Nhiều tinh thần quan trọng được luật hóa

- Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29/NQ-TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đã đạt được những kết quả như thế nào, thưa Bộ trưởng?

- Trước hết, có thể khẳng định, Nghị quyết số 29/NQ-TW chính là chỗ dựa để thống nhất về quan điểm, tư duy, nhận thức đối với giáo dục và đào tạo. Trong 10 năm qua, đã có sự đổi mới, chuyển biến quan trọng trong nhận thức của cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể từ Trung ương đến địa phương, của người dân và toàn xã hội về vị trí, vai trò của giáo dục và đào tạo đối với sự phát triển của đất nước. 

Một điểm rất quan trọng trong suốt 10 năm triển khai Nghị quyết 29 là việc chuyển đổi nền giáo dục từ nặng về trang bị kiến thức chuyển sang một nền giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Bên cạnh đó là xây dựng một nền giáo dục mang tính mở, tạo dựng nền tảng xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời cho công dân của Việt Nam.

Việc thể chế hóa Nghị quyết 29 cũng đạt nhiều kết quả quan trọng. Rất nhiều tinh thần quan trọng của Nghị quyết đã được luật hóa, trong đó có một số luật quan trọng của giáo dục như Luật Giáo dục 2019, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học, một số luật khác có liên quan của các bộ, ngành đã được xây dựng, ban hành. Các văn bản dưới luật của Chính phủ, các bộ, ngành và các quy định khác cũng đã được triển khai khá đồng bộ. Thể chế đã mở đường cho đổi mới thời gian qua.

Trước hết là việc sắp xếp lại hệ thống các cấp học để tạo ra tính mở trong nền giáo dục, đặc biệt là những đổi mới đầu tiên trong giáo dục phổ thông với việc xây dựng và triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, bước đầu tạo ra được những thay đổi rất quan trọng. Việc dạy, học, kiểm tra đánh giá thường xuyên, các kỳ thi quan trọng - đặc biệt là kỳ thi tốt nghiệp THPT đều có sự đổi mới theo hướng trang bị kiến thức có tính chất nền tảng, phổ thông, quan trọng trong 9 năm đầu, tăng cường sự phân luồng, hướng nghiệp ở bậc THPT.

Đi cùng với triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, một chủ trương rất quan trọng đã được triển khai là huy động các nguồn lực xã hội trong đổi mới sách giáo khoa, với chủ trương “một chương trình, nhiều sách giáo khoa”, đem đến sự chủ động rất cao cho cơ sở giáo dục, cho giáo viên, học sinh...

Cần đủ sự quan tâm, nhận thức và nguồn lực

- S​au 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, còn nội dung gì khó triển khai hoặc chưa thể triển khai, thưa Bộ trưởng?

- Nghị quyết 29 bao quát rất nhiều nội dung, công việc, đối tượng và yêu cầu rất cao, mục tiêu rất lớn, nhưng trong điều kiện hạn chế, một số nội dung cốt lõi, trọng tâm của Nghị quyết đã được thực hiện, song cũng còn những nội dung chưa triển khai được hoặc chậm mà thời gian tới phải tiếp tục.

Một nội dung Nghị quyết 29 đặt ra là từ sau năm 2020 thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm đối với học sinh phổ thông, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được một cách đầy đủ. Hay “lương của nhà giáo được bố trí ở mức cao nhất trong thang bảng lương của khối hành chính sự nghiệp” nhưng thực tế còn khó khăn nên cũng chưa thực hiện được như mong muốn. Nghị quyết 29 cũng yêu cầu ngân sách chi cho giáo dục tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước, nhưng thực tế chưa bảo đảm được.

Một trọng tâm của Nghị quyết 29 là phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, bảo đảm đội ngũ đủ về số lượng, chất lượng, cơ cấu. Thời gian qua, đội ngũ đã có bước phát triển rất quan trọng nhưng vì nhiều lý do, tình trạng nghỉ việc, chuyển việc đặt ra thách thức bảo đảm số lượng giáo viên cho các môn học mới và các khu vực có yêu cầu cao về nhu cầu học tập. 

