Thành lập Ban HĐND xã là giải pháp khắc phục yếu kém trong hoạt động của cơ quan dân cử cấp xã

- Phó chủ tịch đánh giá như thế nào về chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp, nhất là cấp xã trên địa bàn từ đầu nhiệm kỳ đến nay?

- Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND các cấp trong tỉnh có nhiều đổi mới, phát huy trí tuệ tập thể trong quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương. Nhờ vậy, các quyết sách của HĐND sát với tình hình thực tế ở địa phương, bảo đảm tính khả thi và được nhân dân đồng tình ủng hộ. Hoạt động giám sát được tăng cường với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Nhiều kiến nghị sau giám sát được UBND, các ngành, các cấp xem xét, giải quyết kịp thời. Hoạt động tiếp xúc cử tri cũng có nhiều đổi mới, chất lượng, hiệu quả được nâng lên và đi vào thực chất. Kỳ họp của HĐND các cấp được chuẩn bị chu đáo, diễn ra đúng luật và có chất lượng.

Tuy nhiên, chất lượng hoạt động của HĐND các cấp chưa đồng đều và có sự chênh lệch khá cao giữa các cấp. Ở cấp xã, chất lượng hoạt động của HĐND nhìn chung chưa cao, nhiều hoạt động còn hình thức và nhiều khó khăn, hạn chế. Một số nơi, HĐND xã ban hành nghị quyết không đúng thẩm quyền; phần lớn các nghị quyết khi ban hành chưa tuân thủ đúng quy định về quy trình dự thảo, chưa có ý kiến thẩm định của cán bộ tư pháp và ý kiến thẩm tra của Thường trực HĐND; nhiều xã, Thường trực HĐND chưa nắm được trình tự trình bày thảo luận và thông qua nghị quyết của HĐND; chất lượng một số nghị quyết chưa cao, nội dung còn khá đơn giản, sai về tên gọi, sai phạm khá nhiều lỗi về thể thức văn bản, có nơi chưa niêm yết công khai theo quy định; nhiều trường hợp chưa phân biệt được đâu là nghị quyết quy phạm pháp luật và nghị quyết cá biệt; việc chuẩn bị văn bản, tài liệu phục vụ kỳ họp còn phụ thuộc rất nhiều vào UBND và Văn phòng HĐND – UBND xã.

Công tác giám sát chưa nhiều và còn hình thức, nhiều xã còn lẫn lộn giữa chức năng giám sát mang tính quyền lực nhà nước của HĐND với chức năng giám sát của Ban giám sát đầu tư cộng đồng. Nhiều xã, Thường trực HĐND chưa nắm được quy định của pháp luật về quyền chất vấn của đại biểu; chưa hiểu, chưa phân biệt được như thế nào là chất vấn, kiến nghị hoặc phát biểu của đại biểu, quy trình, cách xử lý chất vấn của đại biểu.

Về công tác tiếp xúc cử tri, hầu hết các xã, tổ đại biểu chưa chủ động xếp lịch, phân công đại biểu tiếp xúc cử tri, công tác này chủ yếu do Thường trực HĐND và Ban Thường trực UBMTTQ xã thực hiện; đa số địa phương, việc tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri do UBMTTQ cùng cấp phụ trách. Mặt khác, nhiều nơi HĐND chưa chủ động được kinh phí hoạt động, còn phụ thuộc vào UBND xã; điều kiện cơ sở vật chất còn gặp khó khăn; phần lớn các công việc chủ yếu do Thường trực HĐND xã (trực tiếp là Phó chủ tịch HĐND) thực hiện.

Để khắc phục cơ bản những tồn tại, yếu kém của HĐND cấp xã, ngoài nâng cao trình độ, năng lực và kỹ năng hoạt động của đại biểu, tăng cường thiết bị và phương tiện làm việc cho HĐND cấp xã, việc thành lập ban HĐND xã là giải pháp quan trọng trong điều kiện hiện nay.

- Chính vì vậy, kỳ họp này, HĐND tỉnh xem xét tờ trình và dự thảo Nghị quyết về Đề án thí điểm thành lập ban HĐND xã?

