Đẩy mạnh xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng hoạt động
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Công chứng (sửa đổi), Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, dự án Luật được xây dựng nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, đổi mới tổ chức và hoạt động công chứng; khắc phục hạn chế, bất cập về thể chế, tạo cơ sở pháp lý cho bước phát triển mới của hoạt động công chứng theo chủ trương xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng và tính bền vững của hoạt động công chứng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về công chứng.
Trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp của Luật Công chứng năm 2014, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) gồm 10 chương, 78 điều, được xây dựng trên cơ sở giữ nguyên 9 điều, sửa đổi 61 điều, giảm bớt 12 điều và bổ sung 9 điều mới trong tổng số 81 điều của Luật hiện hành.
Dự thảo Luật bổ sung quy định xác định công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch dân sự bằng văn bản; việc chứng nhận bản dịch không còn thuộc phạm vi công chứng mà là hoạt động chứng thực chữ ký người dịch theo quy định của pháp luật về chứng thực. Như vậy, trong trường hợp công chứng viên chỉ thực hiện việc chứng thực thì không được xem là hành nghề công chứng. Đồng thời, bổ sung quy định về một số hành vi bị nghiêm cấm đối với công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng, cá nhân, tổ chức có liên quan.
Nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ công chứng viên, bảo đảm số lượng phù hợp với nhu cầu công chứng và phát triển ổn định, bền vững, so với Luật hiện hành, dự thảo Luật đã bổ sung quy định người muốn bổ nhiệm công chứng viên phải được đào tạo nghề công chứng (bỏ quy định miễn đào tạo); bổ sung quy định về một số đối tượng được tham dự khóa đào tạo nghề công chứng 6 tháng như chấp hành viên trung cấp, kiểm tra viên chính ngành kiểm sát, trợ giúp viên pháp lý hạng II, thanh tra viên chính ngành tư pháp…
Thời gian tập sự hành nghề công chứng được quy định là 12 tháng đối với tất cả các đối tượng để bảo đảm sự thống nhất áp dụng. Độ tuổi hành nghề của công chứng viên là đến 70 tuổi (các công chứng viên trên 70 tuổi đang hành nghề công chứng sẽ được tiếp tục hành nghề công chứng trong thời hạn tối đa là 2 năm để bảo đảm quá trình chuyển giao hoạt động của những công chứng viên này).
Với mục tiêu phát triển các tổ chức hành nghề công chứng ổn định, bền vững, phù hợp với nhu cầu công chứng của xã hội và có sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước, dự thảo Luật đã bổ sung quy định Giám đốc Sở Tư pháp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Trưởng phòng công chứng thay vì giao cho Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương bổ nhiệm như hiện nay; quy định Sở Tư pháp là cơ quan tiếp nhận hồ sơ đề nghị thành lập Văn phòng công chứng thay vì UBND cấp tỉnh như hiện nay để tăng cường phân cấp, phân quyền.
Dự thảo Luật cũng quy định không bắt buộc tên gọi của Văn phòng Công chứng phải được đặt theo họ tên của một trong số các công chứng viên hợp danh như hiện nay nhằm giúp các Văn phòng Công chứng giữ được tên gọi ổn định, tiết kiệm chi phí phát sinh do không phải thường xuyên thay đổi tên gọi…
Dự thảo Luật cũng bổ sung 4 điều mới để quy định về công chứng điện tử, trong đó có quy định về khái niệm, thời điểm có hiệu lực, giá trị của văn bản công chứng điện tử và việc chuyển đổi hình thức giữa văn bản công chứng điện tử và văn bản công chứng giấy. Đồng thời, bổ sung một hình thức hành nghề là công chứng viên làm việc theo chế độ hợp đồng lao động tại phòng công chứng để tạo thêm cơ hội hành nghề cho công chứng viên và giúp các phòng công chứng giải quyết khó khăn trong việc kịp thời bổ sung công chứng viên cho đơn vị mình…
Đánh giá đầy đủ tác động của các thủ tục hành chính
Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Công chứng hiện hành và nhận thấy, các tài liệu trong hồ sơ dự án Luật đã bảo đảm đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Ủy ban Pháp luật đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát để luật hóa tối đa các nội dung đang được quy định tại các văn bản dưới luật đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát huy hiệu quả trên thực tế; đánh giá đầy đủ tác động của các thủ tục hành chính trong dự thảo Luật để cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính không cần thiết, làm gia tăng chi phí tuân thủ, qua đó góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Về nội dung cụ thể, Ủy ban Pháp luật cho biết, dự thảo Luật không quy định việc chứng nhận tính chính xác, hợp pháp của bản dịch thuộc phạm vi hoạt động công chứng như Luật Công chứng hiện hành, mà chỉ quy định việc công chứng viên chứng thực chữ ký người dịch theo quy định của pháp luật về chứng thực.
Qua thảo luận, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định của dự thảo Luật để khắc phục tồn tại, hạn chế của việc công chứng bản dịch như đã nêu trong Báo cáo đánh giá tác động chính sách kèm theo hồ sơ dự án Luật, tránh việc trong thực tế nhiều công chứng viên từ chối thực hiện công chứng bản dịch do không đủ trình độ về ngoại ngữ để chứng nhận tính chính xác, hợp pháp của văn bản này, tổ chức hành nghề công chứng cũng không xây dựng được đội ngũ cộng tác viên phiên dịch, gây ra sự “quá tải” về chứng nhận bản dịch tại Phòng Tư pháp một số địa phương khi thay vì đến tổ chức hành nghề công chứng, người dân lựa chọn chứng thực chữ ký người dịch. Quy định này hạn chế rủi ro và trách nhiệm của công chứng viên đối với việc công chứng bản dịch, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với tình hình thực tiễn.
Tuy nhiên, một số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật đề nghị giữ quy định về công chứng bản dịch như Luật hiện hành và hoàn thiện thêm để khắc phục tồn tại, hạn chế hiện nay theo hướng: dự thảo Luật cần bổ sung nội dung quy định rõ trách nhiệm của người phiên dịch đối với tính chính xác của bản dịch với bản gốc, công chứng viên chịu trách nhiệm về tính xác thực, tính hợp pháp của văn bản dịch có đề nghị công chứng.
Về mô hình tổ chức của Văn phòng công chứng (Điều 20), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, qua thảo luận có hai loại ý kiến về nội dung này.
Loại ý kiến thứ nhất tán thành quy định tại dự thảo Luật về loại hình tổ chức của Văn phòng Công chứng, nhằm bảo đảm tính ổn định của loại hình tổ chức này, phù hợp với tính chất của dịch vụ công chứng không chỉ là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện mà còn là hoạt động bổ trợ tư pháp, công chứng viên là người phải đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện chặt chẽ, được Nhà nước bổ nhiệm, miễn nhiệm và có chức năng xã hội là cung cấp dịch vụ công do Nhà nước ủy nhiệm thực hiện. Theo đó, Văn phòng Công chứng được tổ chức và hoạt động theo loại hình công ty hợp danh.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng, việc không cho phép thành lập Văn phòng Công chứng do một công chứng viên làm chủ theo loại hình doanh nghiệp tư nhân đã hạn chế quyền tự do lựa chọn hình thức tổ chức hành nghề đối với công chứng viên. Hơn nữa, để góp phần thúc đẩy mạnh mẽ chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, những nơi mức độ giao dịch dân sự, kinh tế còn thấp, nhu cầu sử dụng dịch vụ công chứng của người dân chưa cao thì loại hình Văn phòng Công chứng có quy mô nhỏ do một công chứng viên làm chủ là rất phù hợp.
Do đó, để hài hòa giữa yêu cầu quản lý và nhu cầu thực tiễn, loại ý kiến này đề nghị chỉnh lý quy định của dự thảo Luật theo hướng: loại hình doanh nghiệp tư nhân và công ty hợp danh được áp dụng đối với Văn phòng Công chứng thành lập ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn; đối với các địa bàn khác chỉ áp dụng loại hình công ty hợp danh.
Đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với loại ý kiến thứ nhất.
Trong Báo cáo thẩm tra, Ủy ban Pháp luật cũng đưa ra ý kiến về các nội dung như: công chứng điện tử (mục 3 Chương V); trách nhiệm quản lý nhà nước đối với các tổ chức hành nghề công chứng; các hành vi bị nghiêm cấm; đào tạo, tập sự hành nghề công chứng, bổ nhiệm công chứng viên; tổ chức và hoạt động của tổ chức hành nghề công chứng; thẩm quyền công chứng giao dịch về bất động sản; thủ tục công chứng giao dịch…
