Tiết kiệm, chống lãng phí trước hết từ thể chế

Tổng Bí thư Tô Lâm, trong bài viết “Thực hành tiết kiệm”, đã nhấn mạnh: thực hành tiết kiệm, chống lãng phí "là “hòn đá tảng” góp phần xây dựng một xã hội văn minh, phát triển bền vững. Đó phải là trách nhiệm chung và cần trở thành nếp sống, thành văn hóa hàng ngày của mỗi chúng ta"; "để đất nước vững bước trong kỷ nguyên mới, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phải ra sức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”.

Đó không chỉ là lời hiệu triệu của người đứng đầu Đảng ta với toàn Đảng, toàn quân và toàn dân mà còn đặt ra những yêu cầu cấp bách về việc tạo chuyển biến thực chất trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Trong đó, trọng tâm được Tổng Bí thư chỉ rõ là "tập trung hoàn thiện thể chế, tạo cơ sở khắc phục triệt để những lãng phí do thể chế gây ra, xóa bỏ những rào cản, khó khăn, vướng mắc cản trở phát triển, khơi thông các điểm nghẽn tạo nền tảng cho phát triển".

Như vậy, để tiết kiệm, chống lãng phí hiệu quả cần bắt đầu từ thể chế. Thể chế ở đây không chỉ là Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, mà là toàn bộ hệ thống pháp luật trong các lĩnh vực như quản lý, sử dụng ngân sách, đầu tư công, tài sản công, cải cách bộ máy, đổi mới nền công vụ... Một thể chế minh bạch, phân định rạch ròi trách nhiệm, có cơ chế kiểm soát việc thực thi và chế tài hiệu quả sẽ thúc đẩy mỗi người dân, mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi doanh nghiệp nỗ lực hành động vì mục tiêu chung.

Thực tế vừa qua đã cho thấy, tình trạng lãng phí không còn là hiện tượng đơn lẻ: đầu tư dàn trải, dự án “treo”, tài sản công sử dụng kém hiệu quả, doanh nghiệp tư nhân “ngại lớn”, “không muốn lớn”… là hệ quả của cả những bất cập trong thiết kế pháp luật và yếu kém trong tổ chức thực thi, giám sát. Do đó, muốn tiết kiệm hiệu quả, cần đồng thời “vá” cả lỗ hổng thể chế và tăng cường năng lực thực thi.

Với vai trò là cơ quan lập pháp và giám sát tối cao, Quốc hội có trách nhiệm trung tâm trong hoàn thiện thể chế, ngăn chặn và xử lý các hành vi gây lãng phí. Việc Quốc hội ban hành Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí từ năm 2005, sửa đổi năm 2013… đã đặt nền tảng pháp lý quan trọng cho công cuộc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí nhiều năm qua.

Đặc biệt, trong hai năm trở lại đây, Quốc hội đã triệt để đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, phân cấp, phân quyền tối đa để tạo không gian rộng mở cho Chính phủ, các địa phương linh hoạt trong điều hành, kịp thời thích ứng với những thay đổi nhanh, khó lường của thực tiễn. Quốc hội cũng cho phép áp dụng khá thường xuyên quy trình ban hành một luật sửa nhiều luật, ban hành luật, nghị quyết theo quy trình rút gọn tại một Kỳ họp... Nhờ đó, những rào cản pháp lý, những “điểm nghẽn” thể chế được tháo gỡ nhanh hơn, tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp tái cấu trúc, sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn.

Cải cách thể chế cũng không chỉ dừng ở việc sửa đổi luật. Để phòng chống lãng phí bền vững, cần nâng cao hiệu quả giám sát thực thi pháp luật, đặc biệt trong quản lý ngân sách, đầu tư công và sử dụng tài sản quốc gia. Các chuyên đề giám sát phải có chế tài rõ ràng, phân định trách nhiệm cụ thể, đặc biệt với người đứng đầu.

Quan trọng hơn, thể chế phải nghiêm minh, có tính răn đe cao và đề cao trách nhiệm nêu gương. Khi cán bộ, công chức - nhất là người đứng đầu - chủ động thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, thì văn hóa tiết kiệm mới lan tỏa mạnh mẽ trong hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Trên tinh thần đó, tại một số phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa qua, lãnh đạo Quốc hội đã yêu cầu cần khẩn trương nghiên cứu, tổng kết, sửa đổi toàn diện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng đã chủ động tổ chức hội thảo chuyên đề, tham vấn ý kiến chuyên gia và các bên liên quan để chuẩn bị cho việc sửa đổi toàn diện đạo luật này. Việc sửa đổi Luật lần này cần vượt khỏi tư duy “tiết kiệm vật chất”, hướng đến mục tiêu lớn hơn: đặt nền tảng cho cải cách quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, minh bạch, hiệu quả.

Tiết kiệm và chống lãng phí không phải là nhiệm vụ ngắn hạn, mà là nhiệm vụ vừa cấp bách, thường xuyên, vừa dài hạn, có ý nghĩa chiến lược để bảo vệ nguồn lực quốc gia, nâng cao chất lượng quản trị và phát triển bền vững. Hơn lúc nào hết, Quốc hội cần phát huy tối đa vai trò của mình trên cả 3 lĩnh vực: lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng quốc gia, tiếp tục quyết liệt đổi mới trong xây dựng thể chế, giám sát thực thi chính sách pháp luật, quyết đáp việc sử dụng nguồn lực quốc gia thực sự minh bạch, hiệu quả để tiết kiệm, chống lãng phí trở thành văn hóa trong cả hệ thống chính trị và trong đời sống xã hội.