Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp

Tiềm năng rất lớn

Tại Diễn đàn Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp: Giải pháp cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức chiều 15/5, Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng cho biết, những năm gần đây, Việt Nam đã tích cực triển khai các chính sách thúc đẩy tăng trưởng xanh, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Nước ta đã hoàn thiện các quy hoạch tổng thể về năng lượng, đồng thời xây dựng chiến lược phát triển ngành năng lượng tái tạo phục vụ cho mục tiêu dài hạn.

Song hành với quy hoạch là các chính sách pháp lý mang tính đột phá. Trong tháng 3/2025, Chính phủ đã ban hành các nghị định quan trọng như Nghị định số 57/2025 về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng lớn, hay Nghị định số 58/2025 quy định chi tiết Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng mới. Những chính sách này được đánh giá là bước tiến cần thiết nhằm tạo nền tảng pháp lý vững chắc, giúp doanh nghiệp yên tâm triển khai các dự án năng lượng sạch, nhất là trong khu công nghiệp, nơi tập trung đông đảo nhà máy sản xuất, tiêu thụ lượng điện khổng lồ và có tiềm năng lớn để xanh hóa.

Việt Nam hiện có khoảng 419 khu công nghiệp đã được thành lập; trong đó, 381 khu đang hoạt động; 900 cụm công nghiệp được quy hoạch; trong đó 700 cụm đã đi vào hoạt động với trên 40.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Với lợi thế diện tích mái nhà xưởng rộng lớn và nhu cầu tiêu thụ điện cao tập trung, tiềm năng khai thác điện mặt trời áp mái tại các khu, cụm công nghiệp là rất lớn. Một số ước tính cho rằng, tiềm năng kỹ thuật có thể lên tới trên 12 - 20 GWpeak, tương đương công suất của khoảng trên 10 nhà máy nhiệt điện than cỡ lớn - đây là nguồn điện xanh khổng lồ ngay trong lòng các khu công nghiệp mà họ có thể tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Các ý kiến tại hội thảo cho rằng, trong bối cảnh chi phí năng lượng liên tục leo thang, biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt và yêu cầu giảm phát thải carbon trở thành điều kiện bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, hệ thống điện mặt trời mái nhà đang nổi lên như một giải pháp chiến lược, tiết kiệm chi phí sản xuất và thực hiện xanh hóa sản xuất cho các doanh nghiệp trong khu công nghiệp.

Tuy vậy, hiện nay nhiều doanh nghiệp trong khu công nghiệp vẫn gặp khó khăn khi muốn đầu tư, lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà. Một phần nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu hướng dẫn cụ thể, chưa có quy định rõ ràng từ các bộ, ngành về việc triển khai loại hình năng lượng này trong khu công nghiệp. Doanh nghiệp vì thế loay hoay không biết phải làm theo quy trình nào, tuân thủ văn bản nào, trong khi nhu cầu cắt giảm chi phí điện, tăng tỷ trọng sử dụng năng lượng tái tạo là rất rõ ràng và cấp thiết.

Bên cạnh đó, chi phí đầu tư ban đầu vẫn là gánh nặng lớn, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Hạ tầng kỹ thuật của nhiều khu công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu tiếp nhận điện phân tán, trong khi thiết bị đo đếm hai chiều vẫn thiếu. Nhiều doanh nghiệp vẫn thiếu nhận thức và kinh nghiệm vận hành hệ thống năng lượng tái tạo.

Xây dựng cơ chế xác nhận "Doanh nghiệp sử dụng năng lượng xanh"

Trước thực tế này, ông Nguyễn Ngọc Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đề xuất cần sớm hoàn thiện hướng dẫn cụ thể cho các nghị định mới, nhất là về mô hình tự sản xuất, tự tiêu thụ trong khu công nghiệp. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi đầu tư như miễn giảm thuế, tín dụng xanh, khấu hao nhanh. Mô hình ESCO là bên thứ ba đầu tư hệ thống và cho doanh nghiệp thuê lại điện cũng nên được thúc đẩy.

Ở góc độ hạ tầng, các chủ đầu tư khu công nghiệp cần phối hợp với ngành điện để nâng cấp lưới điện, lắp đặt thiết bị đo đếm thông minh, tạo điều kiện cho điện mặt trời hòa lưới hoặc vận hành độc lập. Ngoài ra, công tác đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho đội ngũ kỹ thuật vận hành cũng rất cần được chú trọng. Cuối cùng là vai trò của hợp tác công - tư và quốc tế để huy động nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi và đầu tư tư nhân, từ đó triển khai các dự án điện mặt trời một cách bài bản, quy mô và bền vững.

Theo ông Vũ Huy Đông, Chủ tịch HĐQT Công ty CP năng lượng ADE, cần cơ chế hỗ trợ cho doanh nghiệp, nhà đầu tư điện áp mái thúc đẩy ngành sản xuất pin năng lượng trong nước cung cấp cho thị trường, tiến tới giảm nhập khẩu từ bên ngoài. Ngoài ra, các cơ quan chức năng xem xét xây dựng cơ chế xác nhận "Doanh nghiệp sử dụng năng lượng xanh" để tạo lợi thế cạnh tranh khi xuất khẩu; cho phép áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa doanh nghiệp điện mặt trời và nhà máy trong khu công nghiệp; ưu tiên các khu công nghiệp có tỷ lệ sử dụng điện mặt trời cao trong chính sách hỗ trợ đầu tư, cấp đất, và cấp phép mở rộng.

Các chuyên gia của Viện nghiên cứu ứng dụng năng lượng thông minh cũng khuyến nghị, cần thiết lập bộ tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất, hướng dẫn chi tiết để doanh nghiệp có thể triển khai điện mặt trời mái nhà mà không bị rơi vào tình trạng “vướng từng khâu nhỏ”. Đồng thời, cần có quỹ bảo lãnh đầu tư xanh, hỗ trợ tiếp cận tín dụng ưu đãi, nhất là cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong khu công nghiệp.