Đây là ý kiến của các đại biểu tại Tọa đàm “Đưa quy định mới về đất nông nghiệp trong Luật Đất đai năm 2024 vào cuộc sống” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 6.3.

Đất nông nghiệp sẽ hấp dẫn hơn, giá trị hơn

Là người gắn bó sâu sắc với tiến trình xây dựng Luật Đất đai năm 2024, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu cho biết các chính sách về đất nông nghiệp trong Luật tập trung ở hai khía cạnh: nâng cao hiệu quả sử dụng đất và hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Trong đó, đáng chú ý là, khái niệm “cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp” không còn bao gồm “hộ kinh doanh” như Luật Đất đai năm 2013. Luật cũng cho phép người sử dụng đất chuyển đổi quyền sử dụng đất với các cá nhân khác trong cùng đơn vị hành chính cấp tỉnh mà không phải nộp thuế thu nhập và lệ phí trước bạ.

Đặc biệt, Luật Đất đai 2024 mở rộng hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp từ 10 lần lên không quá 15 lần hạn mức giao đất tại địa phương; đồng thời, mở rộng đối tượng được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng lúa cho tổ chức kinh tế, cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Cùng với việc luật hóa hai khái niệm “tích tụ” và “tập trung” đất nông nghiệp, Luật khuyến khích tập trung đất đai để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp quy mô lớn.

Cũng theo Luật Đất đai năm 2024, đất nông nghiệp được sử dụng đa mục đích. Theo đó, người sử dụng đất nông nghiệp được chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi; được sử dụng một diện tích đất để xây dựng công trình phục vụ trực tiếp sản xuất nông nghiệp; được kết hợp với thương mại, dịch vụ, chăn nuôi, trồng cây dược liệu. Khi hết thời hạn sử dụng đất nông nghiệp (50 năm), cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp sẽ được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn mà không phải làm thủ tục gia hạn….

“Những chính sách này sẽ tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có năng lực về vốn, khoa học kỹ thuật có quyền tiếp cận đất đai, đầu tư sản xuất nông nghiệp hàng hóa, hạn chế tình trạng bỏ hoang hoặc sử dụng đất nông nghiệp manh mún, không hiệu quả”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Thị Mai Phương nhận xét. Bà Mai Phương “đặc biệt tâm huyết” với quy định cá nhân không trực tiếp sản xuất đất nông nghiệp vẫn được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp khi họ có vốn, có khả năng về khoa học, công nghệ, kỹ thuật. Điều này khuyến khích các tổ chức, cá nhân có tiềm lực đầu tư vào nông nghiệp để xây dựng nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa.

Theo PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trường Đại học Luật Hà Nội, các quy định về đất nông nghiệp trong Luật Đất đai năm 2024 tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tiếp cận đất đai, qua đó mang đến hai tác động tích cực. Một mặt, có thể “gọi vốn” bên ngoài đầu tư vào nông nghiệp; mặt khác, “kích” năng lực của nông dân thông qua tập trung đất đai và tạo dư địa chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng.

“Lâu nay chúng ta nói đất nông nghiệp kém hấp dẫn, Luật Đất đai năm 2024 sẽ nâng tính hấp dẫn và giá trị của đất nông nghiệp. Đưa công nghệ vào sản xuất nông nghiệp sẽ làm tăng năng suất lao động, xây dựng được nền nông nghiệp xanh và sạch. Khi hiệu quả sử dụng đất đai tốt hơn, nông dân sẽ phấn khởi, sẽ thấy đất nông nghiệp ngày càng quý giá và gắn bó hơn”, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến nói.

Từ góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp, Phó Tổng thư ký của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn khẳng định, Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm tích cực đối với nông dân và đất nông nghiệp. “Tinh thần của Luật thị trường hơn, hiện đại hơn, bảo vệ quyền và lợi ích của nông dân và người tổ chức sản xuất nông nghiệp”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Ví dụ, Luật quy định chặt chẽ, rõ ràng và công khai về bồi thường giải phóng mặt bằng nên bảo đảm quyền lợi cho nông dân, giúp ổn định trật tự xã hội. Hoặc, thời gian qua có tình trạng đất nông nghiệp bỏ hoang, sử dụng chưa hiệu quả thì Luật Đất đai năm 2024 khuyến khích những người có thể sử dụng đất hiệu quả thông qua việc mở rộng đối tượng được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng lúa. Việc nới hạn mức giao đất sẽ tạo không gian sản xuất lớn hơn, thúc đẩy sản xuất hàng hóa và ứng dụng khoa học công nghệ.

