Thực hiện tốt hơn việc kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật

Nguyên nhân của việc chậm ban hành văn bản quy định chi tiết là bởi số lượng nhiều, có những văn bản nội dung khó, đã được bàn thảo nhiều lần nhưng chưa có giải pháp. Trả lời chất vấn tại Phiên họp thứ 36 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, thời gian tới, một trong những giải pháp đặt ra là sửa đổi, bổ sung Quy chế làm việc của Chính phủ theo hướng quy định sát sao hơn và đôn đốc thực hiện tốt hơn quy trình giữa các cơ quan trình và Văn phòng Chính phủ.

Tiến độ ban hành văn bản tốt hơn những năm trước

Nghị quyết số 853/NQ-UBTVQH15 về hoạt động chất vấn tại Phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa XV đã nêu rõ, cần kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết, khắc phục tình trạng nợ đọng, chậm ban hành.

Qua Báo cáo 287 của Chính phủ cho thấy, thời gian qua, Chính phủ và các bộ, ngành cũng đã tập trung quyết liệt để thực hiện nhiệm vụ này. Tuy nhiên, theo ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre), tính từ đầu năm đến hết ngày 5.5.2024, đã ban hành 37/49 văn bản, như vậy còn nợ 12 văn bản, chiếm 25%. Điều này tạo ra khoảng trống pháp lý, gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước ở địa phương và khó khăn trong việc bảo đảm thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân.

Phó thủ tướng, Bộ truỏng Bộ Tư pháp Lê Thành Long2.JPG
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Hồ Long

“Đề nghị Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết có giải pháp quyết liệt, căn cơ nào để khắc phục trình trạng trên”, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi chất vấn.

Trả lời đại biểu, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, đến nay, tổng số các văn bản Chính phủ và các bộ, ngành cần xây dựng và ban hành là 261 văn bản quy định chi tiết. Trong đó, 128 văn bản cần ban hành để quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết đã có hiệu lực. Hiện nay, đã ban hành được 106 văn bản, còn nợ 22 văn bản.

So với những năm trước, tiến độ ban hành văn bản tốt hơn, trong số các văn bản đã ban hành, có tới 58 văn bản được ban hành cùng lúc với văn bản trên có hiệu lực, cụ thể là các luật, pháp lệnh. Đáng chú ý là chùm các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Nhà ở (sửa đổi), Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) đều là những luật hết sức quan trọng được thông qua. Mặc dù số liệu để tính toán đã khởi sắc hơn, song tình trạng chậm vẫn còn. "Như vậy tồn đọng lâu nay chưa được xử lý dứt điểm", Phó Thủ tướng thẳng thắn.

Nguyên nhân của việc chậm ban hành, theo Phó Thủ tướng, do số lượng nhiều, có những văn bản nội dung khó, đã được bàn thảo nhiều lần nhưng chưa có giải pháp.

“Thời gian tới, một trong những giải pháp đặt ra là sửa đổi, bổ sung Quy chế làm việc của Chính phủ theo hướng quy định sát sao hơn và đôn đốc thực hiện tốt hơn quy trình giữa các cơ quan trình và Văn phòng Chính phủ. Lãnh đạo Chính phủ sẽ tăng cường các cuộc làm việc trực tiếp để đôn đốc các bộ, ngành tích cực soạn thảo, ban hành văn bản quy định chi tiết. Trong quá trình soạn thảo luật cần rà soát đầy đủ và ước lượng được những khó khăn, thách thức trong quá trình ban hành văn bản quy định chi tiết để có hướng xử lý”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Công tác tự kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của các bộ, ngành chưa được thực hiện tốt

Qua công tác kiểm tra văn bản của Bộ Tư pháp vẫn phát hiện nhiều văn bản có quy định trái pháp luật đã tác động nhất định đến đời sống xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Chính phủ, việc tiến hành xem xét, xử lý trách nhiệm đối với cá nhân, đơn vị liên quan trong quá trình tham mưu, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, ban hành văn bản trái pháp luật mới chủ yếu dừng lại ở mức phê bình, nhắc nhở.

Nêu vấn đề trên, ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) đề nghị Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết có giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng trên gắn với việc thực hiện Quy định số 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật?

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, theo quy định của pháp luật hiện hành, các bộ, ngành có nhiệm vụ thường xuyên phải tự kiểm tra các văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành. Bộ Tư pháp cũng thực hiện tự kiểm tra như các bộ, ngành khác; đồng thời giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ kiểm tra các văn bản vi phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, đề xuất biện pháp xử lý.

