ĐBQH Vũ Thị Nguyệt (Hưng Yên)
Năm 2020, nhiều địa phương về đích xây dựng nông thôn mới ở các cấp độ khác nhau. Có thể nói, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã làm thay đổi bộ mặt ở nhiều vùng nông thôn. Bên cạnh kết quả đạt được, các vùng nông thôn vẫn còn nhiều vấn đề cần được quan tâm và sớm có phương án giải quyết để nâng cao chất lượng đời sống của người dân, trong đó có ô nhiễm nguồn nước.
Ở khu vực nông thôn hiện nay, lượng nước thải thải ra môi trường rất lớn, gây ô nhiễm môi trường sống, làm ô nhiễm các dòng sông, nguồn nước dùng trong sinh hoạt và cả sản xuất nông nghiệp cũng bị ảnh hưởng. Thực tế, khi về vùng nông thôn, không khó để chúng ta thấy nước thải sinh hoạt chảy tràn ra đường, ao hồ, sông ngòi, vừa xấu về hình ảnh, vừa gây khó chịu do mùi. Rất nhiều hệ thống kênh mương dài vài kilômét cũng có tình trạng như vậy. Hình ảnh những con sông êm đềm, xanh ngát đã dần dần thay thế bằng những dòng sông chết, bởi chúng phải hứng chịu chất thải sinh hoạt, chất thải chăn nuôi của người dân, bên cạnh nước thải từ các khu công nghiệp, khu chế xuất và khu làng nghề. Lượng nước thải này ngấm xuống đất làm ô nhiễm không chỉ nước mặt mà với cả nước ngầm, tồn tại từ năm này sang năm khác, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, sinh hoạt, môi trường sinh thái cũng như sản xuất của người dân.
Hiện nay, nước thải sinh hoạt và nước thải chăn nuôi chỉ có một phần nhỏ được xử lý, còn đa phần thải trực tiếp ra môi trường hoặc tự thấm. Nhiều cuộc giám sát về chất lượng nước mặt của các cơ quan chức năng cho thấy nhiều thông số nguy hại vượt quy chuẩn quốc gia về môi trường. Theo số liệu của Viện Nước tưới tiêu và môi trường ở một địa phương về nước mặt, nước ngầm và hệ thống tưới tiêu, ở ao hồ có khoảng 13% mẫu nước ô nhiễm nghiêm trọng và không sử dụng được cho một mục đích nào; 25% chỉ sử dụng được cho mục đích giao thông thủy lợi; 48% có thể dùng để tưới tiêu và chỉ khoảng 18% dùng được cho mục đích cấp nước sinh hoạt. Đối với nguồn nước ngầm thì các chỉ tiêu về mangan, sắt, chì... đều vượt các ngưỡng tiêu chuẩn.
Đây không phải con số đại diện cho tình trạng nguồn nước chung trên cả nước, nhưng cũng là những con số rất có ý nghĩa để chúng ta phải suy ngẫm. Bởi ô nhiễm nguồn nước ở nông thôn có tác động rất lớn tới cuộc sống của người dân. Không chỉ ảnh hưởng tới cảnh quan môi trường, nuôi trồng thủy sản, nhiều khu vực ở nông thôn không thể lấy nước mặt để xử lý, phục vụ cấp nước sinh hoạt cho người dân. Chúng ta cũng không thể nói rằng cây trồng không bị ảnh hưởng khi được tưới nước ô nhiễm. Và nghiêm trọng nhất là ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân. Theo số liệu điều tra ở vùng có ô nhiễm, phụ nữ mắc các bệnh về phụ khoa và da liễu tăng; tỷ lệ người dân mắc các bệnh về đường tiêu hóa, ung thư cũng tăng. Thực tế, chúng ta cũng từng nghe nói tới rất nhiều các “làng ung thư”.
Trên diễn đàn Quốc hội, đã có rất nhiều đại biểu phát biểu về các dòng sông chết, cũng như tiếng kêu cứu từ các dòng sông, nhưng tình trạng bức tử các dòng sông vẫn âm thầm diễn ra mà chưa có hồi kết. Người dân cũng hết sức bức xúc và nhiều lần kiến nghị tới các cấp chính quyền. Thực tế ở các địa phương, chính quyền cũng đã vào cuộc. Một số mô hình xử lý nước thải bước đầu cho kết quả khả quan nhưng số lượng còn rất ít, một số mô hình khác cho hiệu quả thấp do cách vận hành chưa đúng, chưa bài bản cũng như thiếu nguồn lực để có thể duy trì các công trình này.
Để giải quyết được thực trạng trên, chúng ta phải xác định là rất tốn kém về kinh phí cũng như mất một khoảng thời gian rất dài. Tuy nhiên không vì thế mà chúng ta không làm. Theo đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân trong việc kiểm soát nguồn nước thải từ chính gia đình cũng như từ khu vực xung quanh. Chính quyền các địa phương cần có phương án và quyết liệt di dời các hộ chăn nuôi còn xen kẽ trong các vùng dân cư ra khu vực tập trung để thuận tiện cho việc thu gom, xử lý nước thải chăn nuôi. Cùng với đó, áp dụng công nghệ tiên tiến phù hợp và Nhà nước cần phải hỗ trợ kinh phí để xây dựng các công trình thu gom, xử lý nước thải, đặc biệt là hỗ trợ kinh phí để có thể duy trì vận hành các công trình này.
Thực trạng ô nhiễm môi trường do nước thải trong sinh hoạt và chăn nuôi ở khu vực nông thôn ở nhiều địa phương vẫn còn nóng và liên quan trực tiếp tới đời sống, sản xuất của người dân. Hy vọng các cơ quan chức năng, chính quyền và người dân cùng nâng cao ý thức trách nhiệm để bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng các mục tiêu nông thôn mới bền vững hơn.
