Trăn trở từ một cuộc giám sát y tế cơ sở

Nếu chỉ nghe báo cáo, có thể thấy mọi việc xem ra đều ổn: ở Krông Pa 14 xã, thị trấn đều có trạm xá. Mỗi trạm xá có từ 5 đến 6 cán bộ y tế, thiết bị y tế trang bị cơ bản đủ. Thuốc thì Trung tâm Y tế huyện bảo đảm không thiếu. Mỗi trạm một tháng khám bệnh, cấp thuốc cho 50 đến 60 người. Trong năm không có dịch bệnh xảy ra… Tuy nhiên, khi tiến hành giám sát thực tế, cơ quan dân cử mới thấy hết những bất cập, khó khăn và cả những vướng mắc, những tồn tại, yếu kém của y tế cơ sở.

Trước hết là những bất cập về điều kiện cho các trạm xá hoạt động.  Trong 14 xã, thị trấn, đến thời điểm hiện tại mới chỉ có 5 trạm Y tế tạm bảo đảm về cơ sở vật chất với diện tích xây dựng đạt 200 m2, còn lại 8 trạm xây dựng chắp vá, diện tích quá hẹp, chỉ đạt khoảng 70m2, không đủ các phòng chức năng và đã xuống cấp nghiêm trọng. Riêng thị trấn Phú Túc, y tế cơ sở chưa bao giờ có trạm để hoạt động, từ trước đến nay chỉ tá túc làm việc ở những cơ sở mượn tạm. Do không đủ phòng nên xảy ra tình trạng phòng khám, giường bệnh phải làm phòng trực, còn thiết bị y tế phải cất trong kho không thể đem ra sử dụng. Trạm Y tế thị trấn thì chỉ có một phòng duy nhất, tất cả các hoạt động của trạm đều ở đây. Đó là chưa kể các bất cập khác, như nhà vệ sinh, phòng đỡ đẻ không có nước; một số trạm dùng nước giếng không có hệ thống lắng lọc. Tất cả các trạm đều không có hố rác hợp vệ sinh nên gây ô nhiễm môi trường. Cảnh quan, vệ sinh khu vực trạm chưa được quan tâm…

Về con người, hai trạm trung tâm là Ia Mlah và Ia Hdreh còn thiếu tới 8 cán bộ y tế, trong đó thiếu 4 bác sỹ. 4 trạm xá: Phú cần, Phú Túc, Ia Rmok, Chư Ngọc đều thiếu một, trong khi bốn trạm khác lại đều thừa một cán bộ y tế. Cơ cấu chuyên môn không hợp lý, trong khi các trạm thừa y sỹ đa khoa thì lại thiếu bác sỹ, y sỹ y học cổ truyền, dược sỹ. Còn các trạm trung tâm thì thiếu kỹ thuật viên xét nghiệm. Toàn huyện còn 12 trạm xá xã chưa có bác sỹ. Như vậy nhìn tổng thể thì số lượng cán bộ y tế xã cơ bản đủ, nhưng lại thừa, thiếu cục bộ, cơ cấu chuyên môn không phù hợp. Đó là chưa kể trình độ, năng lực của nhiều cán bộ y tế hiện nay rất yếu do không được đào tạo cơ bản. Tinh thần trách nhiệm, ý thức nghề nghiệp chưa cao. Vì vậy hoạt động chủ yếu của các trạm Y tế xã hiện nay là: trực ban, nghe kể bệnh, cấp thuốc, thực hiện các đợt tiêm chủng mở rộng. Còn việc sơ cứu ban đầu, khám thai, theo dõi thai sản, điều trị nội trú, tuyên truyền phòng chống dịch bệnh trong nhân dân thì rất hạn chế.

Về kinh phí hoạt động. Do chưa hình thành được trạm xá xã là một đơn vị dự toán tự chủ, tất cả các trạm Y tế xã đều phụ thuộc vào sự điều hành kinh phí của Trung tâm Y tế huyện. Do vậy, các trạm đều không chủ động được việc sử dụng kinh phí cho các hoạt động thường xuyên. Đến thời điểm HĐND giám sát là đầu tháng 11.2010 mà các trạm Y tế xã mới chỉ sử dụng hết 94 triệu đồng - nghĩa là mới chi có hơn 1 triệu đồng/biên chế. Trang thiết bị y tế đã tương đối đủ, tương xứng với con người của trạm, thì hàng năm tỉnh vẫn cấp một khoản tiền không nhỏ cho mục tiêu mua trang thiết bị y tế (năm 2010 cấp 450 triệu đồng). Trong khi đó, một số nhu cầu khác như các công trình phụ trợ, trang thiết bị thông thường… lại không được giải quyết. Tình trạng cái thừa, cái thiếu ngay trong một cơ sở dẫn đến không thể bảo đảm cho các trạm y tế đáp ứng chức năng, nhiệm vụ.

Nắm bắt thực trạng trên, Thường trực HĐND huyện đã kiến nghị Một là, phải củng cố, kiện toàn lại đội ngũ cán bộ y tế xã cho đủ nhân lực, cơ cấu chuyên môn hợp lý và mỗi xã phải có một bác sỹ. Điều này là cơ sở để thực hiện bảo hiểm y tế cho nhân dân, đặc biệt là 68% dân số là người dân tộc thiểu số điều kiện kinh tế còn khó khăn. Nếu tính cả người nghèo, đối tượng chính sách, trẻ em dưới 6 tuổi thì số người được bảo hiểm y tế ở Krông Pa khoảng trên 60.000 người. Trong khi hiện nay, các trạm y tế chưa đủ điều kiện nên số người này đang dồn toàn bộ về Trung tâm Y tế huyện hoặc các tuyến trên gây ra nhiều khó khăn cho cả bệnh viện và người bệnh. Hai là phải xây dựng các trạm đạt tiêu chuẩn Quốc gia, bảo đảm  đủ các phòng chức năng để sử dụng được tất cả trang thiết bị y tế hiện có phục vụ khám, chữa bệnh cho nhân dân. Quan tâm đúng mức đến các công trình phụ trợ. Ba là phải đầu tư trang thiết bị đồng bộ bảo đảm đáp ứng các nhu cầu khám, điều trị các loại bệnh thông thường, không để dồn lên tuyến trên. Bốn là phải hình thành các trạm xá xã là một đơn vị dự toán tự chủ về kinh phí hoạt động.

Để đáp ứng được những điều kiện trên, rất cần sự quan tâm của các cấp, các ngành, cùng với sự nỗ lực vươn lên của bản thân mỗi cán bộ y tế cơ sở. Vấn đề đặt ra hiện nay là phải phấn đấu để y tế cơ sở thực hiện tốt vai trò, góp phần nâng cao đời sống của số đông dân cư ở nông thôn hiện nay, đặc biệt là những người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.