- Thực tế thí điểm ở Đồng Nai cho thấy: chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND cấp xã sau khi thành lập ban HĐND cấp xã được nâng lên rõ rệt và được UBTVQH đánh giá rất cao. Hiện nay, đã có nhiều tỉnh thực hiện thí điểm ban HĐND cấp xã, như: Bến Tre, Đồng Tháp, Lào Cai, Bắc Ninh... Thực tế ở Bình Phước, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND xã Thống Nhất của huyện Bù Đăng đã ra Nghị quyết thành lập Tổ giám sát của HĐND, giúp Thường trực HĐND và HĐND thực hiện chức năng giám sát, thẩm tra và theo nhận định sơ bộ ban đầu hoạt động khá hiệu quả.

Thường trực HĐND tỉnh cũng đã tổ chức đoàn và giới thiệu cho một số xã của tỉnh đi khảo sát kinh nghiệm tại tỉnh Đồng Nai; dự Hội nghị tổng kết do Ban Công tác đại biểu của UBTVQH tổ chức. Thực tế cho thấy, địa phương nào thành lập ban HĐND xã, kết quả hoạt động của HĐND được nâng lên rõ rệt. Qua đó, điều hành của UBND có hiệu quả hơn, KT - XH ngày càng phát triển, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm, đời sống người dân được nâng lên và bộ mặt nông thôn khởi sắc hơn.

Xuất phát từ yêu cầu thực tế, nhằm không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND xã, Đảng đoàn HĐND tỉnh giao Thường trực HĐND trình Thường trực Tỉnh ủy và Ban Công tác đại biểu - UBTVQH cho chủ trương thí điểm thành lập ban HĐND xã tại 5 huyện, thị; mỗi huyện, thị chọn 2 xã. Theo đó, Ban Công tác đại biểu, Thường trực Tỉnh ủy thống nhất với chủ trương và giao Thường trực HĐND tỉnh xây dựng Đề án thí điểm thành lập Ban của HĐND xã báo cáo Ban Thường vụ Tỉnh ủy trước khi trình HĐND tỉnh xem xét, quyết định.

- Phó chủ tịch có thể nói rõ hơn về Đề án này?

- Về phạm vi thí điểm: tiến hành thí điểm thành lập ban HĐND xã tại 5 huyện, thị (gồm các huyện Hớn Quản, Lộc Ninh, Bù Đăng, Đồng Phú và thị xã Đồng Xoài), mỗi huyện, thị chọn 2 xã; thời gian tổ chức thí điểm trong 2 năm. Sau 1 năm sẽ tiến hành sơ kết, đánh giá, nếu thấy chất lượng và hiệu quả hoạt động của HĐND các xã thí điểm vượt trội, thì báo cáo HĐND tỉnh cho phổ biến, nhân rộng.

Về dự kiến cơ cấu, tổ chức ban HĐND xã: mỗi HĐND xã thành lập 2 ban, gồm: Ban Kinh tê ë- Xã hội và Ban Pháp chế; mỗi ban có 5 hoặc 7 thành viên, là đại biểu HĐND cùng cấp và không thể đồng thời là thành viên UBND cùng cấp; có Trưởng ban, 1 Phó trưởng ban và các thành viên của ban.

Về trình tự, thủ tục thành lập: Thường trực HĐND xã lập Tờ trình và dự thảo nghị quyết trình HĐND xã về việc thành lập ban HĐND xã; HĐND xã tiến hành bầu cử Trưởng, Phó và các thành viên khác của ban; Thường HĐND xã trình HĐND cùng cấp ban hành quy định tạm thời về hoạt động của ban HĐND xã.

Một vấn đề nữa, kinh phí hoạt động của ban HĐND xã nằm trong kinh phí hoạt động của HĐND xã, chi cho hoạt động đặc thù của các ban HĐND theo quy định; chế độ phụ cấp cho Trưởng, Phó ban được thực hiện theo Nghị quyết của HĐND tỉnh về chế độ chi đặc thù cho hoạt động của HĐND các cấp trên địa bàn.

- Để Đề án này thiết thực và khả thi, khâu chuẩn bị, thảo luận trước khi HĐND thông qua nghị quyết được chú trọng như thế nào?

