Những văn kiện pháp lý chưa có tiền lệ

PV: Cả nước ta vừa đi qua nửa nhiệm kỳ của Kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021 - 2025 trong bối cảnh thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, các nước vẫn đang tiếp tục khắc phục hậu quả của đại dịch Covid-19. Trong bối cảnh đó, công tác lập pháp của Quốc hội đã được tiến hành một cách bài bản, khoa học, với những đổi mới rất mạnh mẽ và quyết đáp kịp thời để Chính phủ chủ động, linh hoạt ứng phó với đại dịch cũng như trong quá trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng: Đúng là nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV bắt đầu với nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đó, công tác xây dựng pháp luật nửa đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV tiếp tục được đẩy mạnh với nhiều quyết sách quan trọng, có nhiều đổi mới hiệu quả, thích ứng linh hoạt, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, bám sát và kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, góp phần đưa đất nước vượt qua khó khăn, tiếp tục phát triển.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Đảng đoàn Quốc hội đã xây dựng, trình Bộ Chính trị thông qua Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV và ban hành Kết luận số 19-KL/TW, xác định rõ mục tiêu của công tác xây dựng pháp luật là hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025, 12 định hướng phát triển đất nước, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 3 đột phá chiến lược đã được Đại hội XIII của Đảng đề ra. Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 ngày 5.11.2021 xác định 137 nhiệm vụ lập pháp cần thực hiện trong nhiệm kỳ, bao quát toàn diện các lĩnh vực, từ tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước; phát huy dân chủ, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân; hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN đến phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, truyền thông, thể thao, y tế, an sinh xã hội, bảo vệ môi trường; bảo đảm quốc phòng, an ninh; tích cực và chủ động hội nhập quốc tế.

Đến nay, các cơ quan đã hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát 114/137 nhiệm vụ lập pháp (83,2%), trong đó có 41 nhiệm vụ đã đề xuất xây dựng, ban hành luật, pháp lệnh, nghị quyết và được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua; 26 nhiệm vụ đã được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, 2024 và Chương trình công tác của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Các nhiệm vụ còn lại đang được Chính phủ và các cơ quan khẩn trương nghiên cứu để lập đề nghị đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 và các năm tiếp theo.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh: Kể từ đầu nhiệm kỳ đến nay, tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, nhanh chóng và khó lường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế toàn cầu. Trong nước cũng vậy, chúng ta phải thực hiện đa mục tiêu, vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh quốc phòng và tự chủ, tự cường gắn với hội nhập quốc tế… Trong bối cảnh đó, với chủ trương nhất quán không đánh đổi môi trường, sức khỏe và tính mạng của người dân lấy tốc độ tăng trưởng kinh tế, nhiều chính sách, giải pháp được ban hành cả trong ngắn hạn và dài hạn; công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp luật phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 cũng như phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội đã được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ triển khai quyết liệt và linh hoạt.

Quốc hội đã kịp thời thể chế hóa các nghị quyết của Đảng, thông qua các kế hoạch trung hạn 5 năm 2021 - 2025 và đặc biệt là Nghị quyết số 30/2021/QH15 cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, chính quyền địa phương được thực hiện các biện pháp đặc thù, đặc cách và đặc biệt, có thể khác với quy định của pháp luật hiện hành hoặc chưa có quy định pháp luật.

Căn cứ vào Nghị quyết số 30/2021/QH15, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã ban hành và triển khai rất nhiều chính sách cụ thể, hỗ trợ người dân và cộng đồng doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn nhất của đại dịch. Sau đó, tại Kỳ họp bất thường lần thứ nhất, Quốc hội đã kịp thời xem xét, thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội cùng các nghị quyết khác với quy mô lớn và nhiều cơ chế, chính sách chưa có tiền lệ để hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; việc miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí, giảm thuế giá trị gia tăng, giảm tiền thuê đất… đã giúp doanh nghiệp, người dân tiết giảm chi phí, giảm bớt khó khăn, phục hồi các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

PV: Những quyết đáp chưa có tiền lệ về thể chế, pháp luật đó có ý nghĩa như thế nào đối với quá trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh: Đến nay, có thể khẳng định các chính sách, giải pháp, những quyết sách kịp thời, đặc biệt, đặc thù chưa có tiền lệ cùng với sự quyết tâm, quyết liệt của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, sau 3 năm từ Đại hội XIII của Đảng, đất nước ta cơ bản đã vững vàng vượt qua khó khăn, thách thức, ngăn chặn được đà suy giảm kinh tế, đồng thời đã đạt được những kết quả quan trọng, khá toàn diện trên các lĩnh vực, được quốc tế và trong nước ghi nhận. Niềm tin của Nhân dân với Đảng và Nhà nước ngày càng được nâng cao và củng cố.

Cụ thể về tình hình kinh tế, theo đúng lĩnh vực được theo dõi và phụ trách, sau 2 năm chịu tác động nặng nề của đại dịch cộng với bối cảnh kinh tế và thương mại toàn cầu suy giảm, nhiều rủi ro, kinh tế nước ta cơ bản đã phục hồi, đạt kết quả tích cực. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Việt Nam được nhận định là một “điểm sáng” trong “bức tranh xám màu” của kinh tế toàn cầu. Đặc biệt, năm 2022, tăng trưởng GDP phục hồi mạnh mẽ, đạt 8,02%, cao hơn nhiều so với kế hoạch (6 - 6,5%) và là mức tăng cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Quy mô nền kinh tế tiếp tục mở rộng; GDP bình quân đầu người tăng từ 3.552 USD năm 2020 lên 4.284 USD năm 2023. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch đúng hướng; khu vực nông nghiệp tiếp tục là trụ đỡ của nền kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh lương thực quốc gia. Giải ngân vốn đầu tư công được đẩy mạnh; Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội được triển khai quyết liệt, các chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp đạt kết quả đáng ghi nhận…

Như đã khẳng định tại các báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế đánh giá về tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm, cá nhân tôi cũng như các thành viên Ủy ban Kinh tế đánh giá những kết quả tích cực trong thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của nửa nhiệm kỳ vừa qua là đáng trân trọng; và những quyết sách kịp thời, chưa có tiền lệ của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự phục hồi, phát triển kinh tế cũng như những kết quả, thành tựu chung đặc biệt có ý nghĩa trong giai đoạn vừa qua.

PV: Trong bối cảnh nước ta phải trải qua nhiều khó khăn, thách thức do tác động của đại dịch cũng như những diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình thế giới và khu vực, việc hiện thực hóa yêu cầu pháp luật phải theo kịp cuộc sống đã được thực hiện như thế nào, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng: Hoàn cảnh đặc biệt đòi hỏi phải có các quyết sách đặc biệt. Tôi chia sẻ với đánh giá của Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Một trong những dấu ấn nổi bật của hoạt động lập pháp đầu nhiệm kỳ Khóa XV cho thấy năng lực phản ứng chính sách đặc biệt nhạy bén, linh hoạt, kịp thời, thích ứng với tình hình là ngay tại Kỳ họp thứ Nhất, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 30/2021/QH15 - văn kiện pháp lý chưa có tiền lệ trong lịch sử lập pháp của nước ta, quy định và cho phép áp dụng nhiều biện pháp đặc biệt, đặc cách, đặc thù, chưa được luật quy định hoặc khác với quy định của luật nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách phòng chống dịch Covid-19. Trước đó, về mặt pháp lý, công tác phòng chống dịch Covid-19 chủ yếu được triển khai căn cứ vào các văn bản chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền địa phương, tuy nhiên thực tế diễn biến ngày càng phức tạp, nguy hiểm, lây lan trên diện rộng và khó dự báo của đại dịch cho thấy các văn bản đó không còn phù hợp, không đủ mạnh để ngăn chặn hiệu quả dịch bệnh.

Trước tình hình đó, thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm tăng cường công tác phòng, chống dịch Covid-19 và phát triển kinh tế - xã hội, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khi ấy đã yêu cầu các cơ quan của Quốc hội khẩn trương nghiên cứu để trình Quốc hội quyết định ngay tại kỳ họp này giải pháp lập pháp mạnh mẽ nhất, huy động mọi nguồn lực, trao quyền chủ động cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ áp dụng các biện pháp đặc biệt, cấp thiết để đối phó với dịch bệnh. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội làm việc không quản ngày đêm với tinh thần “chống dịch như chống giặc”, phối hợp chặt chẽ với các bộ có liên quan của Chính phủ vừa đề xuất, thiết kế chính sách, vừa xây dựng, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết để kịp trình Quốc hội xem xét, thông qua trong thời gian ngắn nhất.

Căn cứ vào Nghị quyết số 30/2021/QH15 này, ngay trong 6 tháng cuối năm 2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành một loạt nghị quyết để tháo gỡ vướng mắc, cho phép Chính phủ thực hiện một số giải pháp cấp bách khác với quy định của luật, bổ sung ngân sách đáp ứng yêu cầu phòng chống dịch; hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, người lao động gặp khó khăn do dịch Covid-19; cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc thù trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch… Chính phủ đã ban hành nhiều quy định cụ thể hóa các chính sách, biện pháp đặc biệt về phòng, chống dịch để các ngành, các cấp, chính quyền các địa phương, doanh nghiệp và Nhân dân thực hiện. Nhờ đó, đã góp phần ngăn chặn, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, đưa đất nước chuyển sang trạng thái “bình thường mới”, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Đổi mới mạnh mẽ tư duy, xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững

PV: Trong tổng thể kết quả hoạt động của Quốc hội nửa nhiệm kỳ qua, nhìn tiệm cận vào năm 2023, có thể thấy Quốc hội đã giải quyết khối lượng công việc rất lớn với 5 kỳ họp (2 kỳ họp thường lệ và 3 kỳ họp bất thường), trong đó phần lớn tập trung cho công tác lập pháp. Với lĩnh vực Ủy ban Xã hội phụ trách, công tác này có điểm nhấn nổi bật nào, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh: 2023 là một năm bận rộn đối với Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, trong đó có Ủy ban Xã hội.

“Mở hàng” ngay từ đầu năm là việc Ủy ban Xã hội chủ trì việc thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý và trình Quốc hội thông qua dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi) và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc tiếp tục thực hiện một số chính sách trong phòng, chống dịch Covid-19 và sử dụng giấy đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc hết thời hạn hiệu lực từ ngày 1.1.2023 đến ngày 31.12.2024 (Nghị quyết số 80/2023/QH15) tại Kỳ họp bất thường lần thứ Hai (tháng 1.2023).

Trong năm qua, Ủy ban cũng đã chủ trì thẩm tra, trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ Sáu (tháng 10.2023). Cùng với đó, thực hiện phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để chuẩn bị cho hoạt động thẩm tra, Ủy ban đã nhiều lần cho ý kiến đối với dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về kỷ niệm chương của Quốc hội và Nghị quyết quy định chi tiết về thi đua, khen thưởng đối với đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Ban Công tác đại biểu trình.

Một điểm nhấn nổi bật nữa trong hoạt động lập pháp, đó là Ủy ban đã thẩm tra vấn đề lồng ghép giới trong 13 dự án luật trình Quốc hội. Ủy ban cũng rất tích cực tham gia thẩm tra, cho ý kiến về các vấn đề thuộc lĩnh vực xã hội trong hầu hết các dự án luật, dự thảo nghị quyết do Hội đồng Dân tộc và các ủy ban khác chủ trì để trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét.

PV: Những quyết sách của Quốc hội về lĩnh vực xã hội có ý nghĩa như thế nào trong việc tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho công tác điều hành, quản lý nhà nước, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh: Những quyết sách của Quốc hội trên các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực xã hội, tiếp tục khẳng định sự đổi mới mạnh mẽ tư duy nhằm xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường...; tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Một ví dụ điển hình trong lĩnh vực xã hội là việc Quốc hội thông qua Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi). Trước những tồn tại vướng mắc, bất cập, vấn đề nảy sinh nhưng chưa có cơ chế pháp lý để giải quyết trong quản lý người hành nghề khám, chữa bệnh (liên quan đến đối tượng được cấp chứng chỉ hành nghề, thời hạn chứng chỉ hành nghề, ngôn ngữ khi hành nghề…); quản lý cơ sở khám, chữa bệnh (nhiều hình thức tổ chức cơ sở khám, chữa bệnh mới phát sinh hoặc chưa được điều chỉnh, thiếu cơ chế để quản lý hiệu quả chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh đáp ứng yêu cầu mới); thiếu quy định về một số nội dung liên quan đến chuyên môn trong khám, chữa bệnh; quy định về điều kiện bảo đảm cho công tác khám, chữa bệnh chưa đáp ứng yêu cầu (như bảo đảm an ninh đối với cơ sở khám, chữa bệnh, giá dịch vụ khám, chữa bệnh, nguồn tài chính); thiếu quy định về khám, chữa bệnh trong tình trạng cấp bách (như thời gian diễn ra dịch Covid-19)…, Chủ tịch Quốc hội và các Lãnh đạo Quốc hội đã chỉ đạo các cơ quan phải quyết tâm, nỗ lực hết sức, làm ngày, làm đêm để dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi) được thông qua và có hiệu lực vào ngày 1.1.2024, nhằm khắc phục sớm nhất có thể những trở ngại đối với công tác chăm sóc sức khỏe Nhân dân và tạo hành lang pháp lý vững chắc cho những vấn đề mới phát sinh.

Một ví dụ khác, như Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đã đánh giá, đó là việc Quốc hội thông qua Nghị quyết số 80/2023/QH15. Trong giai đoạn cao điểm của công tác phòng, chống dịch Covid-19, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 30/2021/QH15 để cho phép Chính phủ và các địa phương thực hiện những giải pháp đặc cách, đặc biệt, đặc thù để đáp ứng kịp thời yêu cầu của công tác chống dịch, bảo đảm an sinh xã hội cho người dân. Tiếp theo Nghị quyết số 30/2021/QH15, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua Nghị quyết số 12/2021/QH15 để cụ thể hóa các biện pháp đặc biệt, đặc cách, đặc thù trong lĩnh vực y tế. Tuy nhiên, kết thúc thời hạn thực hiện các Nghị quyết trên, đến ngày 31.12.2022, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế trong việc gia hạn giấy đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc; thanh toán, quyết toán chi phí liên quan đến phòng, chống dịch bệnh và chi phí khám, chữa bệnh đối với người bệnh Covid-19, làm ảnh hưởng đến hoạt động khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Bên cạnh đó, qua theo dõi, Ủy ban cũng nhận thấy, từ cuối năm 2019, đã xuất hiện tình trạng nhiều thuốc hết thời hạn đăng ký lưu hành nhưng không kịp thời được gia hạn, nhiều thuốc mới được đăng ký lưu hành nhưng chậm được xét cấp do năng lực của cơ quan quản lý nhà nước về dược còn có hạn. Tại thời điểm tháng 10.2019, ước tính có khoảng 10.000 hồ sơ cấp, gia hạn giấy đăng ký lưu hành tồn đọng. Tình trạng này trở nên trầm trọng trong và sau thời kỳ dịch bệnh Covid-19, nếu không kịp thời xử lý sẽ dẫn đến nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng thuốc, thiếu thuốc cục bộ đối với một số thuốc chưa kịp gia hạn.

Để kịp thời giải quyết tình trạng này, cũng tại Kỳ họp bất thường lần thứ Hai, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 80/2023/QH15, thể hiện sự tích cực, chủ động của Quốc hội trong việc tạo mọi điều kiện thuận lợi về mặt thể chế để các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục triển khai có hiệu quả các chủ trương, chính sách phòng, chống dịch Covid-19 cũng như các chính sách khác để bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và người dân, của cơ sở khám, chữa bệnh, của cán bộ y tế và những người đã tích cực tham gia phòng, chống dịch.

“Tiến độ rất quan trọng nhưng chất lượng còn quan trọng hơn”

PV: Một trong những nhiệm vụ lập pháp rất lớn của Quốc hội trong nhiệm kỳ Khóa XV, đó là dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Là cơ quan được giao chủ trì thẩm tra dự luật này, Chủ nhiệm có thể chia sẻ rõ hơn để cử tri và Nhân dân thấu hiểu hơn quyết đáp này của Quốc hội?

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh: Ngay từ khi xây dựng dự án Luật Đất đai (sửa đổi) và trong suốt quá trình thẩm tra, hoàn thiện, chỉnh lý, các cơ quan đều nhận thức rõ tính chất quan trọng và phức tạp của dự luật này, không chỉ đến từ nội dung chính sách về đất đai tác động sâu rộng đến mọi hoạt động kinh tế - xã hội và quyền, nghĩa vụ của người dân, mà còn ở quy mô đồ sộ của dự án Luật. Trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ Sáu, các quy định tại dự thảo Luật đã được tiếp tục hoàn thiện hơn, trong đó, nhiều nội dung có 2 phương án khi báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ Sáu đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất phương án chỉnh sửa tại dự thảo Luật.

Mặc dù với 12 triệu lượt ý kiến góp ý của cử tri và thảo luận tại 3 kỳ họp của Quốc hội, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) vẫn còn một số vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng, thận trọng. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất báo cáo Quốc hội chưa thông qua dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ Sáu để có thêm thời gian tiếp tục hoàn thiện các phương án chính sách quan trọng, tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến tham gia và rà soát kỹ lưỡng toàn bộ dự thảo Luật; các dự thảo Nghị định, văn bản quy định chi tiết Luật cũng cần hoàn thiện đồng bộ, bảo đảm có hiệu lực đồng thời với Luật sau khi được ban hành. Một số nội dung lớn của dự thảo Luật cần tiếp tục nghiên cứu để thiết kế phương án tối ưu. Mục tiêu cuối cùng vẫn là bảo đảm chất lượng của dự thảo Luật, tránh vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, bảo đảm tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người dân; hướng theo đúng tinh thần mà Lãnh đạo Quốc hội tại các cuộc làm việc đã nhiều lần nhấn mạnh: “Không câu nệ hình thức, thực sự coi trọng nội dung, chú trọng chất lượng thực chất”; “Tiến độ rất quan trọng nhưng chất lượng còn quan trọng hơn”.

