Trải bấy vần xoay, vẫn dịu dàng...

Đi tìm đất diễn

Barbara Brylska chào đời ngày 29.5.1941 tại Skotnikach thuộc vùng Lodzi. Hoàn cảnh trong và sau chiến tranh khiến cô con gái ông thợ tiện và bà thợ may sớm biết sống tự lập. Được bố mẹ chăm chút cho học hết trung cấp nghệ thuật, cô tham gia biểu diễn văn nghệ không chuyên và được tuyển thẳng vào Đại học Sân khấu Lodzi.

Phim Số phận trớ trêu khiến Barbara Brylska được cả nước Nga yêu thích

Ló dạng trên màn ảnh với một vai phụ trong phim hài Đôi ủng hạnh phúc, nữ diễn viên trẻ chính thức có vai chính đầu tiên - Kama trong phim truyện lịch sử chuyển thể tiểu thuyết cùng tên của Boleslaw Prus Pharaon (1965, đạo diễn Jerzy Kawalerowicz), tiếp đó – Krzysia trong Ngài Wolodyjowski (1969, Jerzy Hoffman, theo tiểu thuyết của nhà văn được giải Nobel Henryk Sienkiewicz), Ewa trong phim tâm lý xã hội Giải phẫu tình yêu (1972, Roman Zaluski), Maria trong phim chiến tranh Tập album Ba Lan (1970, Jan Rybkowski), Inga trong bộ phim tình báo nhiều tập nổi tiếng Đánh cược với số phận (1966-1968, Andzej Konic và Janusz Morgenstern) cùng nhiều bộ phim Ba Lan khác…

Từ nửa cuối thập niên 1960, sự nghiệp của Barbara Brylska ngả sang những nền điện ảnh anh em, trước hết là Cộng hòa Dân chủ Đức. Khán giả có thể thấy nữ diễn viên mảnh dẻ và kiều diễm này: vai Catherine trong hai bộ phim về người da đỏ nổi tiếng Dấu vết chim ưng và Sói trắng của hãng phim lừng danh DEFA (1968-1969), Erika Bongert trong phim hình sự Pigmalion XII (1971, Ingrid Sender), Milena trong phim li kỳ Người Mỹ trầm lặng ở Praha (1977, Josef Mach và Stepan Skalsky)… Và khi gặp đạo diễn Xô viết Eldar Riazanov thì đạt tới đỉnh vinh quang với phim Số phận trớ trêu…

Tình duyên trắc trở

Trong cuộc đời – Barbara Brylska thú thực - cũng có những khoảnh khắc hạnh phúc: năm lần đều yêu được những người đàn ông xứng đôi với mình – cao lớn, cân đối, đẹp trai và tóc đều đen, đúng như nguyện vọng “hình thức đi trước tính nết đi sau”, nhưng số phận đã thật là trớ trêu đối với nữ nghệ sĩ này. Bà đã phải kết hôn tới ba lần mà vẫn không xây được tổ ấm. Đầu tiên – với một người quyết đeo bám mình từ thuở học trò, cưới khi đang là sinh viên năm thứ nhất, nhưng anh này không thích vợ trở thành diễn viên nổi tiếng, nên dẫu từng nghe chồng bỏ học, rồi lại được trường đặc cách nhận lại, thì tình yêu giữa hai người cũng đã nhạt phai. Vẫn giữ hôn nhân, nhưng không kìm được bầu máu nóng tuổi trẻ, Barbara Brylska có cuộc tình với Jerzy Zenik - bạn diễn trong bộ phim Pharaon – kéo dài hai năm, cho đến khi gặp diễn viên người Serbia, Slobodan Dimitrijevic trong đoàn làm phim Sói trắng. Nghe lời hứa hẹn của chàng, nàng ly dị chồng và sang Nam Tư, nhưng thiên đường đâu không thấy, gia đình nhà trai tỏ ý không muốn để con trai lấy vợ là diễn viên. Mang trái tim tan nát về Warszawa, Barbara Brylska lao vào công việc.

Barbara Brylska trong phim Pharaon

Năm 1970 – kết hôn với bác sĩ Ludwik Kosmal, người Bulgaria với một cá tính rất mạnh, hễ xuất hiện là gây om xòm, thường xuyên say bí tỉ và không làm tròn bổn phận đàn ông trong nhà nên sau 18 năm chung sống đã phải chia tay. Dẫu vậy người này để lại hai đứa trẻ đẹp tựa thiên thần: cô con gái xinh đẹp mang tên mẹ Barbara và cậu con trai mang tên cha Ludwika. Mấy cuộc tình sau đó cũng không mang lại niềm vui nào nữa, và nữ nghệ sĩ xinh đẹp nức tiếng mở ra cho mình một tài năng từ thiên bẩm của người phụ nữ: làm mẹ. Nhưng tai họa bất ngờ ập đến: cô con gái (sinh năm 1973) một diễn viên đầy triển vọng, người mẫu đang nổi trên sàn quốc tế thì gặp tai nạn trong chiếc xe hơi của người bạn trai, chết khi hai mươi tuổi, khiến người mẹ ba năm không ngày nào ngừng khóc. Cậu con trai (sinh năm 1982) trở thành chỗ dựa duy nhất của nữ nghệ sĩ.

Nụ cười đầu năm

Barbara Brylska được mệnh danh là “nụ cười đầu năm” của hàng trăm triệu khán giả thuộc Liên Xô cũ và nhiều nước trên thế giới nhờ vai cô giáo dạy văn Nadia trong phim hài lãng mạn Số phận trớ trêu của đạo diễn Eldar Riazanov, công chiếu đúng vào ngày Tết 1.1.1976.

