Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi:Phân cấp mạnh, giao quyền chủ động cho địa phương

Nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch đề ra

Tính đến năm 2024, toàn tỉnh Điện Biên đã huy động các nguồn lực được 3.473.882 triệu đồng để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tổng nguồn vốn giải ngân tính đến 30/6/2024 là 2.011.510 triệu đồng, đạt 60,2% so với tổng vốn được phân bổ.

Các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình được triển khai thực hiện đã góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội trên địa bàn toàn tỉnh. Một số mô hình ứng dụng khoa học - công nghệ dần được hình thành; công tác phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống tiếp tục được quan tâm, đầu tư; tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn giảm còn 32,91%; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn toàn tỉnh tăng lên, đến năm 2024 ước đạt 19,52 triệu đồng/người/năm.

Điện Biên đã hoàn thành 15 chỉ tiêu chủ yếu trong Chương trình, nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch đề ra. Trong đó, tỷ lệ thôn có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa đạt 78,70%. Tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 93,20%. Tỷ lệ lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề đạt 33,2%. Tỷ lệ học sinh học mẫu giáo 5 tuổi đến trường đạt 99,9%. Tỷ lệ học sinh trong độ tuổi học tiểu học đến trường đạt 99,9%. Tỷ lệ học sinh trong độ tuổi học THCS đến trường đạt 97,4%. Tỷ lệ học sinh trong độ tuổi học THPT đến trường đạt 72,4%...

Những kết quả đó đã góp phần quan trọng và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh và giữ vững trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh.

Một số dự án, tiểu dự án rất khó triển khai

Tuy nhiên, thực tế quá trình thực hiện cho thấy, một số dự án, tiểu dự án rất khó triển khai. Như Dự án 1, việc rà soát các hộ thụ hưởng chính sách hỗ trợ đất sản xuất còn gặp khó khăn, do nhiều hộ gia đình không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hoặc cho, tặng không có văn bản làm căn cứ pháp lý; mức hỗ trợ nhà ở thuộc Chương trình thấp hơn so với mức hỗ trợ làm nhà thuộc Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện.

Ở Dự án 2, một số dự án vướng rừng tự nhiên phải thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng rừng nên thường mất nhiều thời gian để thực hiện, ảnh hưởng đến tiến độ và giải ngân vốn.

Tiểu dự án 2, Dự án 3, việc cung ứng, sử dụng nguồn giống tại địa phương phải bảo đảm tuân thủ các quy định hiện hành về quản lý giống vật nuôi và sản phẩm giống vật nuôi theo Luật Chăn nuôi. Trong khi trên địa bàn tỉnh Điện Biên không có cơ sở, đơn vị cung ứng giống gia súc ăn cỏ (trâu, bò, dê) đủ tiêu chuẩn theo quy định, gây rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện.

Dự án 4, định mức quy định "Ngân sách trung ương hỗ trợ bình quân 1.600 triệu đồng/km để đầu tư cứng hóa đường đến trung tâm xã chưa được cứng hóa theo Quyết định số 04/2023/QĐ-TTg ngày 23/2/2023 của Thủ tướng Chính phủ thấp và không phù hợp với điều kiện, tình hình triển khai đầu tư thực tế tại địa phương.

Tiểu dự án 3, Dự án 5, hình thức, điều kiện hỗ trợ lao động ở các công ty còn phức tạp, nhiều giấy tờ thủ tục...; mặt khác, nhu cầu xuất khẩu lao động trên địa bàn tỉnh không cao. Vì vậy, nguồn vốn của nội dung này khó thực hiện được.

Dự án 8, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam chưa ban hành Hướng dẫn thay thế Hướng dẫn số 04/HD-ĐCT ngày 28/7/2022. Một số chỉ tiêu phân bổ từ Trung ương Hội lớn hơn so với số lượng thực tế của địa phương.

Tiểu dự án 1, Dự án 9, đối tượng thụ hưởng rất ít so với tổng kinh phí được giao nên không thực hiện hết được nguồn vốn giao. Trung ương chưa ban hành hướng dẫn xây dựng đề án thành phần, nội dung thực hiện mô hình nâng cao chất lượng dân số đối với thôn có đông đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người...

Phân bổ vốn chi tiết, thực hiện gặp khó khăn

Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc nêu trên, về khách quan, hệ thống văn bản của các bộ, ngành Trung ương hướng dẫn thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn chậm; một số văn bản hướng dẫn chưa cụ thể, có sự mâu thuẫn và không phù hợp với thực tế.

Việc phân bổ vốn, nhất là vốn sự nghiệp của Chương trình chưa phù hợp với đối tượng thụ hưởng và nhiệm vụ chi của địa phương. Trung ương phân bổ chi tiết nguồn kinh phí đối với từng nội dung, nhiệm vụ chi đã hạn chế tính chủ động, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Các cơ sở cung cấp con giống, vật nuôi trên địa bàn chưa đáp ứng được các quy định của Luật Chăn nuôi, do đó gặp khó khăn trong việc cung ứng giống.

Về nguyên nhân chủ quan, công tác rà soát nhu cầu lập kế hoạch thực hiện Chương trình chưa sát thực tế, dẫn đến phân bổ thừa vốn cho một số dự án có ít đối tượng thụ hưởng. Cán bộ, công chức trực tiếp triển khai thực hiện Chương trình chưa đáp ứng về số lượng và năng lực, kinh nghiệm, nhất là ở cấp cơ sở.

Chất lượng, tiến độ tham mưu chậm, chưa kịp thời báo cáo, đề xuất cấp có thẩm quyền xử lý, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Sự phối hợp giữa các Sở, ban, ngành với UBND cấp huyện trong một số hoạt động chưa thực sự chặt chẽ, thường xuyên...

Để thực hiện hiệu quả Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn tiếp theo, từ thực tế triển khai tại địa phương thời gian qua cho thấy, Trung ương cần phân cấp mạnh cho địa phương; giao quyền chủ động cho địa phương tự quyết định triển khai thực hiện và tự chịu trách nhiệm với việc triển khai thực hiện của mình. Trung ương chỉ giao vốn, mục tiêu, nhiệm vụ cho địa phương, địa phương phải tự chịu trách nhiệm về triển khai thực hiện các nội dung của các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình.