Gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng với tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững
07:23 11-02-2024
Năm 2023 là năm Quốc hội tiếp tục có nhiều dấu ấn trong công tác xây dựng pháp luật. Trong đó, có những công việc lần đầu tiên được tiến hành nhằm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng với tổ chức thi hành pháp luật, hoàn thiện cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Trước thềm Xuân mới Giáp Thìn 2024, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội NGUYỄN KHẮC ĐỊNH đã dành cho Báo Đại biểu Nhân dân cuộc trao đổi về chủ đề này.
Rà soát pháp luật - công việc rất quan trọng, cần được tiến hành thường xuyên, liên tục
PV:Thưa Phó Chủ tịch, một trong những sự kiện tiêu biểu của năm 2023, đó là Quốc hội tiến hành tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) trên tất cả các lĩnh vực trong phạm vi cả nước.Xin Phó Chủ tịch cho biết những kết quả nổi bật của hoạt động này?
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định: Kết quả rà soát hệ thống VBQPPL được tổng hợp trong Báo cáo của Chính phủ và 26 Phụ lục kèm theo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Sáu. Trong đó, đối với từng lĩnh vực cụ thể, nội dung rà soát được phân loại thành 2 nhóm: nội dung có mâu thuẫn, chồng chéo và nội dung có bất cập, vướng mắc.
Điều đáng mừng là qua kết quả rà soát cho thấy, về cơ bản, các văn bản quy phạm pháp luật được rà soát nói chung và trong 22 lĩnh vực trọng tâm nói riêng đều phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; phù hợp với quy định của Hiến pháp, tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có 18/22 lĩnh vực trọng tâm được xác định tại Nghị quyết số 101/2023/QH15 (Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội Khóa XV) qua rà soát phát hiện quy định có mâu thuẫn, chồng chéo hoặc vướng mắc, bất cập; tuy nhiên, số lượng văn bản và nội dung qua rà soát phát hiện có mâu thuẫn, chồng chéo không nhiều.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định làm việc với các cơ quan về việc tổng kết 10 năm triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013
Trong số những nội dung thuộc luật, pháp lệnh, nghị quyết được các cơ quan của Quốc hội thống nhất cần xử lý do có mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, bất cập được nêu trong Báo cáo của Chính phủ, số lượng các nội dung có mâu thuẫn, chồng chéo chiếm khoảng 6,5%. Hầu hết các nội dung còn lại qua rà soát được chỉ ra là có bất cập do được ban hành đã khá lâu, điều kiện kinh tế - xã hội có nhiều thay đổi dẫn đến một số quy định không còn phù hợp. Bên cạnh đó, cũng có một số nội dung được cho là có vướng mắc, song thực chất là do chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành hoặc do công tác tổ chức thực hiện chưa tốt, cách hiểu, áp dụng pháp luật chưa thống nhất mà không phải do quy định của luật không phù hợp. Một số nội dung nhận định là vướng mắc, bất cập nhưng là vấn đề quan điểm, chính sách, pháp luật đã được Quốc hội, Chính phủ thảo luận và quyết định khi ban hành văn bản. Có trường hợp vướng mắc là vấn đề thực tiễn phát sinh trong quá trình phát triển, cần có giải pháp chính sách để xử lý, không phải do quy định của pháp luật bất cập dẫn đến vướng mắc.
Đối với các văn bản dưới luật (nghị định, quyết định, thông tư) được phát hiện có quy định mâu thuẫn, chồng chéo hoặc vướng mắc, bất cập chủ yếu như: một số nội dung chưa phù hợp với quy định của luật, có trường hợp do chưa kịp thời cập nhật nội dung sửa đổi của văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên dẫn đến thiếu đồng bộ, thống nhất. Một số quy định có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo với quy định của văn bản khác, thậm chí có trường hợp mâu thuẫn với quy định khác trong cùng một văn bản. Một số nội dung bất cập, không phù hợp bởi quy định trong văn bản chưa bao quát, thiếu cụ thể hoặc còn bỏ sót nội dung cần điều chỉnh. Một số quy định làm phát sinh “giấy phép con” hoặc quy định thủ tục hành chính chưa hợp lý; có trường hợp quy định tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đã lạc hậu, không còn phù hợp.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định chủ trì Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả.