Với tinh thần này, tại Kỳ họp thứ Sáu, cùng với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Quốc hội quyết định chưa thông qua dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), bởi đây là hai đạo luật khó, liên quan đến rất nhiều lĩnh vực, có tác động lớn đến nền kinh tế và đời sống của người dân, cần tiếp tục dành thêm thời gian để hoàn thiện thêm. Nói cách khác, Quốc hội đã áp dụng quy trình đặc biệt, chưa có tiền lệ để xem xét thật thấu đáo mọi mặt đối với dự luật này. Quyết định của Quốc hội đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ cao của dư luận xã hội, thể hiện tinh thần cẩn trọng, trách nhiệm của Quốc hội trong hoạt động lập pháp, luôn đề cao chất lượng, hiệu quả, không chạy theo số lượng và tiến độ.

PV: Trong số dự luật Quốc hội quyết định lùi thời điểm thông qua để tiếp tục hoàn thiện từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến nay còn có dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi). Cử tri và Nhân dân chắc chắn rất muốn nghe thêm những câu chuyện hậu trường quá trình tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện các dự luật để thấy rõ hơn vai trò, trách nhiệm của cơ quan thẩm tra - cấu phần được ví như những “công xưởng" của Quốc hội, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh: Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi) là một trong những đạo luật quan trọng, tác động lớn đến người dân và toàn bộ hệ thống khám, chữa bệnh mà Quốc hội Khóa XV thông qua. Luật này vừa mang tính chuyên ngành, vừa mang tính xã hội; vừa khó, vừa phức tạp để có thể thỏa mãn các nhu cầu, mong muốn của người dân, của cơ sở khám, chữa bệnh ở cả khu vực công và tư cũng như của cơ quan quản lý nhà nước.

Qua 3 kỳ họp (Kỳ họp thứ Ba, thứ Tư và Kỳ họp bất thường lần thứ hai), đã có hơn 250 ý kiến của đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ và Hội trường đối với dự án luật này. Tại Kỳ họp thứ Ba và thứ Tư, một số ý kiến còn băn khoăn về một số quy định của dự thảo luật, như hệ thống tổ chức cơ sở khám, chữa bệnh, tự chủ tài chính, giá dịch vụ khám, chữa bệnh…, và đề nghị chưa thông qua tại Kỳ họp thứ Tư theo kế hoạch mà cân nhắc lùi thời gian thông qua để xem xét kỹ lưỡng, giải quyết thấu đáo, thỏa đáng các tồn đọng rất nóng của hoạt động khám, chữa bệnh và bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống pháp luật, nhất là các luật mà Chính phủ dự kiến sửa trong thời gian tới như Luật Bảo hiểm y tế, Luật Giá, Luật Đấu thầu...

Qua ý kiến của các đại biểu Quốc hội và việc báo cáo của Ủy ban Xã hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thảo luận và quyết định báo cáo xin phép Quốc hội cho phép lùi thời gian thông qua dự thảo luật đến kỳ họp tiếp theo. Việc này, như Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh vừa nêu, cho thấy Quốc hội đã đưa ra quyết định đúng đắn, không chạy theo tiến độ mà chỉ căn cứ vào nội dung, chất lượng dự án luật để xem xét, quyết định.

Ngay sau các phiên thảo luận, cho ý kiến, Thường trực Ủy ban Xã hội đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu từng ý kiến của đại biểu Quốc hội để tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo luật. Việc tổ chức các cuộc họp kỹ thuật, các cuộc họp xin ý kiến đối tượng chịu sự tác động, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội và lãnh đạo Quốc hội được tổ chức bất kể ngày đêm nhằm bảo đảm tiến độ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội theo chỉ đạo của lãnh đạo Quốc hội. Với những vấn đề khó như giá dịch vụ khám, chữa bệnh và cơ chế tài chính của cơ sở khám, chữa bệnh, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ trực tiếp triệu tập họp để nghe ý kiến các bên và cho ý kiến chỉ đạo để cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra thể hiện trong dự thảo luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh: Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) là dự luật lớn, khó, thực tiễn tồn tại nhiều vướng mắc, phát sinh nhiều tranh chấp, khiếu nại, tố cáo. Lãnh đạo Quốc hội đã nhiều lần nhấn mạnh quá trình xây dựng phải công phu, bài bản, khoa học, kỹ lưỡng từ sớm, từ xa và phải thực sự cầu thị, lắng nghe ý kiến của nhau. Cùng với đó, quá trình chuẩn bị và xây dựng dự án luật đòi hỏi có sự đầu tư nhiều công sức, trí tuệ không chỉ của những cơ quan trực tiếp tham gia vào quy trình xây dựng pháp luật, như các cơ quan của Chính phủ, của Quốc hội mà phải có sự tham gia của tất cả các cơ quan trong hệ thống chính trị và toàn xã hội, phải huy động tối đa trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học, lấy ý kiến rộng rãi của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, Nhân dân bằng nhiều hình thức khác nhau.

