Chiều 5.12, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị tổng kết 15 năm hoạt động và phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) nhằm đánh giá kết quả đạt được trong 15 năm hoạt động thị trường và định hướng phát triển tới năm 2030. Theo đánh giá tại hội nghị, những năm qua, thị trường trái phiếu, nòng cốt là thị trường TPCP, đã phát triển mạnh mẽ cả chiều rộng và chiều sâu, trở thành kênh huy động vốn hữu hiệu cho ngân sách nhà nước và là hình thức đầu tư an toàn, hiệu quả cho các nhà đầu tư.
Kênh huy động vốn hiệu quả
Sau khi thị trường TPCP chuyên biệt được chính thức đi vào hoạt động năm 2009, Bộ Tài chính đã tập trung hoàn thiện đồng bộ khung pháp lý và phát triển thị trường sơ cấp, thứ cấp để xây dựng thị trường phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu.
Trong đó, khung khổ pháp lý cho thị trường TPCP được ban hành đồng bộ theo hướng: chuẩn hóa quy trình phát hành, lịch biểu phát hành, phương thức gọi thầu, công thức tính giá, thực hiện nghiệp vụ phát hành bổ sung, mở lại theo thông lệ quốc tế. Đồng thời, hình thành hệ thống nhà tạo lập thị trường đóng vai trò tạo thanh khoản trên thị trường sơ cấp và trên thị trường thứ cấp; phát triển các sản phẩm TPCP với đầy đủ các kỳ hạn chuẩn, các sản phẩm có kỳ trả lãi linh hoạt để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư. Cùng với đó, rút ngắn thời gian từ phát hành đến thanh toán, niêm yết và giao dịch trái phiếu; triển khai các giải pháp thúc đẩy thị trường thứ cấp; phát triển các sản phẩm phái sinh trên TPCP để đa dạng hóa kênh đầu tư cho nhà đầu tư.
Vụ Tài chính các ngân hàng và Tổ chức tài chính, Bộ Tài chính cho biết, thị trường TPCP đã thực hiện tốt chức năng huy động vốn cho ngân sách nhà nước. Giai đoạn 2009 - 2024, kênh phát hành TPCP đã huy động được trên 3,25 triệu tỷ đồng, bình quân đạt 220 nghìn tỷ đồng/năm, gấp 5 lần so với giai đoạn 2000 - 2008 để phục vụ đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, trong giai đoạn 2021 - 2024, khối lượng phát hành TPCP đạt 288 nghìn tỷ đồng/năm (gấp 1,3 lần so với bình quân cả giai đoạn 2009 - 2024), trong đó 100% khối lượng phát hành từ 5 năm trở lên. Quy mô dư nợ TPCP đến hết tháng 10.2024 đã đạt trên 2,35 triệu tỷ đồng, tương đương 23% GDP, gấp 18 lần so với năm 2009. Từ năm 2019, toàn bộ TPCP được phát hành theo phương thức đấu thầu điện tử tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.
Song song với việc phát hành TPCP để huy động vốn, Bộ Tài chính đã rất chú trọng tái cơ cấu danh mục nợ Chính phủ. Trong điều kiện thị trường thuận lợi đã tập trung phát hành TPCP kỳ hạn dài từ 10 năm trở lên, kết quả là kỳ hạn phát hành bình quân liên tục được cải thiện năm sau cao hơn năm trước. Giai đoạn 2021 - 2024, kỳ hạn bình quân đạt trên 11 năm, vượt mức Quốc hội giao (9 - 11 năm). Qua đó, kéo dài kỳ hạn còn lại của danh mục nợ TPCP từ mức khoảng 3,1 năm trong năm 2009 lên 9,08 năm thời điểm tháng 10.2024.
Đặc biệt, mặc dù kỳ hạn phát hành liên tục tăng nhưng lãi suất phát hành liên tục giảm (từ mức 6 - 8% trước năm 2014 xuống 2 - 4% hiện nay), tiết kiệm chi phí huy động vốn cho ngân sách nhà nước.
Khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài tham gia
Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành nước có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Tại Chiến lược tài chính và chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đặt mục tiêu dư nợ thị trường trái phiếu đạt tối thiểu 58% GDP.
Kết quả đạt được trong công tác huy động vốn TPCP đã góp phần tái cơ cấu hình thức vay của Chính phủ. Cụ thể, Chính phủ tăng vay trong nước, giảm đáng kể vay nước ngoài, vay TPCP chiếm khoảng 80% khối lượng vay nợ trong nước. Điều này góp phần cải thiện hệ số tín nhiệm quốc gia của Việt Nam khi được S&P và Fitch xếp hạng ở mức BB+.
Để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030 cũng như triển khai các công trình trọng điểm quốc gia, nhu cầu huy động vốn trong giai đoạn tới là rất lớn. Chủ trương phát huy nội lực để phát triển kinh tế đất nước trong kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu phải phát triển thị trường TPCP cả về quy mô, tính thanh khoản và chủ động hội nhập với thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh như vậy, Bộ Tài chính cho biết sẽ tập trung phát triển thị trường TPCP làm nòng cốt để phát triển thị trường trái phiếu, đáp ứng yêu cầu huy động vốn cho ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2025 - 2030. Đối với thị trường sơ cấp TPCP, phát hành đều đặn các sản phẩm trái phiếu gắn với tái cơ cấu danh mục nợ TPCP theo hướng bền vững, đảm bảo có đầy đủ kỳ hạn trái phiếu từ 3 - 30 năm. Đối với thị trường thứ cấp TPCP, tiếp tục cải tiến mô hình tổ chức thị trường và hệ thống giao dịch; cải tiến chế độ thông tin, báo cáo giao dịch, tiến tới xây dựng một đường cong lãi suất chuẩn cho thị trường tài chính.
Cùng với đó, nâng cao vai trò của nhà tạo lập thị trường với đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ trên thị trường sơ cấp và thứ cấp. Mở rộng cơ sở nhà đầu tư, khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài. Tăng cường sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước trong điều hành thị trường tài chính, thị trường trái phiếu. Phát triển đồng bộ các cấu phần của thị trường tài chính như thị trường phái sinh, thị trường tiền tệ, ngoại hối để hỗ trợ cho sự phát triển của thị trường TPCP và thêm kênh đầu tư cho các nhà đầu tư trên thị trường. Tăng cường hội nhập quốc tế, hợp tác với các tổ chức quốc tế, kết nối với các nhà đầu tư nước ngoài để thu hút tham gia vào thị trường Việt Nam.
