân dân Việt Nam lập được nhiều chiến công, nhiều người phục viên sau giải phóng, tiếp tục cống hiến cho xã hội ở các vai trò, vị trị trí khác nhau. Có những chiến công hiển hách, có những hy sinh thầm lặng, mỗi đội viên một cuộc đời, nhưng đều từ “nhân dân mà ra”, chung lý tưởng “vì nhân dân mà chiến đấu”, cùng nhau giữ trọn Mười lời thề danh dự.
Bà Vũ Thị Quỳnh Liên, Phó Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Kim Đồng chia sẻ: cuốn sách Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được viết rõ ràng, khoa học, khúc chiết, giản dị và xúc động, không chỉ phù hợp với độc giả trẻ mà với những ai muốn tìm hiểu về lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, lịch sử Việt Nam hiện đại.
“Bạn đọc sẽ tìm thấy nhiều tư liệu, thông tin cũng như học cách làm việc nghiêm túc, thận trọng của tác giả trước các vấn đề lịch sử và con người. Cuốn sách cũng đã khắc họa chân thực chân dung Anh bộ đội Cụ Hồ mà nhân dân Việt Nam luôn tin yêu và biết ơn”, bà Vũ Thị Quỳnh Liên nói.
Dịp này, NXB Kim Đồng tái bản cuốn Đoàn binh Tây Tiến (Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt) của nhà thơ Quang Dũng - ấn phẩm được trao Giải A Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2020. Sau gần 70 năm, tập hồi ký của nhà thơ - chiến sĩ Quang Dũng về Đoàn binh Tây Tiến năm xưa đã trở thành tư liệu văn học và lịch sử vô giá, đóng góp vào di sản văn nghệ kháng chiến nước nhà.