Trong suốt quá trình đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế, Thường trực Ủy ban Pháp luật, các cơ quan của Quốc hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các vụ, cục, đơn vị phục vụ cũng như các cơ quan có liên quan (cả trong giai đoạn trước, trong và sau Kỳ họp thứ Sáu đến Kỳ họp bất thường lần thứ Năm) không quản ngày đêm, thường xuyên làm việc vào cuối tuần, ngay cả ngày lễ, Tết Dương lịch cuối năm 2023. Phòng họp của Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Pháp luật dành cho nội dung rà soát dự án Luật này, đặc biệt là giai đoạn từ sau Kỳ họp thứ Sáu đến trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, hầu như luôn sáng đèn cả tuần, thậm chí cả tháng.

Điều rất mừng là trong cả quá trình đó, cơ bản các nội dung đến khi trình Quốc hội tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm vừa qua đều đã tìm được sự đồng thuận, tiếng nói chung. Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn thừa nhận rằng, đây là dự luật mà nhiều nội dung phải tranh luận, thậm chí nhiều ngày, có thời điểm rất gay gắt. Song, các cơ quan tham gia đều nhận thức rõ: Tinh thần là vì mục tiêu chung, tranh luận tích cực, mang tính xây dựng để nhận định được một cách rõ ràng nhất, đầy đủ nhất ưu, nhược điểm của từng phương án; từ đó, thống nhất được phương án tốt nhất trên tổng thể các phương diện, bảo đảm Luật khi được ban hành, thực thi sẽ không vướng mắc trong thực tiễn. Cũng theo nguyên tắc tranh luận này và theo mục tiêu cao nhất là “bảo đảm chất lượng tốt nhất có thể” của dự thảo Luật, bảo đảm quyền lợi, nghĩa vụ hợp pháp của người dân, hài hòa được lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, cuối cùng, các nội dung còn có ý kiến khác nhau của dự thảo Luật đã tìm được phương án tối ưu và được Quốc hội biểu quyết thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm vừa qua.

Như đánh giá của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, đó là với việc thông qua dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Quốc hội đã hoàn thành một trong những nhiệm vụ lập pháp quan trọng hàng đầu của nhiệm kỳ Khóa XV theo đúng Hiến pháp năm 2013, đúng chủ trương, đường lối của Đảng, trực tiếp là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Khóa XIII.

Làm việc thâu đêm suốt sáng, chung sức đồng lòng vì lợi ích quốc gia, dân tộc

PV: Với việc lùi thời gian thông qua dự án luật từ kỳ họp thường lệ cuối năm sang kỳ họp bất thường, thì thời gian vật chất dành cho việc tiếp thu, chỉnh lý cũng rất gấp, chưa đầy 2 tháng, trong khi những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu đều lớn và khó. Điều này có tạo áp lực gì cho các “công xưởng” của Quốc hội hay không, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh: Đúng là thời gian để thực hiện tiếp thu, chỉnh lý cũng như rà soát nhằm bảo đảm tính thống nhất trong văn bản cũng như trong hệ thống pháp luật quá ngắn, do vậy, một số bước đã phải làm song trùng.

Thực tế, với dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi), Ủy ban Pháp luật không chờ đến khi có công văn của Ủy ban Xã hội mới thực hiện việc rà soát kỹ thuật trước khi thông qua như mọi lần mà tiến hành đồng thời ngay sau khi đại biểu Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp bất thường. Việc xin ý kiến Chính phủ cũng được thực hiện gấp rút, khẩn trương để tạo sự đồng thuận. Thay vì thực hiện các hoạt động theo quy trình mất 1 tháng thì nay mất có… 5 ngày. Các văn bản trình lãnh đạo thường được gửi ngay trong đêm, vừa chỉnh lý, vừa xin ý kiến chỉ đạo. Thường trực Ủy ban phải dành cả ngày và đêm mới đủ thời gian để hoàn tất các khâu.