Điều đáng mừng nữa là qua tổng hợp, phân loại, các cơ quan của Quốc hội cũng nhận thấy, phần lớn nội dung được phát hiện có bất cập, vướng mắc trong luật, pháp lệnh, nghị quyết là thuộc các dự án đã có trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hoặc đang được xem xét đưa vào Chương trình; chưa phát sinh yêu cầu cấp bách cần phải sửa ngay và Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội thống nhất chưa cần thiết phải kiến nghị Quốc hội áp dụng phương án dùng một luật sửa nhiều luật.
PV:Cuộc “tổng rà soát” hệ thống VBQPPL lần này có ý nghĩa như thế nào trong việc thực hiện công tác xây dựng và hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển - một trong 3 đột phá chiến lược được Đảng ta xác định, thưa Phó Chủ tịch?
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định:Có thể khẳng định rằng, việc rà soát hệ thống VBQPPL lần này là rất kịp thời. Các điểm nghẽn về thể chế nếu sớm được nhận diện và được khơi thông sẽ là nền tảng rất quan trọng để các chính sách, quy định sát thực tiễn hơn, qua đó kiến tạo thể chế, đồng hành cùng Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ phát triển bền vững đất nước.
Chính vì vậy, trên cơ sở xem xét, thảo luận về kết quả rà soát hệ thống VBQPPL và cơ bản tán thành với hướng xử lý kết quả rà soát mà Chính phủ đã đề xuất, Quốc hội đã quyết nghị giao Chính phủ có giải pháp khắc phục ngay các nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, bất cập đã được chỉ ra trong các văn bản dưới luật, cần khẩn trương hoàn thành trong quý I.2024; đồng thời, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật, pháp lệnh có liên quan theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 và Kế hoạch số 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH).
Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. Ảnh: Nghĩa Đức
Việc rà soát hệ thống VBQPPL lần này có thể coi như một đợt “tổng rà soát” và có ý nghĩa hết sức quan trọng. Kết quả rà soát góp phần cho thấy rõ hơn bức tranh tổng thể về chất lượng của hệ thống pháp luật, các kết quả đạt được, nhất là những tồn tại, hạn chế chủ yếu và nguyên nhân để từ đó có giải pháp khắc phục, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông nguồn lực cho phát triển, đồng thời tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.
Đồng thời, việc nhận diện đầy đủ, khách quan các khiếm khuyết, bất cập của hệ thống pháp luật và kịp thời khắc phục cũng là một giải pháp quan trọng góp phần chấn chỉnh, khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, sợ trách nhiệm, làm việc cầm chừng, không dám làm nhưng tìm cách “đổ” cho luật pháp có vướng mắc trong một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức.
- Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định -
Ngay sau Kỳ họp thứ Sáu, UBTVQH cũng đã có văn bản đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo khẩn trương xem xét, xử lý kết quả rà soát đối với các nội dung do Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Kiểm toán Nhà nước, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kiến nghị để báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ Bảy.
Riêng đối với những nội dung vướng mắc, bất cập trong Luật Đất đai và Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng thì đã được UBTVQH chỉ đạo xử lý ngay trong Luật Đất đai (sửa đổi) và Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm.
