Thêm giải pháp phát triển nguồn nhân lực ngành công tác xã hội

Số lượng chưa đủ với nhu cầu

Theo số liệu thống kê của Bộ Công an, năm 2021 có 1.914 vụ bạo hành, xâm hại trẻ em bị khởi tố, mặc dù số lượng có giảm so với năm 2020 nhưng lại diễn biến phức tạp và mức độ nghiêm trọng gia tăng tại một số địa phương. Cục trưởng Cục trẻ em, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đặng Hoa Nam cho biết, mặc dù các quy định pháp luật về bảo vệ trẻ em đã khá đầy đủ nhưng lại thiếu nguồn nhân lực để thực thi các quy định đó. Theo khảo sát, những người làm công tác bảo vệ trẻ em hầu hết là công chức thuộc các sở lao động, thương binh và xã hội với khối lượng công việc nhiều và không thể bao quát hết.

Ở góc độ một chuyên gia, Trưởng Bộ môn Công tác Xã hội, Khoa Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn PGS.TS Nguyễn Thị Thái Lan cho rằng, không chỉ cán bộ làm công tác trẻ em mà ngay cả đội ngũ tham gia công tác xã hội nói chung tại Việt Nam còn thiếu. Cả nước có khoảng 22,5 triệu người cần trợ giúp, trong đó, có trên 10 triệu người cao tuổi không có lương hưu; 7,6 triệu người khuyến tật; 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; 30.000 nạn nhân bạo hành gia đình; 2,9 triệu hộ nghèo và cận nghèo…

Tuy nhiên, nguồn cung nhân lực làm công tác xã hội mới chỉ đáp ứng được 20% - 30% nhu cầu. Cụ thể, chỉ có khoảng từ 50 - 80% các cán bộ đang tham gia vào hoạt động công tác xã hội chuyên nghiệp và bán chuyên nghiệp, cộng tác viên chưa qua đào tạo công tác xã hội. Từ 10 - 30% là được đào tạo dài hạn về công tác xã hội và có khoảng 10 - 20% đào tạo ngắn hạn thông qua các khóa học từ 1 tuần, 1 tháng.

Có chính sách đào tạo phù hợp

Đội ngũ nhân lực làm công tác xã hội có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện các chủ trương chính sách về an sinh xã hội, cũng như phòng ngừa, phát hiện và ngăn chặn sớm những rủi ro, ảnh hưởng đến môi trường sống an toàn của người dân, những đối tượng khó khăn. Đặc biệt, đại dịch Covid-19 đã tác động nghiêm trọng đến kinh tế và đời sống xã hội. Chính phủ đã và sẽ ban hành nhiều chính sách an sinh xã hội nhằm hỗ trợ người dân, nhóm những người yếu thế. Mạng lưới cán bộ công tác xã hội cấp cơ sở sẽ góp phần không nhỏ đến sự thành công, hiệu quả của những chính sách này.

Để phát triển toàn diện đội ngũ làm công tác xã hội, Trưởng phòng Công tác xã hội, Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Trần Cảnh Tùng đề xuất, ngành lao động cần huy động nguồn lực tập trung đào tạo ngắn hạn chuyên sâu và đào tạo các cấp trình độ như trung cấp, đại học, sau đại học về công tác xã hội cho những cán bộ, nhất là những người vừa làm vừa học trong lĩnh vực có liên quan, hội đoàn thể có liên quan. Cùng với đó, hoàn thiện giáo trình đào tạo của các hệ theo hướng hội nhập quốc tế, nâng cao chất lượng của đội ngũ giảng viên chuyên ngành về công tác xã hội, từng bước tăng cường chất lượng đào tạo nhân lực công tác xã hội ở các cấp.

Cụ thể hơn, các địa phương cần bám sát tinh thần Quyết định 112/QĐ-TTg ngày 22.1.2021 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành chương trình phát triển công tác xã hội giai đoạn 2021 - 2030, với mục tiêu đến năm 2025, 60% số cơ quan, tổ chức, cơ sở trợ giúp xã hội phân công, bố trí nhân sự, kiện toàn bộ máy làm công tác xã hội, có ít nhất từ 1 đến 2 cán bộ, công chức, viên chức thuộc chức danh chuyên trách, không chuyên trách hoặc cộng tác viên công tác xã hội. 

Mặt khác, hiện nay, trong số 235.000 lao động làm công tác xã hội, có khoảng 100.000 người làm việc tại các hội, đoàn thể các cấp như Hội Phụ nữ, Thanh niên, Hội Chữ thập đỏ… Do đó, để tận dụng tối đa nguồn lực sẵn có và tận dụng kinh nghiệm, tránh làm xáo trộn về biên chế, tổ chức, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cần xem xét có những điều chỉnh cơ sở pháp lý để có thể huy động, đào tạo, bồi dưỡng những người đang tham gia các hội đoàn, thể địa phương những kiến thức, kỹ năng về công tác xã hội.

Cùng với đó, chú trọng phát triển nhân lực công tác xã hội trong các bệnh viện trường học, hệ thống tư pháp, tòa án; tập trung phát triển các dịch vụ công tác xã hội cho người già, trẻ em, người khuyết tật… Ngoài ra, cần nâng cao chất lượng các giáo viên, giảng viên đào tạo lĩnh vực công tác xã hội; đổi mới, quốc tế hóa các chương trình đào tạo về lĩnh vực này, đáp ứng nguồn cung lao động ổn định và có chất lượng.

Để có thể giữ ổn định nguồn lao động làm công tác xã hội, nhiều chuyên gia cho rằng, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cũng cần xem xét có những cơ chế, chính sách quy định cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề và những quy định bảo đảm quyền lợi của người làm công tác xã hội.