Đặc biệt, thực tế một số ngân hàng không chấp nhận hoặc ngần ngại nhận tài sản thế chấp là đất nông nghiệp. Trường hợp được chấp nhận, loại bất động sản này sẽ bị định giá rất thấp, dẫn đến doanh nghiệp bị "thiếu máu" để đầu tư và sản xuất kinh doanh. Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, với Luật Đất đai năm 2024, việc thế chấp đất nông nghiệp sẽ đơn giản hơn vì chỉ còn khái niệm “cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp”, nếu chủ sử dụng là “hộ gia đình” như Luật năm 2013 thì rất phức tạp mới lấy được sự đồng ý của các chủ thể. Đồng thời, Luật Đất đai năm 2024 cho phép tự động gia hạn thời gian sử dụng đất nông nghiệp, tránh tình trạng vào những năm cuối sử dụng đất nông nghiệp, các cá nhân khó thế chấp ở ngân hàng.

Tránh trường hợp “ngoại biên chính sách”

Khẳng định quy định về đất nông nghiệp trong Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm mới, rất tiến bộ song đa số đại biểu cho rằng, quy định nào cũng có hai mặt, dù tốt đến mấy nhưng nếu thực hiện không tốt sẽ có những tác động ngược.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Thị Mai Phương chỉ rõ, Luật Đất đai năm 2024 rất đồ sộ, với 260 điều. Theo thống kê sơ bộ, hơn 65% nội dung giao Chính phủ, các bộ, ngành quy định chi tiết. Chính phủ đã ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Luật Đất đai và có 16 văn bản phải ban hành ở cấp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và cấp bộ, ngoài ra là các văn bản hướng dẫn ở cấp địa phương. Do đó, việc ban hành văn bản hướng dẫn là khối lượng công việc rất lớn, song cần phải được khẩn trương triển khai để bảo đảm tính kịp thời, đặc biệt là phải đồng bộ giữa các văn bản.

Áp lực thời gian với các bộ, ngành hiện rất lớn. “Theo Kế hoạch triển khai thi hành Luật Đất đai năm 2024 vừa được ban hành, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương khẩn trương xây dựng theo trình tự, thủ tục quy định trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trình Chính phủ ban hành, ban hành theo thẩm quyền trong tháng 5.2024”, ông Lê Văn Bình, Phó Vụ trưởng Vụ Đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết.

Chia sẻ với các bộ, ngành, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến cho rằng, khi xây dựng quy định dưới luật cần tránh các kẽ hở hay còn gọi là ngoại biên của chính sách. “Phải tránh tình trạng lợi dụng kẽ hở tạo lợi ích nhóm, vụ lợi. Điều này đòi hỏi phải tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ, chi tiết, cụ thể thì các ngành, địa phương mới có thể thực hiện”, ông Tuyến nhấn mạnh.

Cho rằng việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2024 nói chung và các quy định về đất nông nghiệp nói riêng khó khăn không kém quá trình xây dựng luật, ông Đậu Anh Tuấn, nhấn mạnh, một trong những thách thức đó là bảo đảm sự đồng bộ của Luật Đất đai với các luật khác để thúc đẩy thực thi và tiết kiệm chi phí tuân thủ. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật đất đai rất phức tạp nên công tác pháp điển hóa cần được chú trọng hơn để người dân, doanh nghiệp nắm sâu, hiểu rõ thì sẽ thực thi và giám sát tốt hơn.

Việcxây dựng văn bản hướng dẫn liên quan đến đất nông nghiệp doBộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chủ trì; còn đối với đất đai nói chung là Bộ Tài nguyên và Môi trường. “Hai bộ này phải đồng điệu và tìm được tiếng nói chung trong quá trình thiết kế các quy định chi tiết”, ông Tuấn lưu ý.