Để hoàn thành được nhiệm vụ, thực sự Ủy ban Xã hội đã hoạt động như một “công xưởng” để tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật. Và, tại Kỳ họp bất thường lần thứ Hai, “công xưởng” này đã phải hoạt động “3 ca” để bảo đảm chất lượng và tiến độ của “sản phẩm” trình Quốc hội xem xét, thông qua.

Khoảng thời gian đó rất áp lực đối với Ủy ban Xã hội, nhưng với sự quan tâm và định hướng kịp thời của Chủ tịch Quốc hội và Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội, rất vui là mọi việc diễn ra trôi chảy, thuận lợi. Đã có xấp xỉ 78% tổng số đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành thông qua dự thảo Luật, tuy con số này “không xuất sắc” nhưng cũng đạt loại “khá tốt” - như Chủ tịch Quốc hội “chấm điểm”. Kết quả này là sự động viên, khích lệ lớn của các đại biểu Quốc hội đối với cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo.

PV: Đây có lẽ chỉ là một số trong những ví dụ về khối lượng công việc rất lớn, rất cấp bách mà các Ủy ban của Quốc hội đã, đang và sẽ tiếp tục phải giải quyết để có thể đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống và sự kỳ vọng của cử tri, Nhân dân, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh: Lĩnh vực do Ủy ban Xã hội phụ trách có phạm vi rất rộng, liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân, được cử tri và dư luận xã hội đặc biệt quan tâm. Lĩnh vực này cũng hết sức nhạy cảm. Nhiều tình huống mới phát sinh cần có hành lang pháp lý để hoạt động. Vì vậy, trong quá trình tham mưu cho Quốc hội, các vấn đề thuộc phạm vi trách nhiệm của Ủy ban luôn được xem xét, nghiên cứu, cân nhắc hết sức kỹ lưỡng, thận trọng nhưng vẫn phải bảo đảm tiến độ và đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn.

Quá trình hoàn thiện dự án Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi), dự án Luật Đất đai (sửa đổi)… là những ví dụ để chúng ta có thể hình dung ra cường độ làm việc của các Ủy ban là như thế nào. Tuy nhiên, có lẽ không riêng Ủy ban Xã hội mà tất cả các cơ quan của Quốc hội đều đã quen với cường độ làm việc này. Thực tế trước đó, trong thời gian rất căng thẳng khi đại dịch Covid-19 hoành hành khắp cả nước, các Ủy ban của Quốc hội cũng thường xuyên phải chuẩn bị các báo cáo gấp. Chuyện làm việc thâu đêm suốt sáng nhằm kịp thời hoàn tất công việc là chuyện hết sức bình thường đối với các Ủy ban.

Mặc dù công việc lúc nào cũng gấp gáp như vậy nhưng Ủy ban Xã hội luôn bảo đảm thực hiện công việc trôi chảy, đúng quy trình, thủ tục. Kết quả đó là nhờ có sự tin tưởng và chỉ đạo sát sao của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan hữu quan. Đây cũng là thành quả của sự nỗ lực và cả quá trình bền bỉ tích lũy, học hỏi, trau dồi kinh nghiệm, lắng nghe ý kiến nhiều chiều của các thành viên ủy ban, các cán bộ, chuyên viên của vụ phục vụ chuyên môn.

Quan trọng hơn hết, trong bất cứ công việc nào, lý tưởng và mục tiêu để chúng tôi theo đuổi đến cùng là phục vụ Nhân dân, phục vụ tiến trình phát triển kinh tế - xã hội hài hòa, bền vững của đất nước.

PV: Xây dựng và hoàn thiện thể chế là một trong 3 đột phá chiến lược tiếp tục được Đại hội XIII của Đảng xác định nhất quán. Để thực hiện hiệu quả đột phá này, điều kiện tiên quyết là hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách phải đầy đủ, đồng bộ, thực sự hiệu lực, hiệu quả. Thông qua việc thực hiện chức năng lập pháp trong nửa nhiệm kỳ qua, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm nào, thưa Chủ nhiệm?

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh: Đúng với tinh thần chất lượng của các dự án luật phải được đặt lên hàng đầu, đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng trên cơ sở khoa học, thực tiễn ngay từ thời điểm đầu. Cũng giống như các dự án luật, nghị quyết khác, với dự án Luật Đất đai (sửa đổi), ngay từ khi Chính phủ đang trong quá trình xây dựng dự thảo và xin ý kiến các cơ quan của Chính phủ, Thường trực Ủy ban Kinh tế đã cử lãnh đạo Ủy ban, cán bộ Vụ Kinh tế, Văn phòng Quốc hội tham gia các buổi làm việc, hội thảo xin ý kiến về dự án Luật; nghiên cứu dự thảo Luật trước từ sớm, từ xa.

Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội phụ trách ngay từ thời điểm ban đầu đã hết sức quan tâm chỉ đạo, đã nhiều lần chủ trì các cuộc hội thảo, làm việc để xem xét, cho ý kiến về dự thảo Luật. Từ đầu năm 2022, tại Hội thảo “Góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) theo Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII”, Chủ tịch Quốc hội đã có ý kiến rất cụ thể về yêu cầu đặt ra đối với quá trình xây dựng cũng như thẩm tra, hoàn thiện, chỉnh lý dự án luật, làm “kim chỉ nam” cho công tác hoàn thiện dự thảo luật trong suốt quá trình tiếp theo.

Có thể nói, công tác phối hợp, tinh thần trách nhiệm phải được nêu cao, phải có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan của Chính phủ với các cơ quan của Quốc hội, cũng như sự phối hợp với các địa phương trong việc tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự thảo luật; cung cấp thông tin, cho ý kiến đối với các nội dung mà các cơ quan Quốc hội tham gia về dự án luật. Những nội dung chính sách lớn, quan điểm chính sách còn khác nhau, Thường trực Ủy ban Kinh tế đã kịp thời báo cáo, xin ý kiến lãnh đạo Quốc hội.

Tinh thần chung là cộng tác, chung sức đồng lòng vì lợi ích quốc gia, dân tộc để bảo đảm chất lượng của dự án Luật, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bảo đảm các quy định của luật đi vào cuộc sống, hoàn thành nhiệm vụ lập pháp quan trọng của nhiệm kỳ, đáp ứng mong mỏi của Nhân dân. Các vấn đề phát sinh, ý kiến của đại biểu Quốc hội, của cử tri và cơ quan thẩm tra, trong quá trình rà soát, hoàn thiện dự án Luật đều phải được các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ; phối hợp từ sớm, từ xa, ngay từ cấp tổ kỹ thuật đến cấp bộ và cấp Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng: Trong công tác xây dựng pháp luật, Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội luôn quán triệt, chỉ đạo thực hiện nghiêm các yêu cầu của Kết luận số 19-KL/TW và Nghị quyết số 27/NQ-TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới, bảo đảm việc xây dựng, ban hành Luật phải thận trọng, chắc chắn, bám sát và kịp thời đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, đặt yêu cầu cao về chất lượng, không chạy theo số lượng. Nhờ đó, chất lượng các luật, pháp lệnh, nghị quyết được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến nay không ngừng được nâng lên, được cử tri, cộng đồng doanh nghiệp đồng tình, đánh giá cao.

Tại Kỳ họp thứ Sáu (tháng 10.2023), việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội cho lùi thời điểm thông qua dự án Luật Đất đai (sửa đổi) và dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) để tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến đại biểu Quốc hội, xem xét kỹ lưỡng các nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau để lựa chọn phương án tối ưu, trên cơ sở đó hoàn thiện các dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm vừa qua với tỷ lệ biểu quyết tán thành rất cao cũng là minh chứng cho sự thận trọng, chắc chắn, chú trọng chất lượng trong công tác lập pháp.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng chỉ đạo siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác xây dựng pháp luật, kiên quyết không để xảy ra tình trạng tham nhũng, tiêu cực, lồng ghép “lợi ích nhóm”, lợi ích cục bộ của cơ quan quản lý nhà nước trong xây dựng, ban hành pháp luật; tăng cường giám sát chuyên đề, chất vấn, hoạt động giải trình về công tác thi hành pháp luật, giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết, bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật.

Đặc biệt, năm 2023, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phối hợp với Chính phủ tổ chức thành công Hội nghị toàn quốc lần thứ Nhất triển khai các luật, nghị quyết của Quốc hội Khóa XV. Đây là hoạt động chưa có tiền lệ nhưng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, qua đó tiếp tục phát huy các kết quả đạt được, khắc phục các hạn chế, nâng cao hiệu quả thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu lập pháp phải vì cuộc sống, phải dẫn dắt và kiến tạo sự phát triển như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhiều lần nhấn mạnh.

PV: Xin trân trọng cảm ơn các Chủ nhiệm!

Thực hiện: A. PHƯƠNG - P THỦY - T. CHI - M. TRANG 
Trình bày: Xuân Tùng