Bên cạnh đó, từ kinh nghiệm rút ra từ đợt rà soát này, Quốc hội cũng yêu cầu Chính phủ, các cơ quan và chính quyền địa phương cần xác định công tác rà soát pháp luật là hoạt động quan trọng, cần tiến hành thường xuyên; kết quả rà soát được sử dụng làm thông tin, dữ liệu đầu vào phục vụ việc nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Việc tiến hành thường xuyên công tác rà soát VBQPPL, gắn với tăng cường giám sát, kiểm tra đối với công tác thi hành pháp luật của các cơ quan nhà nước, qua đó kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, kiên quyết khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, làm việc cầm chừng, không dám làm của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức cũng sẽ là một trong những giải pháp quan trọng trong quá trình tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng và hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, là một trong ba đột phá chiến lược được xác định tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu tại Phiên họp thứ Ba Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội về "Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng", ngày 31.3.2023. Ảnh: Nghĩa Đức
Giám sát của Quốc hội giúp đưa pháp luật vào cuộc sống, bảo đảm luật pháp được thi hành nghiêm và thống nhất
PV:Hoạt động giám sát của Quốc hội nhằm kiến tạo phát triển, nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc xây dựng và thực thi pháp luật. Trong năm 2023, Quốc hội đã tiến hành giám sát tối cao với chuyên đề “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”. Qua giám sát, những kết quả nổi bật là gì, thưa Phó Chủ tịch?
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định: Thực hiện Nghị quyết số 47/2022/QH15 ngày 6.6.2022 về Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023, Quốc hội đã thành lập Đoàn giám sát “Việc huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phòng, chống dịch Covid-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng” với mục đích tìm hiểu, đánh giá, nhận định khách quan về hoạt động huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 và về y tế cơ sở, y tế dự phòng trong điều kiện bình thường cũng như trong bối cảnh dịch Covid-19 để có kiến nghị, đề xuất giải pháp phù hợp.
Đoàn giám sát của Quốc hội đã trực tiếp giám sát tại 10 tỉnh, thành phố, làm việc với 14 bộ và một số cơ quan liên quan; tổ chức làm việc với Chính phủ để thống nhất các nội dung giám sát. Đoàn giám sát đã nhận được Báo cáo chính thức của Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, 92 bộ, ngành, cơ quan, tổ chức, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Báo cáo kết quả giám sát của 63 Đoàn ĐBQH tỉnh, thành phố; Báo cáo kết quả giám sát của HĐND một số tỉnh, thành phố với gần 16.000 trang tài liệu. Rất công phu, trách nhiệm.
Trong quá trình giám sát, trước yêu cầu cấp bách từ thực tiễn giám sát, Đoàn giám sát đã có văn bản kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ, trên cơ sở đó, Thủ tướng đã có văn bản chỉ đạo, giải quyết một số khó khăn, vướng mắc trong thanh toán, quyết toán, quản lý, sử dụng nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch. Kết thúc giám sát, Báo cáo giám sát của Đoàn đã được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Năm và được các ĐBQH đánh giá cao.
Một trong những kết quả giám sát nổi bật được Quốc hội thống nhất khẳng định, đó là với nỗ lực của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị trong việc thực hiện đồng bộ các chủ trương, giải pháp của Đảng, Nhà nước, cùng với sự ủng hộ to lớn về vật chất, tinh thần của các nước, các tổ chức quốc tế, người Việt Nam ở nước ngoài, kết quả huy động, quản lý và sử dụng tổng hợp các nguồn lực cùng với thành công của ngoại giao vaccine, thành lập Quỹ vaccine phòng Covid-19 và triển khai chiến dịch tiêm chủng vaccine phòng Covid-19 trên cả nước đã góp phần quan trọng, có tính chất quyết định, giúp xoay chuyển tình thế, kiểm soát thành công đại dịch, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Bên cạnh đó, giám sát cho thấy vai trò của y tế cơ sở, y tế dự phòng ngày càng khẳng định vị trí quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe Nhân dân và là những thành tố đóng góp vào thành công của công tác phòng, chống dịch Covid-19, tuy nhiên cũng làm bộc lộ rõ hơn những tồn tại, hạn chế, khó khăn của hệ thống y tế nói chung và y tế cơ sở, y tế dự phòng nói riêng.
Trên cơ sở phân tích hạn chế, vướng mắc, tồn tại, nguyên nhân, chỉ rõ trách nhiệm của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, Đoàn giám sát đã rút ra 6 nhóm bài học kinh nghiệm cùng với việc đề xuất 2 nhóm giải pháp về thể chế, cơ chế và về tổ chức thực hiện, gửi đến Quốc hội 4 nhóm kiến nghị, đến Chính phủ 5 nhóm kiến nghị và đến các bộ, ngành, địa phương 25 nhóm kiến nghị.