Việc kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật chủ yếu tập trung vào thẩm quyền ban hành, tính hợp pháp, các vấn đề liên quan đến kỹ thuật soạn thảo văn bản. Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, công tác tự kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của các bộ, ngành chưa được thực hiện tốt. Năm 2023, trừ Bộ Tư pháp, chỉ có 4 Bộ phát hiện được khoảng gần 20 văn bản có dấu hiệu vi phạm pháp luật, trái pháp luật theo các tiêu chí khác nhau như đã nêu trên.

"Nguyên nhân là do các cơ quan chưa chủ động trong thực hiện kiểm tra; cơ chế giám sát, kiểm tra còn hạn chế". Nêu thực tế này, Phó Thủ tướng hy vọng, sắp tới, khi sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sẽ quy định cụ thể hơn, chi tiết hóa việc thực hiện chức năng, chức trách của bộ trưởng, trưởng ngành liên quan đến công tác ban hành, kiểm tra văn bản; sau đó mới dẫn chiếu sang pháp luật về cán bộ, công chức.

Theo Phó Thủ tướng, cần tính toán thêm để thiết kế các chế tài về hành chính tương đương để khi phát hiện có căn cứ xử lý; thực hiện tốt hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát và làm việc trực tiếp với các cơ quan. Đặc biệt, thực hiện tốt Quy định 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng pháp luật.

Công tác xây dựng pháp luật liên quan đến trách nhiệm của tất cả các bộ, ngành và địa phương. Nêu quan điểm này, ĐBQH Nguyễn Thị Hồng Hạnh (TP. Hồ Chí Minh) đặt câu hỏi, thời gian qua có tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng pháp luật hay không? Bộ Tư pháp dự kiến tham mưu cho Chính phủ triển khai Quy định số 178 như thế nào để giúp kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật có hiệu quả?

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, xuất phát từ đặc thù công tác xây dựng pháp luật, thể chế là công trình tập thể và phải thực hiện qua các giai đoạn khác nhau. Từ từng bộ, ngành cụ thể rồi trình lên Chính phủ, sau đó gửi sang các Ủy ban của Quốc hội, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội xem xét cho ý kiến.

Sau khi Quy định số 178 được ban hành, một trong những việc đầu tiên Bộ Tư pháp tham mưu cho Chính phủ là phải quán triệt một cách rất kỹ lưỡng. Bộ Tư pháp cũng tăng cường rà soát, đặc biệt là nâng cao nhận thức đối với các lĩnh vực dễ có khả năng xảy ra tham nhũng, tiêu cực. Ví dụ, trong tổ chức bộ máy hành chính hoặc “cố tình” quy định một cách không rõ ràng thì đó có thể là những biểu hiện của tham nhũng, tiêu cực trong xây dựng pháp luật. Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục quán triệt, đồng thời hiện thực hóa, đặc biệt là trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đang được đề xuất sửa đổi, bổ sung sắp tới, Phó Thủ tướng nói.

Xây dựng luật

Trưởng Ban Dân nguyện Dương Thanh Bình, Trưởng Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội phát biểu tại cuộc làm việc
Xây dựng luật

Chủ động phòng ngừa phát sinh khiếu kiện phức tạp

Làm việc với UBND tỉnh Nghệ An về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý, tỉnh cần tiếp tục tập trung chỉ đạo giải quyết các vụ việc khiếu kiện phức tạp, triển khai các biện pháp phòng ngừa, tránh để phát sinh thêm vụ việc khiếu kiện phức tạp, kéo dài, thực hiện chuẩn bị kỹ lưỡng đối với mỗi dự án đầu tư, xây dựng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc của Đoàn giám sát với Chính phủ
Xây dựng luật

Do quy định pháp luật hay quá trình thực hiện?

Tại cuộc làm việc với Chính phủ về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2030”, các thành viên Đoàn giám sát của Quốc hội đề nghị, cần làm rõ vướng mắc trong quản lý thị trường bất động sản, phát triển nhà ở xã hội hiện nay do quy định pháp luật hay quá trình thực hiện?

Trao quyền chủ động hơn cho công đoàn trong công tác cán bộ
Xây dựng luật

Trao quyền chủ động hơn cho công đoàn trong công tác cán bộ

Tại phiên thảo luận tổ 4, Đợt 1, Kỳ họp thứ Bảy, Quốc hội Khóa XV vừa qua về Dự thảo Luật Công đoàn (sửa đổi), các đại biểu nhất trí tán thành sự cần thiết sửa đổi Luật Công đoàn 2012; đồng thời, nhấn mạnh cần trao quyền chủ động hơn cho tổ chức công đoàn trong công tác cán bộ để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ đại diện, bảo vệ cho người lao động tại doanh nghiệp. Bởi hiện nay, cán bộ công đoàn tại công đoàn cơ sở đều hoạt động kiêm nhiệm và do người sử dụng lao động trả lương. 

