Trẻ em là đối tượng nằm trong nhóm duy nhất có nguy cơ lây nhiễm HIV qua cả 3 con đường

Phấn đấu cấp thẻ y tế cho 100% trẻ nhiễm HIV

Hiện cả nước có khoảng 457.691 trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS, trong đó cao nhất là số trẻ em sống cùng cha mẹ nhiễm HIV/AIDS; trẻ em mồ côi, bỏ rơi do cha mẹ chết vì HIV. Tuy nhiên, con số này còn cao hơn do việc thu thập số liệu về các đối tượng trẻ bị nhiễm bởi HIV/AIDS chưa đầy đủ. Theo ước tính của Bộ Y tế, số trẻ em bị nhiễm HIV là 23.400, nhưng hiện nay số trẻ em từ 0 – 14 tuổi nhiễm HIV được báo cáo chiếm 2,5% số người nhiễm HIV/AIDS tương đương khoảng 4.883 trẻ được quản lý. Số liệu về đối tượng trẻ là con của người mua, bán dâm, sử dụng ma túy… chưa thu thập được.

Đại dịch HIV/AIDS đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của toàn xã hội, đặc biệt là trẻ em phải gánh chịu những hậu quả nặng nề, dẫn đến các quyền của trẻ em không được bảo đảm. Cụ thể, bản thân trẻ có mẹ nhiễm HIV nên khi mới sinh ra các em rất dễ hoặc đã bị nhiễm HIV do mẹ truyền sang; trẻ không được sự chăm sóc của gia đình do cha mẹ chết vì nhiễm HIV trẻ phải sống cùng người bảo trợ hoặc ông, bà, họ hàng; điều kiện kinh tế gia đình khó khăn, nghèo túng, nhiều trẻ phải lang thang kiếm sống. Đặc biệt trẻ và gia đình phải chịu sự kỳ thị, phân biệt đối xử khi đi học, khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế… Hiện nay, có 64% trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, chính sách xã hội theo quy định hiện hành; mới có 43% trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được cung cấp các dịch vụ chăm sóc tâm lý – xã hội, chăm sóc tại gia đình và cộng đồng; tư vấn xét nghiệm HIV; hỗ trợ dinh dưỡng và phát triển thể chất; tiếp nhận và chăm sóc tại các cơ sở mầm non công lập cho trẻ em lứa tuổi mầm non và 67% trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS được chăm sóc thay thế dựa và gia đình, cộng đồng.

Thực tế, trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS đang gặp nhiều khó khăn. Theo số liệu thống kê, 49,5% trẻ nhiễm HIV thuộc các gia đình nghèo và 2,1% thuộc diện rất nghèo. Hơn một nửa số trẻ vị thành niên nhiễm HIV (57,8%) và 42% trẻ em sống trong các gia đình có người nhiễm HIV đang phải tự kiếm sống hoặc phụ giúp gia đình. Đáng chú ý, trẻ em là đối tượng này nằm trong nhóm duy nhất có nguy cơ lây nhiễm HIV qua cả 3 con đường: đường máu, tình dục, từ mẹ sang con. Đây là lứa tuổi bị ảnh hưởng nhiều nhất, các em bị lạm dụng tình dục, bị mua bán dâm, bị ép mua bán và sử dụng ma túy… Trong khi đó chính sách, quy định hỗ trợ cho những gia đình có trẻ nhiễm HIV còn nhiều bất cập nên khi triển khai tại các địa phương còn nhiều vướng mắc. Để hỗ trợ một phần kinh phí cho các gia đình có trẻ nhiễm HIV, vừa qua Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế đã cấp thẻ bảo hiểm y tế cho 550 trẻ nhiễm HIV dưới 16 tuổi. Cục cũng đang thống kê, rà soát số trẻ nhiễm HIV, trên cơ sở đó sẽ cấp thẻ bảo hiểm y tế cho 100% trong thời gian sớm nhất.

Nhận thức của cộng đồng còn hạn chế…

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ, tuy nhiên, nhận thức của cộng đồng về công tác chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS còn hạn chế; nhận thức của cộng đồng về các chính sách hỗ trợ của nhà nước đối với trẻ em, người chăm sóc trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS còn kém, nhiều người chưa được biết đến cũng như chưa được tiếp cận với các chính sách trên. Các bà mẹ thiếu kiến thức nuôi con, các gia đình có con nhiễm HIV đều nghèo và không có khả năng chi trả chăm sóc về y tế và đi lại. Dù các chính sách đã được ban hành nhưng cơ sở cho việc thực hiện còn khó khăn, đặc biệt về nguồn lực chưa được quy định rõ cấp nào có trách nhiệm cung cấp nguồn lực; kinh phí nhà nước dành cho việc chăm sóc sức khỏe, thể chất và tâm lý cho trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS còn hạn chế, đặc biệt là các vùng miền núi, nông thôn, vùng cao, vùng sâu, vùng xa. Cán bộ làm công tác chăm sóc sức khỏe, thể chất còn thiếu, đặc biệt là cán bộ làm công tác chăm sóc tâm lý tại các cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng còn thiếu về số lượng và hạn chế về trình độ chuyên môn. Chưa có nhiều dịch vụ tại cộng đồng, thiếu đội ngũ cán bộ xã hội trong chăm sóc tư vấn tâm lý cho trẻ em nói chung, trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS nói riêng… Dù đã có quy định nhưng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội vẫn chưa đủ năng lực đảm nhiệm chức năng điều phối, cơ quan đầu mối trong việc giám sát triển khai thực hiện quy định này. Tình trạng kỳ thị và phân biệt đối xử, làm hạn chế việc thực hiện quyền của trẻ em vẫn còn, cả trong lĩnh vực giáo dục, chăm sóc sức khỏe và tham gia vào các hoạt động xã hội. Chưa có cơ chế phát hiện, quản lý, hỗ trợ trẻ em nhiễm và trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIIDS một cách kịp thời… Đây là những điểm yếu cần khắc phục trong thời gian tới để việc chăm sóc sức khỏe cho người nhiễm HIV/AIDS nói chung và trẻ em nói riêng.