Thực ra, với điện ảnh Xô viết, Barbara Brylska đã từng đóng vai Helena trong bộ phim sử thi hai tập nổi tiếng Giải phóng (1969, Yuri Ozerov), sau đó – vai nữ họa sĩ Đức Mary trong Những thành phố, những năm tháng (1973, Alexandr Zarkhi, theo tác phẩm văn học của Konstantin Fedin), nhưng Số phận trớ trêu thực sự là đỉnh cao của bà. Một kịch bản có số phận sân khấu lay lắt, bị hầu hết các nhà hát ở Moskva chối từ, bất ngờ được Eldar Riazanov quyết định đưa lên màn ảnh, thu hút hầu như tất cả người đẹp hạng nhất của Liên Xô đến thử vai nữ chính Nadia, song chẳng ai được coi là phù hợp. Trong lúc bí, đạo diễn chợt nhớ đến gương mặt nữ chính trong bộ phim Ba Lan Giải phẫu tình yêu, liền gọi điện sang Warszawa. Barbara Brylska đáp rằng lúc này không vướng phim nào và đang chờ kịch bản mới. Kinh nghiệm của một đạo diễn lâu năm nhận thấy ở Barbara Brylska ứng viên lý tưởng cho vai Nadia nên nhất quyết mời nữ nghệ sĩ sang thử vai và thấy ưng ý: đằng sau ngoại hình dễ ưa ẩn chứa một số phận không dễ dàng, tính chuyên nghiệp nghiêm túc, biết chuẩn bị kỹ lưỡng khi đến trường quay... Barbara Brylska chứng tỏ một diễn viên đầy trách nhiệm: đêm đêm học thuộc lời thoại, tập diễn xuất, phải nhiều lần nhanh trí tìm lối thoát bởi những bạn diễn nam người Nga thường nổi cơn ngẫu hứng vượt ra ngoài kịch bản… Bộ phim quay ba tháng thì xong, vai Nadia còn được nữ nghệ sĩ Valentina Talyzina lồng tiếng Nga, và nữ danh ca Alla Pugachova với chất giọng dịu dàng và ngây thơ thể hiện tất cả các ca khúc trải lòng. Diễn xuất chân thành, tự nhiên không rời gương mặt Barbara Brylska trong bất cứ khuôn hình nào của bộ phim dài ba giờ chiếu.

Lãng mạn, duyên dáng và giàu cảm xúc, Barbara Brylska trở thành người phụ nữ lý tưởng của bao người đàn ông, là tấm gương của bao người phụ nữ, và chính nhân vật Nadia cũng trở thành tấm gương cho nữ nghệ sĩ noi theo!

31 năm sau, Barbara Brylska tâm sự: “Tôi đã đóng khoảng bảy chục bộ phim nhưng không bộ phim nào mang lại cho tôi hạnh phúc nhiều như Số phận trớ trêu! Eldar Riazanov đã làm được một bộ phim khiến cả một đất nước rộng lớn yêu thích, và cả đất nước ấy chỉ sau một đêm đều yêu quý tôi”. Quả thực, chẳng mấy ai trong đời có được diễm phúc ấy!

Vượt qua tị hiềm

Thành công vang dội ở nước ngoài cũng có mặt trái của nó: nảy sinh lòng ghen tị ở nước nhà, và Barbara Brylska không được nhận vai diễn, vì cuối những năm 1970, trong phim Ba Lan vắng dần những nhân vật nữ mềm mại, lãng mạn, thay vào đó là những cô nàng mạnh mẽ, có khi táo tợn… Đương nhiên, nghệ sĩ phải trở về với khán giả của mình: sang Moskva, lên sân khấu cùng những diễn viên Nga trứ danh và rất thành công với vở Bộ tứ (2003, Roman Markholia). Barbara Brylska còn tái hiện trong một số bộ phim sản xuất tại Liên Xô: phim tâm lý xã hội Giờ trăng tròn (1988, Arunas Zebrunas), phim hình sự Ô, cướp cả một đoàn tàu (1991, Khabib Faiziev và Vsevolod Ivanov), phim phỏng theo tiểu thuyết Thằng ngốc của Dostoyevsky: Kẻ thiểu năng mê tân nhạc (2001, Roman Kachanov), phim hài Kiếm cớ loại tình địch (2003, Igor Ugolnikov), phim truyện cách mạng Đô đốc hải quân (2008, Andrei Kravchuk) và trở lại với nhân vật cũ trong Số phận trớ trêu tiếp theo (2007, Timur Bekmambetov). Nữ nghệ sĩ được mời làm giám khảo chương trình giải trí Hai ngôi sao-2 của kênh truyền hình 1 (2008, Nga) và chương trình thi ca nhạc Ngôi sao dân gian của kênh TPK (từ 2009, Ukraina). Ở trong nước, bà thể hiện vai Marta trong phim hài trữ tình Milosc na wybiegu (2009, Krzysztof  Lang).

Giới tâm lý học thường chia mọi người ra làm hai tạng: một thì coi tất cả những gì tốt đẹp nhất đã ở sau lưng nên bao giờ họ cũng vừa nhìn về phía trước vừa hồi tưởng quá khứ; tạng người thứ hai thì coi tất cả những gì tốt đẹp còn đang chờ đón họ nên chỉ nhìn về phía trước. Còn Barbara Brylska – bà chỉ đôi khi nhớ về quá khứ với những ý nghĩ không lấy gì làm vui vẻ và tự nhủ mình hãy sống với những gì mình hiện có bây giờ. Trong ngôi nhà riêng ở gần thủ đô được chủ tự thiết kế nội thất, bà chăm chút cho con trai và chỉ khi nào hết tiền mới đóng phim, diễn kịch. Có phần đùa, có phần thật là phương châm của Barbara Brylska: “Sống không phải để làm việc, mà phải làm việc để sống”.