Thiếu thống nhất về quan điểm kiểm soát thuốc lá mới
Xoay quanh chính sách kiểm soát thuốc lá mới, nhiều ý kiến cho rằng, cần thống nhất quan điểm của các bộ, ngành về chính sách quản lý thuốc lá mới. Vì thiếu khung pháp lý nên các sản phẩm này dù chưa chính thức được cho phép, vẫn được giới thiệu, bày bán công khai, gián tiếp tạo điều kiện đầu độc giới trẻ.
Nhận diện những hệ luỵ
Thuốc lá mới hiện chưa được cấp phép để phân phối ở Việt Nam, nhưng thực tế muốn mua lại không hề khó. Đã nhiều năm trôi qua kể từ chỉ đạo của Chính phủ năm 2017 và đề xuất quản lý các sản phẩm thuốc lá mới của Bộ Công Thương, song các sản phẩm thuốc lá mới hiện vẫn nằm ngoài vòng pháp luật.
Phó trưởng Ban Dân nguyện Lưu Bình Nhưỡng lo ngại khi sản phẩm thuốc lá điện tử đều chưa qua kiểm định thành phần, chất lượng, nhưng tỷ lệ giới trẻ hút thuốc lá điện tử lại tăng 18 lần chỉ sau 5 năm. "Vì sao chúng ta chỉ quản lý thuốc lá điếu mà bỏ qua thuốc lá điện tử?" - ông Lưu Bình Nhưỡng đặt câu hỏi.
Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp Lê Đại Hải khẳng định, chính vì không được quản lý nên thuốc lá mới đã “tấn công” vào học đường, gián tiếp tạo điều kiện đầu độc giới trẻ. Nếu được hợp pháp hóa, cơ quan chức năng sẽ bảo đảm các sản phẩm thuốc lá mới được cung cấp đến đúng đối tượng là người trưởng thành chưa cai thuốc thành công.
Trong khi đó, Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 67/2013/NĐ-CP về kinh doanh thuốc lá đã được Bộ Tư pháp thẩm định 2 - 3 lần nhưng chưa tạo ra bước tiến nào, cho thấy quyết tâm của các bộ, ngành trong vấn đề này là chưa cao. Theo ông Hải, sự trì hoãn quản lý thuốc lá mới có thể dẫn đến 4 hệ lụy chính: tạo lỗ hổng pháp lý mà kẻ gian dễ dàng lợi dụng để tuồn hàng lậu vào thị trường (kể cả những sản phẩm ma túy trá hình thuốc lá điện tử), thất thu thuế Nhà nước, tạo gánh nặng xã hội, và gây tổn thất tài nguyên quốc gia.
Không thể trì hoãn việc quản lý
Bàn về vướng mắc trong việc quản lý thuốc lá mới, ông Lê Đại Hải cho rằng, các bộ, ngành cần thống nhất đề xuất trình Chính phủ trong thời gian sớm nhất. Thay vì trì hoãn, các cơ quan cần đưa ra các phương án quản lý thuốc lá mới để Chính phủ quyết định phê duyệt, ban hành, hoặc trình lên Quốc hội xem xét.
Ông Hải khẳng định, hai cơ sở pháp lý giúp Chính phủ đưa ra khung pháp lý cho thuốc lá mới đã được thể hiện trong Luật Đầu tư và Nghị định 67/2013/NĐ-CP. Cụ thể, theo Luật Đầu tư, thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, còn Nghị định 67 mở rộng thêm quy định về “các dạng khác” của thuốc lá, có thể được hiểu là các loại thuốc lá khác ngoài thuốc lá điếu.
Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc đề xuất, dù thí điểm hay chính thức đều cần đưa thuốc lá mới vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để định hướng tiêu dùng, góp phần giảm việc tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe.
Đồng quan điểm, Trưởng ban Dân chủ - Pháp luật, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Nguyễn Quỳnh Liên cho rằng, các cơ quan ban ngành cần sớm hành động để bảo vệ giới trẻ, người dùng và cộng đồng. Nếu để chậm trễ thêm 5-10 năm nữa, khi đó phải tốn nhân lực, vật lực, nguồn lực để xử lý những hậu quả mà thị trường chợ đen để lại.
Sắp tới, Việt Nam chuẩn bị tham dự Hội nghị COP10 về kiểm soát thuốc theo Công ước khung FCTC của WHO. Trong bối cảnh đó, chính sách quản lý thuốc lá mới càng trở thành vấn đề đáng chú ý, đòi hỏi các cơ quan chức năng và Chính phủ sớm có quyết định về hành lang pháp lý phù hợp đối với các sản phẩm này.