Bài 3: Vì cuộc sống, dẫn dắt và kiến tạo
Xây dựng luật

Bài 3: Vì cuộc sống, dẫn dắt và kiến tạo

Vì cuộc sống, dẫn dắt và kiến tạo chính sách phát triển của đất nước và hành động quyết liệt trong hoạt động lập pháp mang lại hiệu lực thực sự cho cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân. Đấy là hình ảnh sinh động của Quốc Khóa XV đã đi qua nửa chặng đường, luôn theo sát sự lãnh đạo của Đảng, đồng hành cùng Chính phủ, vì Nhân dân, phản ánh kịp thời ý chí, nguyện vọng của Nhân dân trong mỗi quyết sách; tiếp bước chủ động đổi mới, sáng tạo, đột phá trong hoạt động của Quốc hội; nâng tầm vóc của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất; rời xa tính hình thức; quyết liệt và tham gia sớm, sâu, thực chất trong xây dựng và quyết định chính sách pháp luật; góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

Bài 2: Không “bắc nước sôi chờ gạo người"
Xây dựng luật

Bài 2: Không “bắc nước sôi chờ gạo người"

Không “bắc nước sôi chờ gạo người” là tinh thần chủ động, kiên quyết trong công tác lập pháp mà Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhắc nhở các cơ quan của Quốc hội. Nó cũng chính là bước đổi mới công tác lập pháp kế thừa thành quả qua các nhiệm kỳ, trong đó, đổi mới công tác thẩm tra có vai trò then chốt. Nhưng để có bước chuyển biến về chất cần có tư duy mới, đặt đúng vị thế, nhiệm vụ của cơ quan thẩm tra. Quốc hội Khóa XV đã có bước đột phá như vậy. Đặt cơ quan thẩm tra ở vị trí cao không chỉ là “phản biện” chính sách, hoàn thiện kỹ thuật lập pháp mà còn là cơ quan “kiến tạo” chính sách ngay từ đầu.

Bài 1: Sáng kiến lập pháp, sáng tạo lập pháp
Xây dựng luật

Bài 1: Sáng kiến lập pháp, sáng tạo lập pháp

Sáng kiến lập pháp là quyền trình dự án luật hay kiến nghị về luật ra Quốc hội. Đây là quyền chủ động và xuất phát từ việc thực hiện quyền này mà “cỗ máy” lập pháp vận hành để điều chỉnh mọi mặt đời sống xã hội sinh động và luôn vận động. Vì vậy, sáng kiến lập pháp là bước khởi đầu quan trọng trong quy trình lập pháp, quyết định đến số phận của một dự luật, thúc đẩy công tác lập pháp, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Và khi hoàn cảnh lập pháp đã có những đổi thay thì việc thực hiện quyền sáng kiến lập pháp cần có sự sáng tạo, bước tiến phù hợp.

Những đề xuất sửa đổi quan trọng của Dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi)
Xây dựng luật

Những đề xuất sửa đổi quan trọng của Dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi)

Dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (TAND) (sửa đổi) sẽ được Quốc hội cho ý kiến vào chiều nay (9.11) với nhiều nội dung đề xuất đáng chú ý liên quan mô hình tổ chức Tòa án; bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử, nâng cao tính chuyên nghiệp của Thẩm phán…

Sửa đổi Luật Tổ chức tòa án nhân dân: Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp
Xây dựng luật

Sửa đổi Luật Tổ chức tòa án nhân dân: Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp

Dự án Luật Tổ chức tòa án nhân dân (TAND) (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội Khóa XV cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6. Quan tâm tới dự luật, luật sư Đặng Thành Chung - Đoàn luật sư TP Hà Nội kỳ vọng, dự thảo Luật sẽ khắc phục được những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, nâng cao chất lượng xét xử và hiệu quả hoạt động của hệ thống Tòa án, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn mới; bảo đảm tính liên thông đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đổi mới cả chất và lượng trong tổ chức hệ thống Tòa án
Xây dựng luật

Đổi mới cả chất và lượng trong tổ chức hệ thống Tòa án

Tòa án nhân dân tối cao đang chủ trì soạn thảo sửa đổi Luật Tổ chức TAND để tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của TAND; xây dựng hệ thống Tòa án chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; hoàn thành trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Cần phải sửa quy định về nhiệm vụ thu thập chứng cứ và thẩm quyền điều tra của Tòa án
Xây dựng luật

Cần phải sửa quy định về nhiệm vụ thu thập chứng cứ và thẩm quyền điều tra của Tòa án

Dự thảo Luật Tổ chức tòa án nhân dân (TAND) trình Quốc hội không còn quy định nhiệm vụ thu thập chứng cứ của Tòa án trong quá trình tố tụng xét xử như quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2014, thể hiện tinh thần cải cách tư pháp mạnh mẽ theo Nghị quyết 27 về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN. Việc bỏ nhiệm vụ thu thập chứng cứ của Tòa án là cần thiết.

Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán người
Xây dựng luật

Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán người

Theo đánh giá của Đoàn khảo sát của Ủy ban Tư pháp về việc thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn 2012 - 2022, thời gian qua, các quy định của Luật Phòng, chống mua bán người đã đi vào đời sống xã hội, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, ý thức cảnh giác và kỹ năng phòng ngừa tội phạm. Tuy nhiên công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật có nơi, có lúc vẫn còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu.

Bảo đảm bình đẳng giới trong Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)
Xây dựng luật

Bảo đảm bình đẳng giới trong Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)

NGUYỄN THỊ THU HÀ - Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh

Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã có nhiều điểm đổi mới, bổ sung hơn so với Luật Đất đai hiện hành. Nhất là vấn đề bảo đảm quyền lợi cho nữ giới trong gia đình về sở hữu, quản lý và sử dụng tài sản là đất đai để tham gia vào phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng hạnh phúc gia đình. Tuy nhiên, những quy định của dự thảo Luật có tác động đến quyền lợi của nữ giới vẫn chưa thực sự nhất quán, bảo đảm thực hiện cao nhất, triệt để nhất các quyền có liên quan trong thực tiễn.

Khai thác hiệu quả hơn tài nguyên dầu khí
Xây dựng luật

Khai thác hiệu quả hơn tài nguyên dầu khí

Một trong những chính sách mới của Luật Dầu khí năm 2022 là đã bổ sung chính sách khai thác tài nguyên đối với mỏ dầu khí khai thác tận thu. Đây là cơ sở pháp lý cần thiết để khai thác hiệu quả hơn tài nguyên dầu khí, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước trong bối cảnh dự báo những năm tới có nhiều mỏ dầu khí sẽ chuyển sang thời kỳ khai thác tận thu.

Đánh giá mức độ rủi ro đối với các hoạt động mới phát sinh
Xây dựng luật

Đánh giá mức độ rủi ro đối với các hoạt động mới phát sinh

Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 đã giao Chính phủ quy định hoạt động mới phát sinh có rủi ro về rửa tiền của đối tượng báo cáo chưa được quy định tại Luật sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Luật còn bổ sung quy định đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền được thực hiện đối với cả hoạt động mới phát sinh có thể có rủi ro về rửa tiền. Các quy định này là cơ sở để các cơ quan quản lý rà soát, đánh giá mức độ rủi ro về rửa tiền đối với các hoạt động mới phát sinh, tạo sự chủ động cho Chính phủ.

Nhà nước cần có sự định hướng, điều phối, kiểm tra, giám sát hoạt động từ thiện nhân đạo
Lập pháp

Nhà nước cần có sự định hướng, điều phối, kiểm tra, giám sát hoạt động từ thiện nhân đạo

Tại Hội thảo "Quan điểm, giải pháp xây dựng và hoàn thiện pháp luật về từ thiện nhân đạo ở Việt Nam" diễn ra sáng qua, nhiều đại biểu cho rằng, cần có sự quản lý, định hướng và điều phối với hoạt động này. Đồng thời, xem xét có cơ chế kiểm tra, giám sát để hoạt động từ thiện nhân đạo mang tính bền vững hơn, thay vì tự phát, bảo đảm công khai, minh bạch và lành mạnh hóa hoạt động này.

ĐBQH Trịnh Xuân An (Đồng Nai): Cần chính sách cụ thể trong đấu giá, đấu thầu thuốc chữa bệnh
Góc đại biểu

ĐBQH Trịnh Xuân An (Đồng Nai): Cần chính sách cụ thể trong đấu giá, đấu thầu thuốc chữa bệnh

Theo đại biểu Trịnh Xuân An, y tế là một ngành đặc biệt, đặc thù liên quan đến sức khỏe, tính mạng người dân. Tuy nhiên, lâu nay ngành y tế được được đối xử như những quan hệ bình thường của xã hội, từ lao động, việc làm, mua sắm, đấu thầu… Đại biểu cho rằng cần có những chính sách cụ thể đối với ngành y tế, nhất là trong đấu giá, đấu thầu, đồng thời có những chính sách đặc thù để tháo gỡ những tồn tại từ trước đến nay.