Thành công nữa của Đoàn giám sát là đã đề xuất Quốc hội thông qua Nghị quyết số 99/2023/QH15 để chính thức hóa các kiến nghị của Đoàn giám sát, cũng như đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quản lý, sử dụng nguồn lực phòng chống dịch, hoàn thiện và thực hiện tốt chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, bảo đảm ứng phó kịp thời, hiệu quả khi xảy ra dịch bệnh tương tự. Việc ban hành Nghị quyết cũng nhằm làm căn cứ thực hiện các hoạt động giám sát tiếp theo.
Những đổi mới và kết quả cụ thể trong hoạt động giám sát của Quốc hội từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến nay, đặc biệt là trong năm 2023, tiếp tục giúp chúng ta tin tưởng rằng, giám sát của Quốc hội chính là giúp đưa pháp luật vào cuộc sống, bảo đảm cho luật pháp được thi hành nghiêm và thống nhất, từ đó đề cao trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
PV:Một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Bộ Chính trị giao cho Đảng đoàn Quốc hội trong năm 2023, đó là xây dựng dự thảo Quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật. Việc xây dựng và ban hành Quy định này sẽ có tác động tích cực như thế nào trong việc nâng cao chất lượng xây dựng và tổ chức triển khai thi hành pháp luật, thưa Phó Chủ tịch?
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định: Xây dựng pháp luật là một trong những công tác rất quan trọng và là một trong 3 khâu đột phá được Đại hội XIII của Đảng xác định, có tác động rất lớn, sâu rộng đến đời sống kinh tế - xã hội, tác động trực tiếp đến người dân và doanh nghiệp. Vì vậy, vấn đề kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật là khâu then chốt, bảo đảm cho hệ thống pháp luật được ban hành hiệu lực, hiệu quả, có tính khả thi cao.
Xác định đây là nhiệm vụ quan trọng được Bộ Chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Ban Chỉ đạo) giao, Đảng đoàn Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 555-KH/ĐĐQH15 ngày 3.3.2022 để kịp thời triển khai, đồng thời thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng dự thảo Quy định. Quá trình hoàn thiện dự thảo Quy định đã được tiến hành rất khẩn trương nghiêm túc, nghiên cứu kỹ lưỡng tài liệu của Trung ương Đảng và các cơ quan, tổ chức hữu quan. Ban soạn thảo đã tổ chức 2 hội thảo tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh; lấy ý kiến nhiều Ban cán sự đảng, Thường trực Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội và 63 tỉnh ủy, thành ủy cùng Đoàn ĐBQH, các thành viên Ban Chỉ đạo được phân công tham gia nội dung này. Cùng với đó, Đảng đoàn Quốc hội cũng đã ban hành Kế hoạch số 1981/KH-ĐĐQH15 chủ động xây dựng Đề án “Đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả”. Với những quy định này, hy vọng tới đây chúng ta sẽ có một hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi, hiệu quả hơn nữa; loại bỏ được các cơ chế xin - cho, những kẽ hở có thể lợi dụng để tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ.
Như chúng ta đã biết, trong năm 2023, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Quy định số 114-QĐ/TW “về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ”; Bộ Chính trị ban hành Quy định số 131-QĐ/TW “về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán” và Quy định số 132-QĐ/TW “về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án”. Trước đó, năm 2019, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 205-QĐ/TW “về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền”.
Với việc trình Bộ Chính trị xem xét, thông qua dự thảo Quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật trong thời gian tới sẽ góp phần hoàn thiện một cách đồng bộ, có hệ thống các cơ chế của Đảng để kiểm soát quyền lực nhà nước trên các lĩnh vực, là “kim chỉ nam” cho việc hoàn thiện, cụ thể hóa nguyên tắc “quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” mà Hiến pháp năm 2013 đã quy định. Đặc biệt, sẽ góp phần nâng cao chất lượng, kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật - một trong ba đột phá chiến lược được Đại hội XIII của Đảng xác định.
