Tỉnh bang Alberta tuyên bố sẽ trưng cầu dân ý về việc tách khỏi Canada

“Tôi sẽ chấp nhận lựa chọn của người dân”

Phát biểu trên chương trình truyền hình phát trực tiếp hôm 5/5, Thủ hiến Danielle Smith cho biết cá nhân bà không ủng hộ việc tỉnh bang này tách khỏi Canada và bày tỏ hy vọng về một "con đường phía trước" cho một Alberta hùng mạnh và có chủ quyền trong một nước Canada thống nhất. Tuy nhiên, nếu người dân ủng hộ việc ly khai thì bà sẽ phải chấp nhận phán quyết của họ.

“Nếu Ottawa, vì bất kỳ lý do gì, tiếp tục tấn gây khó dễ cho chúng tôi như họ đã làm trong thập kỷ qua, thì cuối cùng, người dân Alberta sẽ phải quyết định", bà nói. "Tôi sẽ chấp nhận lựa chọn của họ".

Thông báo của bà Smith được đưa ra chỉ một tuần sau khi Thủ tướng Canada Mark Carney dẫn dắt đảng Tự do giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Nghị viện liên bang lần thứ tư liên tiếp. Thông báo này càng gây sự chú ý trong bối cảnh Tổng thống nước láng giềng Hoa Kỳ Donald Trump tiếp tục đe dọa Canada bằng thuế quan và tuyên bố về việc nước này sẽ biến Canada trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ.

Chính quyền bang Alberta, do đảng Bảo thủ thống nhất của bà Danielle Smith lãnh đạo, gần đây đã thúc đẩy một dự luật mà nếu được thông qua, sẽ dỡ bỏ bớt những rào cản đối với việc tiến hành trưng cầu dân ý cấp tỉnh bang.

Cụ thể, dự luật sẽ thay đổi các điều kiện để tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý do người dân khởi xướng, theo đó, một bản kiến nghị trưng cầu dân ý nếu có được chữ ký ủng hộ của 10% cử tri đủ điều kiện, thì sẽ được tiến hành. Con số này giảm so với quy định trước đó là phải có chữ ký của 20% cử tri đủ điều kiện. Ngoài ra, quy định mới cũng cho phép những người gửi kiến nghị trưng cầu dân ý có thời gian dài hơn là 120 ngày, thay vì 90 ngày, để thu thập 177.000 chữ ký theo yêu cầu.

Thủ hiến Danielle Smith cáo buộc các Chính phủ liên bang của đảng Tự do trong nhiều thập kỷ qua đã thúc đẩy các nhiều đạo luật nhằm hạn chế khả năng sản xuất và xuất khẩu dầu của tỉnh bang Alberta, một bang giàu dầu mỏ của Canada, điều mà cho rằng đã khiến tỉnh bang này thiệt hại hàng tỷ đô la. Bà cũng cho biết bà không muốn chính phủ liên bang can thiệp vào các vấn đề của tỉnh.

“Chúng tôi không yêu cầu được đối xử đặc biệt hay yêu cầu chính quyền liên bang trợ cấp”, bà nói. “Chúng tôi chỉ muốn được tự do phát triển và xuất khẩu nguồn tài nguyên vô cùng phong phú mà chúng tôi có; Tự do lựa chọn cách chúng tôi cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục và các dịch vụ xã hội cần thiết khác cho người dân, ngay cả khi các chính sách này được tiến hành khác với những gì Chính quyền liên bang mong muốn”.

Ý định thực sự hay quân bài mặc cả?

Ông John Soroski, nhà khoa học chính trị tại Đại học MacEwan ở Edmonton (thủ phủ của Alberta) cho biết, mặc dù thực sự có tình trạng người dân bức xúc về các chính sách của chính quyền liên bang nhưng ông không chắc họ có sẵn sàng bỏ phiếu ly khai hay không.

Trên thực tế, tỉnh Quebec của Canada, nơi phần lớn nói tiếng Pháp và văn hóa khác biệt, đã tổ chức trưng cầu dân ý về việc ly khai vào năm 1980 và 1995 nhưng cả hai lần đều thất bại.

Chuyên gia Soroski cho biết Thủ hiến Alberta có thể đang noi gương các chính trị gia Quebec, những người đã sử dụng cuộc trưng cầu dân ý như một quân bài mặc cả với Chính quyền liên bang.

Bà Smith cho biết chính quyền tỉnh bang sẽ chỉ định một nhóm đàm phán để cố gắng chấm dứt các chính sách liên bang không được lòng người dân trong suốt thời gian qua; đồng thời bà cũng sẽ chủ trì một Hội đồng “Alberta Next” để tiến hành một loạt các cuộc tiếp xúc cử tri, tham vấn ý kiến để lắng nghe nguyện vọng ​​và khiếu nại từ cử tri Alberta.

Thủ hiến Smith cũng cho biết thêm, bà đã gặp Thủ tướng Mark Carney và ông "đã nói những lời đầy hứa hẹn về việc sẽ thay đổi các chính sách của chính quyền Tự do về khai thác tài nguyên". Bà khẳng định sẽ làm việc với Thủ tướng Canada Mark Carney “một cách thiện chí” nhưng muốn có “bằng chứng cụ thể về những thay đổi thực sự”.