Tòa án phải là biểu tượng của công lý

Chánh án Nguyễn Hòa Bình đã trả lời khá rõ các nội dung chất vấn của ĐBQH, nắm chắc tình hình và thực trạng, trả lời thẳng thắn, cụ thể, cũng không né tránh, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân nhận xét.

Đây không phải lần đầu tiên Chánh án Nguyễn Hòa Bình xuất hiện trên “ghế nóng” của QH. Trước đó, nhiệm kỳ Khóa XIII, trên cương vị Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, ông Nguyễn Hòa Bình cũng đã từng trả lời chất vấn trước QH. Với hai nhiệm kỳ lần lượt đảm đương vị trí tối cao của hai cơ quan thuộc nhánh quyền lực tư pháp, trong phòng Diên Hồng sáng qua, chắc chắn không ĐBQH nào nghi ngờ về khả năng nắm chắc tình hình, am tường thực trạng của Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao. Nhưng điều mà ĐBQH mong muốn và mục tiêu phải đạt đến của mỗi phiên chất vấn không chỉ nằm ở việc làm rõ thực trạng và đôi khi cả giải pháp (vì cứ nhìn vào các báo cáo của người được trả lời chất vấn gửi đến ĐBQH thì giải pháp đâu có thiếu). Điều quan trọng là, tinh thần trách nhiệm của người đứng đầu và những cam kết của họ về việc tạo chuyển biến trên thực tiễn ra sao. Xét ở khía cạnh ấy thì phần trả lời của Chánh án như Chủ tịch QH chỉ ra, “sẽ có một số đại biểu thấy chưa thỏa đáng lắm”.

Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình trả lời chất vấn

Ảnh: Quang Khánh

Trong số đại biểu thấy “chưa thỏa đáng lắm” ấy, có lẽ có cả Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. “Dường như các câu hỏi dồn dập nên Chánh án chưa trả lời hết ý của các ĐBQH” - Chủ nhiệm Lê Thị Nga nói khi sử dụng quyền tranh luận để “đề nghị Chánh án trả lời rõ ý kiến của chúng tôi là: Giải pháp nào để khắc phục loại án kinh tế, tham nhũng lớn thời gian vừa qua, ngay cả ở tòa án thì tiến độ xét xử cũng chậm. Những dấu hiệu của việc tuyên không đúng tội danh thì bây giờ, giải pháp như thế nào? Về bản lĩnh của thẩm phán, Chánh án nói những từ là né tránh, ngại va chạm… Nếu có tình trạng như vậy thì với các tiêu chuẩn để bổ nhiệm thẩm phán hiện nay về trình độ, bản lĩnh, phẩm chất chính trị… Chánh án có giải pháp gì để giải quyết?”.

Hôm qua, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Minh Trí và Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm đã tham gia giải trình làm rõ thêm nội dung chất vấn của Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp. Nhưng phần liên quan đến trách nhiệm và giải pháp của ngành tòa án vẫn chưa được Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao làm rõ. Có thể vì có quá nhiều chất vấn được các ĐBQH đặt ra nên Chánh án lại “lọt” mất chất vấn của Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp. Hoặc cũng có thể vì phần trả lời của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và Bộ trưởng Bộ Công an đã đủ, tiến độ xét xử các đại án kinh tế, tham nhũng, những dấu hiệu của việc tuyên không đúng tội danh… chẳng liên quan gì đến ngành tòa án chăng?

Các ĐBQH Trương Thị Bích Hạnh (Hải Dương), Phan Thị Bình Thuận (TP Hồ Chí Minh), Nguyễn Thị Như Ý (Đồng Nai), Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre)… có lẽ cũng “chưa thỏa đáng lắm” với phần trả lời chất vấn của Chánh án về việc tại sao tất cả đơn khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội của tổ chức công đoàn đều bị tòa án trả lại. Trả lời rất chi tiết về những vướng mắc của pháp luật hiện hành và cho rằng, với cơ sở pháp lý hiện nay thì quyết định của tòa án là đúng, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng cho rằng, “việc trả lời của tòa án cấp dưới, lúc thì không đủ thẩm quyền, lúc phải có ủy quyền, các lý do khác nhau, theo tôi, không có gì mâu thuẫn”. Đáp lại, ĐB Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, dường như chúng ta đang bỏ quên một điều vô cùng quan trọng và đang áp dụng sai Hiến pháp. Theo Hiến pháp 2013, công đoàn là tổ chức đại diện cho người lao động. Bây giờ, các tòa án lại giải thích lý do trả lại đơn khởi kiện của công đoàn là công đoàn phải nhận giấy ủy quyền có đóng dấu, chữ ký của công chứng… “ Như thế là đi vượt qua tầm của Hiến pháp rồi. Tôi cho đây là một quyết định có tính vi hiến”, ĐB Lưu Bình Nhưỡng gay gắt.

Cuối cùng, kết thúc phần tranh luận về nội dung này, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao cũng đã đưa ra một giải pháp. Đó là, đề nghị UBTVQH cho phép rà lại các văn bản pháp quy để mở đường cho việc kiện của công đoàn. Lẽ ra, khi tất cả đơn khởi kiện ra tòa của công đoàn đều bị trả lại và thực tế này đã diễn ra trong thời gian dài, thì tòa án - với vai trò hiến định là cơ quan bảo vệ quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân - phải chủ động rà soát, nếu thấy vướng mắc về luật pháp thì phải kịp thời kiến nghị với UBTVQH, với QH, chứ không chờ đến khi được ĐBQH “truy vấn” mới… “bật” ra được đề nghị ấy.

Tất nhiên, hơn 3 giờ đồng hồ của phiên chất vấn và trả lời chất vấn là quá ít ỏi để có thể đi đến đánh giá đầy đủ, sâu sắc về một ngành cũng như một “tư lệnh” ngành. Là cơ quan thực hiện quyền xét xử, bảo vệ công lý nên áp lực, đòi hỏi, sự khắt khe của nhân dân, của các ĐBQH đối với ngành tòa án và người đứng đầu ngành cũng lớn hơn nhiều so với các cơ quan nhà nước khác. Những tồn tại, hạn chế của ngành tòa án có nguyên nhân từ cả yếu tố khách quan không dễ khắc phục được ngay. Chủ tịch QH, trước khi kết luận phiên chất vấn dành cho Chánh án Nguyễn Hòa Bình đã nhấn mạnh: “Ngành tòa án phải tiếp tục nỗ lực quyết liệt”. Sự quyết liệt này không chỉ ở việc khắc phục những tồn tại, hạn chế của ngành, mà xa hơn, phải xây dựng tòa án thực sự là biểu tượng của công lý, với mỗi cán bộ, thẩm phán đều “phụng công thủ pháp, chí công vô tư”, điều mà hiện nay, phải nói thẳng, vẫn chưa làm được.