Thực hư kho vũ khí hóa học của Syria

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Syria Makdissi tuyên bố về khả năng sử dụng vũ khí hóa học chống lại sự can thiệp quân sự từ bên ngoài

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Syria Jihad Makdissi khẳng định: “Những vũ khí này đang được quân đội Syria canh gác an toàn và chịu sự giám sát trực tiếp của quân đội. Chúng sẽ không được sử dụng đến trừ phi Syria đối mặt với cuộc xâm lược từ bên ngoài”. Ông Makdissi đề cập đến khả năng “những nhóm khủng bố” có thể được một số cường quốc bên ngoài trang bị vũ khí hóa học và “đã sử dụng chúng tại một trong số những ngôi làng của chúng tôi, sau đó quay sang đổ lỗi cho quân đội Syria”.

Đây là lần đầu tiên Damascus thừa nhận sở hữu vũ khí hóa học và sinh học. Mặc dù đây là một diễn biến mới, song nó không khiến giới phân tích ngạc nhiên, bởi chế tạo hoặc mua vũ khí hóa học là một trong những chiến lược cân bằng sức mạnh quân sự của nhiều quốc gia. Vào năm 1992, Chính phủ Damascus đã từ chối ký Công ước Về vũ khí hóa học (CWC), vốn cấm việc sử dụng, sản xuất và tàng trữ vũ khí hóa học. Vậy, thực hư về kho vũ khí của Syria như thế nào?

Kể từ đầu những năm 1980, sau khi thất bại trong các cuộc chiến chống lại Israel năm 1967, 1973 và 1982, Syria đã nỗ lực xây dựng và duy trì một kho vũ khí hóa học nhằm đối phó với khả năng Nhà nước Do Thái phát triển vũ khí hạt nhân. Mặc dù tuyên bố ủng hộ một khu vực Trung Đông phi vũ khí hủy diệt hàng loạt, song Syria không thể đơn phương từ bỏ vũ khí hóa học chừng nào Israel còn là mối đe dọa an ninh đối với họ.

Năm 1971, Syria bắt đầu phát triển khả năng tự sản xuất vũ khí hóa học tại Trung tâm Nghiên cứu khoa học (CERS). Cơ sở này hiện được đặt tại Damascus, chịu trách nhiệm quản lý chương trình vũ khí hóa học của Syria, đồng thời trực tiếp đóng góp vào các nỗ lực nghiên cứu và phát triển chương trình này.

Theo trang An ninh toàn cầu, có 4 cơ sở vũ khí hóa học bị nghi ngờ tại Syria: một ở phía Bắc thủ đô Damascus, cơ sở thứ hai gần thành phố công nghiệp Homs, cơ sở thứ ba ở Hama – nơi được cho là đang sản xuất các chất VX, bên cạnh khí sarin và tabun. Cơ sở cuối cùng gần cảng Địa Trung Hải Latakia. Các nhà phân tích cũng cho rằng, thị trấn Cerin nằm bên bờ biển có khả năng là một cơ sở sản xuất vũ khí sinh học. Rất nhiều địa điểm khác đang được các cơ quan tình báo nước ngoài theo dõi chặt chẽ.

Những vũ khí hóa học đầu tiên của Syria do Ai Cập cung cấp trước khi xảy ra cuộc chiến 1973 với Israel. Kể từ năm 1973, Syria gần như đã đạt được khả năng phát triển và sản xuất các chất độc dùng làm vũ khí hóa học trong đó có khí iperit, sarin và có thể cả chất VX có khả năng tác động tới hệ thần kinh. Hiện vẫn chưa rõ số lượng chính xác các loại vũ khí trong kho vũ khí của Syria. Tuy nhiên, Cục Tình báo trung ương Mỹ ước tính, quốc gia này có thể sở hữu hàng trăm lít vũ khí hóa học và hàng năm họ sản xuất hàng trăm tấn chất độc hóa học.

Chuyên gia David Friedman của Israel cho biết, chất độc được đổ vào các đầu đạn của bất cứ loại vũ khí gì, có thể từ tên lửa đạn đạo tới các đạn pháo tiêu chuẩn hay đạn dược bắn từ trên không xuống. Vũ khí có thể chỉ nhỏ như các quả đạn pháo cối, song có sức hủy diệt ghê gớm.

Các chất độc hóa học được sản xuất để phù hợp với một số loại vũ khí. Đầu tiên là bom khí (phần lớn chứa khí sarin), tên lửa SS-21 với tầm bắn từ 80 - 100km, tên lửa Scud B với tầm bắn 310km, tên lửa M-1B tầm ngắn và tên lửa hành trình SSC-1B. Các tên lửa tầm xa mới Scud C với tầm bắn lên tới 600km có khả năng mang các đầu đạn chứa khí độc đối với hệ thần kinh. Một số tên lửa đất đối không và tên lửa hành trình hải quân có thể được thay đổi để sử dụng đầu đạn mang chất độc hóa học. Máy bay ném bom tấn công tầm xa Su-24 và các máy bay cường kích MiG-23B, Su-20 và Su-22 đều có thể được sử dụng cho loại vũ khí này.

Theo Friedman, các chất độc hóa học của Syria hầu như luôn ở dạng lỏng hơn là dạng khí. Mặc dù có báo cáo nói rằng Syria cũng sử dụng các địa điểm bảo quản tự nhiên như hang động, song vũ khí hóa học chủ yếu được bảo quản trong bể chứa và thường được đặt trong các boongke được bịt kín của cơ sở quân sự. Một số hợp chất phải tách riêng các thành phần để bảo quản vì lý do an toàn.

Đối với cộng đồng quốc tế, khi thông tin về kho vũ khí hóa học của Syria đã được xác nhận, một trong những vấn đề nhạy cảm là nguy cơ số vũ khí này rơi vào tay lực lượng khủng bố nếu Syria rơi vào tình trạng mất kiểm soát an ninh.