Về công tác xã hội hóa, đối chiếu với các mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra trong Nghị quyết 29, có thể thấy, việc huy động các nguồn lực xã hội, sự tham gia của người dân và tổ chức xã hội đối với giáo dục, phát triển hệ thống giáo dục ngoài công lập còn rất nhiều điểm nghẽn phải tích cực tháo gỡ.

- Vậy theo Bộ trưởng, thời gian tới sẽ tiếp tục triển khai như thế nào để đạt được các mục tiêu Nghị quyết 29 đặt ra?

- Với tầm nhìn chiến lược của Nghị quyết 29 thì chặng đường phía trước còn rất nhiều việc phải làm. Đổi mới giáo dục khác với các lĩnh vực khác, là kết quả phải có thời gian mới nhìn nhận, đánh giá được một cách đầy đủ. Cho nên, điều cần thiết là phải kiên trì, nhất quán trong định hướng đổi mới để đạt được các mục tiêu lớn và quan trọng mà Nghị quyết 29 đã đề ra.

Chúng tôi mong muốn trong thời gian tới cần một số cái “đủ”. Thứ nhất là đủ mức độ quan tâm. Trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo từ Trung ương tới địa phương, đã quan tâm rồi thì quan tâm hơn nữa, đầy đủ, sâu sắc hơn nữa.

Thứ hai là đủ về nhận thức. Nghị quyết 29 đã tạo ra những thay đổi quan trọng, đổi mới về tư tưởng và nhận thức nhưng vẫn cần tiếp tục đổi mới đầy đủ và toàn diện hơn, đặc biệt là trước những vấn đề mới của thời đại, để tiếp tục mở đường cho tinh thần đổi mới của giáo dục và đào tạo.

Thứ ba là đủ về nguồn lực thực hiện, bao gồm: đủ nguồn lực về con người (giáo viên), đủ nguồn lực về tài chính, cơ sở vật chất - đủ trường, đủ lớp, đủ trang thiết bị.

Có đầy đủ như thế, kết quả đổi mới mới như kỳ vọng và đạt được kết quả lớn hơn trong tương lai.

Lan tỏa tinh thần mới, giá trị mới

- Ngành giáo dục đã đạt được những kết quả nhất định trong năm 2023, nhưng thách thức trong năm 2024 dường như chưa giảm. Xin Bộ trưởng cho biết nhiệm vụ ưu tiên của ngành?

- Nhiều thách thức với ngành giáo dục vẫn còn nguyên trong năm 2024, nhưng chúng tôi xác định, nếu vượt qua được sẽ có những kết quả mới. Đối với việc tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29/NQ-TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, khi việc tổng kết hoàn thành, Bộ Chính trị ban hành kết luận mới, năm 2024 sẽ triển khai những nội dung mới theo kết luận của Bộ Chính trị. Đây cũng là năm chúng tôi dự kiến tổ chức thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 khi được cấp có thẩm quyền ban hành.

Trong năm nay, ngành giáo dục tiếp tục xác định công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế là khâu quan trọng. Trong đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tập trung xây dựng để sớm trình Quốc hội dự thảo Luật Nhà giáo. Chúng tôi kỳ vọng, dự án Luật này sẽ là cơ hội để đưa ra những chính sách mới phát triển đội ngũ nhà giáo.

Năm 2024, toàn ngành sẽ tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và để hoàn thành tốt nhiệm vụ này, phải triển khai các giải pháp để bảo đảm đủ số lượng giáo viên, đặc biệt là giáo viên dạy những môn học mới; tăng cường chính sách hỗ trợ giáo viên; tăng cường cơ sở vật chất, trường lớp cho các khu vực còn có nhu cầu cao. Đây cũng là năm ngành tập trung chuẩn bị cho Chương trình giáo dục mầm non mới, đồng thời tổ chức thực hiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn năm 2050 khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt...

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ trên, chúng tôi mong muốn toàn ngành sẽ bước vào năm 2024 với tinh thần “Bản lĩnh - Thực tiễn - Chất lượng - Lan tỏa”. Đổi mới nhất quán nhưng cũng luôn lắng nghe, quan sát thực tiễn để có những điều chỉnh chính sách kịp thời, phù hợp. Và trong quá trình đổi mới, những yếu tố mới, tinh thần mới, giá trị mới phải được lan tỏa rộng rãi để xã hội chia sẻ, đồng thuận.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng!