Tham dự có: Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp; đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; đại diện lãnh đạo Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án Nhân dân Tối cao…

Tại phiên họp, các đại biểu đã nghe Tờ trình dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù và dự án Luật Dẫn độ.

Theo Tờ trình dự án Luật, Luật Tương trợ tư pháp được Quốc hội Khóa XII thông qua tại Kỳ họp thứ Hai ngày 21.11.2007, có hiệu lực kể từ 1.7.2008. Qua hơn 15 năm triển khai thực hiện Luật Tương trợ tư pháp, quy định về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù trong Luật Tương trợ tư pháp đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập.

Luật Tương trợ tư pháp điều chỉnh chung cả 4 lĩnh vực dân sự, hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù nhưng mỗi lĩnh vực lại có đối tượng, phạm vi điều chỉnh với tính chất đặc thù riêng, mục đích và nguyên tắc hợp tác khác nhau.

Chủ thể yêu cầu, chủ thể thực hiện, trình tự, thủ tục, thời gian thực hiện các yêu cầu tương trợ tư pháp trong từng lĩnh vực hoàn toàn độc lập và khác nhau.

Từ phương diện quản lý nhà nước, đại diện Bộ Công an nhấn mạnh, Luật Tương trợ tư pháp quy định giao Bộ Tư pháp làm đầu mối giúp Chính phủ quản lý nhà nước chung, nhưng như trên đã đề cập mỗi lĩnh vực có đặc thù, nguyên tắc riêng, thẩm quyền, trình tự, thủ tục độc lập dẫn đến thực tiễn việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan gặp bất cập, vướng mắc.

Đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật cho biết, hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Tương trợ tư pháp được thực hiện chủ yếu thông qua các điều ước quốc tế. Theo quy định của Luật Tương trợ tư pháp, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021) và Luật Điều ước quốc tế năm 2016 thì từng bộ, ngành (Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao) chủ trì đề xuất ký kết và tổ chức thực hiện các điều ước quốc tế thuộc lĩnh vực được giao phụ trách.

Hiện nay, việc ký kết các điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp được tách riêng từng lĩnh vực độc lập, không điều chỉnh đa lĩnh vực như trước đây. Việc tách Luật Tương trợ tư pháp, giao nhiệm vụ cơ quan đầu mối trong từng lĩnh vực cũng phù hợp với công tác ký kết và tổ chức thực hiện các điều ước quốc tế mà các bộ, ngành đang chủ trì.

Luật Tương trợ tư pháp hiện hành chưa quy định cụ thể toàn diện các vấn đề liên quan đến chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Do vậy, cần được quy định trong luật một cách cụ thể, chi tiết.

Việc thiếu các quy định điều chỉnh các quan hệ xã hội trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù đã làm giảm hiệu quả hợp tác quốc tế trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù thời gian qua.

Bên cạnh đó, Luật Tương trợ tư pháp được ban hành cách đây hơn 15 năm nên một số quy định không còn phù hợp với các quy định của một số luật mới ban hành.

Luật Tương trợ tư pháp quy định tương trợ tư pháp nói chung và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù áp dụng theo điều ước quốc tế; trường hợp không có điều ước quốc tế thì áp dụng nguyên tắc có đi có lại và pháp luật trong nước.

Chính vì vậy, sự phù hợp giữa quy định của pháp luật trong nước và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên là rất quan trọng. Điều này có ảnh hưởng đến việc ký kết và thực hiện điều ước quốc tế.

Tuy nhiên, qua rà soát nhận thấy một số quy định của Luật Tương trợ tư pháp không phù với pháp luật và thông lệ quốc tế, các hiệp định về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù mà Việt Nam đã ký kết.

Đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo nêu rõ, để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thi hành Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra hiện nay, việc xây dựng dự án Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là cần thiết.

Về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật, đại diện Bộ Công an cho biết, dự thảo quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tiếp nhận, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong hoạt động tiếp nhận, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Về đối tượng áp dụng, dự thảo Luật áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù, cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan đến chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù với Việt Nam.

Cho ý kiến về dự án Luật, Thường trực Ủy ban Tư pháp và Pháp luật tán thành với sự cần thiết xây dựng dự án Luật với những lý do được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Ủy viên là ĐBQH chuyên trách hoạt động tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Minh Hiếu cho biết, việc xây dựng dự án Luật trên cơ sở tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý riêng điều chỉnh lĩnh vực đặc thù về chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, qua đó, thể chế hóa chủ trương của Đảng về cải cách pháp luật, cải cách tư pháp, tăng cường hội nhập quốc tế, khắc phục những hạn chế, bất cập qua hơn 16 năm thi hành các quy định của Luật hiện hành về chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù, tiếp tục nội luật hóa quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đồng thời, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật có liên quan.

Thường trực Ủy ban Tư pháp và Pháp luật thấy rằng, hồ sơ dự án Luật đã đầy đủ các tài liệu theo quy định tại khoản 1, Điều 64 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015. Cơ quan chủ trì soạn thảo đã chuẩn bị Bản thuyết minh nội dung dự thảo Luật, bản so sánh quy định của Luật Tương trợ tư pháp và quy định của dự thảo Luật, bản rà soát quy định của dự thảo Luật với 96 văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để thuận lợi cho việc nghiên cứu, tham gia ý kiến về các nội dung của dự thảo Luật và đánh giá về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật.

Các đại biểu đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo đã chuẩn bị hồ sơ dự án Luật đầy đủ, kỹ lưỡng, đáp ứng yêu cầu và gửi hồ sơ dự án Luật sang các cơ quan của Quốc hội rất sớm.

Tại phiên họp, các đại biểu đã cho ý kiến về hồ sơ dự án Luật, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật và một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật như: áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; kinh phí chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; tính thống nhất của dự án Luật với các văn bản quy phạm pháp luật liên quan…

Tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Trần Hồng Nguyên cho biết, Thường trực Ủy ban sẽ tiếp thu nhằm hoàn thiện báo cáo thẩm tra; đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, giải trình những vấn đề được các đại biểu cho ý kiến tại phiên họp này.