Tiêu chí đánh giá?

Theo dõi cuộc thi quy hoạch đồi Dinh ở Đà Lạt, cá nhân tôi có một thắc mắc rằng đây là cuộc thi quy hoạch (urban design) hay thiết kế tổng mặt bằng (masterplan design) hay là thi thiết kế kiến trúc (building architecture design)?

 Phải thắc mắc như vậy vì mỗi một dạng thi cần tập trung vào một loạt các tiêu chí, tầng bậc khác nhau. 

Ví dụ với cuộc thi quy hoạch (như tên chính thức được công bố), nó cần thiên về mối quan hệ giữa các công trình ở quy mô lớn. Ví dụ điển hình là bản vẽ 1:5000 trở lên. Ở cuộc thi quy hoạch, ta không bàn đến hình thức nhà, thay vào đó ta quan tâm đến tổ chức và lực hút, lực giãn (tension) về không gian ở khoảng giữa các tòa nhà. Vì vậy cuộc thi đồi Dinh không phải là cuộc thi quy hoạch (nhìn hồ sơ thì biết vậy). 

Nếu không phải là thi quy hoạch, vậy nó có phải là cuộc thi master planning (thiết kế tổng quát) hay không? Xem bản vẽ trên panel cũng chưa rõ được. Đối với masterplan, thông thường đòi hỏi một số yêu cầu cứng như phân loại người dùng (users): không biết là cái đồi này là công cộng hay riêng tư? Nhiều khi người ta cứ nghĩ rằng vẽ một bãi cỏ ra thì có nghĩa là dành cho công cộng, thực ra không phải vậy. Trước cửa Nhà Trắng cũng có một bãi cỏ rộng nhưng nó nghiêm cấm người không phận sự đi vào. Thế thì cái Trung tâm hội nghị trên đồi Dinh + khách sạn 6 sao này được xếp vào loại nào? Công hay tư? Rào cản an ninh, bảo an đến đâu? Với các yêu cầu khác như cao độ, chỉ giới xây dựng, khối nhà..., ta thấy các bài thi có thể hiện, nhưng khá mơ hồ. Các yếu tố phi vật lý khác như phân đoạn, mục tiêu, chiến thuật đầu tư cũng chưa thấy nhắc tới. Nhìn chung độ mờ ảo của các bản vẽ làm người xem khá phân vân. 

Vậy giả sử đó không phải là thi Quy hoạch, cũng không phải Masterplan, vậy có nên coi nó là cuộc thi thiết kế kiến trúc cho tòa nhà hay không? Như ta đã biết, để có thể đặt vấn đề cho một tòa nhà thì thông tin đầu tiên cần thể hiện là ranh giới khu đất, thông tin này chưa thấy và cũng có vẻ khá “mở” (tôi cảm thấy thế sau khi xem các bài thi). Điều này liệu có gây nên mâu thuẫn về sở hữu đất hay không? Một cuộc thi kiến trúc có thể phải dừng lại ngay lập tức nếu thông tin về ranh giới khu đất không rõ ràng.

Thêm vào đó, thú thực cá nhân tôi rất bất ngờ với chất lượng thể hiện bản vẽ ở vòng này (nếu xem nó là một cuộc thi thiết kế kiến trúc tòa nhà). Các bản vẽ trình bày khá ẩu, dù có sự tham gia của các chuyên gia kiến trúc sư ở Việt Nam và cả nước ngoài.

Nhìn chung, với kinh nghiệm trong các cuộc thi ở tỷ lệ tương tự, cá nhân tôi nhận thấy rằng dường như không thể đánh giá (evaluating) các đồ án này vì thú thực là không biết nên xếp chúng vào cuộc thi loại nào, tiêu chí đánh giá rất thiếu ổn định. Nó giống như 1 người quăng tạ, 1 người nhảy xa, 1 người đá bóng, không thể biết ai hơn ai. Thả cả ba người ấy vào 1 sân chơi, ta có ba người chơi ba môn thể thao khác nhau tại một sân chơi cũng không rõ là sân chơi gì, mở ra nhằm mục đích gì...