- Để Nghị quyết của HĐND về Đề án này thiết thực và khả thi nhất, Thường trực HĐND tỉnh Bình Phước đã có sự chuẩn bị rất kỹ lưỡng trong quá trình xây dựng Đề án, như: xin ý kiến và được sự cho phép, quan tâm của Thường trực Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy và sự ủng hộ của Ban Công tác đại biểu - UBTVQH. Sau đó, Thường trực HĐND tỉnh tham mưu cho Tỉnh ủy thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án của tỉnh với thành phần bao gồm: Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh - Trưởng Ban; Phó chủ tịch, Ủy viên thường HĐND và Phó chủ tịch UBND tỉnh – Phó Ban; 5 thành viên khác là Chủ tịch UBMTTQ tỉnh, Phó các ban HĐND tỉnh, Phó giám đốc Sở Nội vụ và Chánh Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh. Thành lập Tổ giúp việc thực hiện Đề án; Quyết định phân công nhiệm vụ của thành viên Ban Chỉ đạo; xây dựng kế hoạch cụ thể thực hiện Đề án; xây dựng dự thảo Đề án, Tờ trình và dự thảo Nghị quyết gửi Sở Tư pháp và ban HĐND tỉnh để thẩm định và thẩm tra trước khi trình HĐND tỉnh xem xét, quyết định.

Dự kiến, sau khi được HĐND tỉnh thông qua sẽ tiến hành ngay việc triển khai thực hiện ở cơ sở như: hướng dẫn các xã thí điểm triển khai thực hiện; tổ chức kỳ họp HĐND xã để thông qua các Nghị quyết về thành lập ban HĐND xã; bầu Trưởng, Phó và thành viên của ban; ban hành tạm thời quy chế về hoạt động của ban HĐND xã; chương trình hoạt động của ban HĐND xã; tổ chức Hội nghị tập huấn kỹ năng hoạt động cho thành viên các ban HĐND xã. Dự kiến, sau 1 năm sẽ tiến hành sơ kết; sau 2 năm tiến hành tổng kết đánh giá, nếu thấy chất lượng và hiệu quả hoạt động của HĐND các xã thí điểm vượt trội thì tiến hành phổ biến, nhân rộng. Nhờ chuẩn bị chu đáo, qua phiên thảo luận Tổ đại biểu trước kỳ họp, 100% đại biểu dự họp đều nhất trí với nội dung Đề án trình kỳ họp.

- HĐND tỉnh có dự liệu những khó khăn, vướng mắc bước đầu thí điểm Ban HĐND cấp xã để có giải pháp khắc phục, thưa Phó chủ tịch?

- Xác định việc triển khai, thí điểm thành lập ban HĐND xã là việc làm mới thì những khó khăn, lúng túng là điều không thể tránh khỏi. Thường trực HĐND tỉnh Bình Phước đã dự liệu một số khó khăn sẽ gặp phải. Đó là: nếu cơ cấu cả Chủ tịch và Phó chủ tịch HĐND vào ban HĐND xã dễ làm hạn chế vai trò của Thường trực HĐND xã. Bởi vì, xuất hiện biểu hiện đồng nhất hoạt động của ban và hoạt động của Thường trực; có thể xảy ra tình trạng ban HĐND xã hoạt động hiệu quả hơn nên Thường trực HĐND để ban làm thay hoạt động của mình. Ngoài ra, thực tế còn có tình trạng một số nơi không xác định rõ ban là của HĐND hay của Thường trực HĐND.

Bên cạnh đó, đại biểu HĐND xã là thành viên của ban sẽ thường xuyên phải tham dự các khóa bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ nhằm nâng cao năng lực hoạt động cho cán bộ cơ sở nên ảnh hưởng đến thời gian tham gia hoạt động ở ban. Do mới được thành lập nên ban HĐND xã sẽ lúng túng trong triển khai thực hiện nhiệm vụ. Việc giải quyết biên chế, chế độ, chính sách cho Trưởng, Phó ban sẽ gặp nhiều khó khăn.

Để hạn chế thấp nhất những khó khăn, vướng mắc có thể xảy ra, Thường trực HĐND tỉnh đã có công văn và đi khảo sát thực tế tại các địa phương có triển khai thí điểm thành lập ban HĐND xã để hướng dẫn cụ thể. Đồng thời, tại kỳ họp này HĐND tỉnh thông qua Nghị quyết ban hành quy định một số chế độ, định mức chi tiêu tài chính phục vụ hoạt động của HĐND các cấp trong tỉnh, trong đó có quy định mức phụ cấp cho Trưởng, Phó và thành viên ban HĐND xã. Đây cũng là một yếu tố bảo đảm để ban HĐND cấp xã hoạt động hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan dân cử cấp gần dân nhất.

- Xin cám ơn Phó chủ tịch!