Cơ cấu lao động không cân đối
Sau hơn 2 năm thực hiện Chương trình hỗ trợ phát triển thị trường lao động đến năm 2030 theo Quyết định số 176/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, thị trường lao động Việt Nam bước đầu đã có cải thiện. Tuy nhiên, theo ĐBQH Nguyễn Thị Hà (Bắc Ninh), chất lượng nguồn nhân lực đất nước vẫn ở vị trí thấp với nhiều nước trong khu vực. Tỉ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt khoảng 26%. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng đánh giá về quá trình triển khai thực hiện Chương trình hỗ trợ phát triển thị trường lao động và đến bao giờ chất lượng nguồn nhân lực đất nước mới tiệm cận được với các nước trong khu vực?
Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, trong thị trường lao động hiện nay, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên là 55 triệu người; đến quý I.2023, số người tham gia thị trường lao động là 51,4 triệu người. Nếu nhìn cả quá trình, thị trường lao động Việt Nam còn non trẻ nhưng đã có bước hình thành và phát triển tương đối nhanh chóng cả về cơ cấu, quy mô và sự phát triển trong tương lai.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng thẳng thắn thừa nhận, kỹ năng của lực lượng lao động Việt Nam còn thấp, số lao động qua đào tạo bằng nhiều hình thức khác nhau trên 70%, nhưng số có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt 26,4% tính đến quý I.2023. Các nước trên thế giới họ không đánh giá qua chỉ số lao động qua đào tạo không có chứng chỉ mà chủ yếu đánh giá qua tiêu chí lao động được đào tạo có chứng chỉ, bằng cấp.
Nếu nhìn lại, tỷ lệ của Việt Nam không phải quá thấp, nhưng thấp hơn so với các nước đang phát triển. Đó là vấn đề cần phải quan tâm. “Điều quan trọng là trong thị trường lao động của chúng ta, cơ cấu về lực lượng lao động không cân đối, đặc biệt là lao động có trình độ cao đẳng, trung cấp, lao động có kỹ năng thì thấp hơn. Vấn đề này cần phải điều chỉnh trong thời gian tới”, Bộ trưởng cho biết.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng nêu thực tiễn khi các nhà đầu tư đến Việt Nam thường đặt ra 2 vấn đề, thứ nhất là hạ tầng của chúng ta như thế nào, thứ 2 là nguồn nhân lực chất lượng cao có đáp ứng không. Hạ tầng thì cả quá trình phát triển, nhưng băn khoăn của các nhà đầu tư hiện nay chú trọng vào nguồn nhân lực chất lượng cao trong khi Việt Nam lại thiếu hụt nguồn nhân lực này.
Trước thực trạng này, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 06/NQ-CP của Chính phủ về phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, bền vững và hội nhập nhằm phục hồi nhanh kinh tế - xã hội.
Đào tạo phải gắn với nhu cầu thị trường
Cũng quan tâm đến đào tạo lao động, ĐBQH Trần Thị Thanh Hương (An Giang) cho biết, thời gian gần đây, số lượng người lựa chọn học nghề có chiều hướng gia tăng nhưng số lượng lao động được đào tạo nghề chưa đáp ứng nhu cầu. Mặc dù mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp bước đầu đã được rà soát, sắp xếp nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Nếu không chấn chỉnh tình trạng này sẽ là một sự lãng phí.
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết, ngành lao động cần làm gì để nâng cao hơn nữa hiệu quả của việc phân luồng học sinh và chủ động dự báo nhu cầu đào tạo nghề theo từng lĩnh vực, trình độ làm căn cứ xây dựng kế hoạch tuyển sinh phù hợp với xu hướng chuyển dịch lao động hiện nay? Bên cạnh đó, những bất hợp lý trong việc chồng chéo, phân tán, trùng lắp ngành nghề đào tạo sẽ được chấn chỉnh như thế nào để giúp công tác giáo dục nghề nghiệp gắn chặt hơn với thị trường lao động và nhu cầu nguồn nhân lực trong thời gian tới?
Cũng phản ánh thời gian qua, cơ cấu tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp ở nước ta còn nhiều bất cập, ĐBQH Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) đề nghị Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội nêu rõ những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong thời gian tới?
Trả lời các đại biểu, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ, công tác tuyển sinh, giáo dục nghề nghiệp trong thời gian qua cũng đã có bước tiến bộ nhất định. Cách đây hơn 1 tháng, Ban Cán sự Đảng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã báo cáo với Ban Bí thư, tổng kết 10 năm công tác giáo dục nghề nghiệp và ngày 4.5.2023 Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 21-CT/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
“Trong báo cáo có đề cập đến quy mô, chất lượng đào tạo mặc dù có tiến bộ, nhưng quy hoạch mạng lưới có rất nhiều bất cập. Hiện nay, cùng trên một địa bàn, có nhiều trường nghề khác nhau, nhiều ngành nghề khác nhau, dẫn đến số học sinh vào không đáp ứng. Và đào tạo ra thì khó tìm việc”, Bộ trưởng cho biết.
Nhấn mạnh điều Bộ quan tâm trong thời gian tới là đào tạo phải gắn với nhu cầu thị trường, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, phải làm quyết liệt hơn vấn đề dự báo cung cầu và chỉ tiến hành đào tạo khi xác định được nhu cầu. Bên cạnh đó, các trường cần tiến hành liên kết, kết hợp cũng như đặt hàng được với doanh nghiệp. Như vậy khi học sinh, sinh viên được đào tạo ra mới có việc làm.
Về tình trạng chồng chéo, trùng lắp trong đào tạo nghề, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định là có. Các trường nghề hiện nay, về cơ bản đang thực hiện theo tinh thần đào tạo theo hướng tự chủ, trừ một số ngành nghề đào tạo chất lượng cao mà nhà nước đặt hàng thì mới yêu cầu. Trong thời gian qua, 63 tỉnh thành cùng với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã tiến hành quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp và sáp nhập lại các trường trung cấp, trung tâm giáo dục nghề nghiệp theo nguyên tắc 3 trong 1, 2 trong 1 và một trường cao đẳng ở địa phương có thể đào tạo nhiều ngành nghề khác nhau.
Bên cạnh đó, tiếp tục sắp xếp lại mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở các địa phương theo hướng gắn với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch vùng, quy hoạch địa bàn và quy hoạch ngành nghề, lĩnh vực…
