Thái Lan trước bước ngoặt số hóa: Cải cách lao động để không lỡ chuyến tàu AI

Bộ trưởng Lao động mới của Thái Lan, ông Pongkawin Jungrungruangkit vừa công bố một chiến lược cải cách lao động với 5 chính sách trọng tâm, trong đó nhấn mạnh đặc biệt vào đào tạo kỹ năng trí tuệ nhân tạo (AI) và tạo cơ hội việc làm bền vững cho giới trẻ. Đây không đơn thuần là một kế hoạch hành chính, theo giới chuyên gia, động thái này phản ánh sự thích nghi khẩn trương của Thái Lan trước làn sóng tự động hóa và số hóa đang chi phối thị trường lao động toàn cầu.

AI là trung tâm trong chiến lược chuyển đổi nhân lực

Chính sách đầu tiên và được xem là nền tảng đó là tập trung phát triển kỹ năng AI cho lực lượng lao động Thái Lan. Bộ Lao động sẽ xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với hai lĩnh vực then chốt: Sản xuất và dịch vụ. Đồng thời, khối doanh nghiệp tư nhân sẽ được khuyến khích tham gia trực tiếp vào quá trình này, từ thiết kế nội dung đào tạo đến tổ chức thực hành.

“Chúng tôi muốn đưa AI vào tận xưởng sản xuất, cửa hàng dịch vụ, và bàn làm việc của mọi người lao động Thái,” ông Pongkawin tuyên bố trong buổi họp báo ngày 5/7.

Động thái này nhất quán với Chiến lược AI Quốc gia Thái Lan giai đoạn 2022-2027, vốn đặt mục tiêu đào tạo 10 triệu người dùng AI phổ thông, 90.000 chuyên gia AI và 50.000 lập trình viên trong 2 năm tới. Đồng thời, theo Reuters, Chính phủ cũng đang nhắm đến việc xây dựng lực lượng 280.000 lao động chất lượng cao trong các lĩnh vực như AI, công nghệ sinh học và xe điện trong vòng 5 năm.

Bảo vệ hơn 21 triệu lao động phi chính thức

Chính sách thứ hai tập trung mở rộng quyền lợi lao động đến nhóm làm việc không có hợp đồng chính thức, vốn chiếm hơn 60% lực lượng lao động Thái Lan. Cụ thể, Bộ sẽ thúc đẩy cải cách hệ thống an sinh xã hội, điều chỉnh luật pháp để bảo đảm lao động phi chính thức cũng được tiếp cận bảo hiểm y tế, thai sản, hưu trí và bồi thường lao động.

“Đây là một bước tiến lớn hướng đến công bằng xã hội và sự bao trùm”, giáo sư Chaiyut Tansakul, chuyên gia chính sách lao động tại Đại học Thammasat nhận định. “Không thể nói đến phát triển nếu phần lớn lực lượng lao động bị bỏ lại phía sau”.

Chính sách “Học để kiếm tiền”: Gieo kỹ năng từ tuổi vị thành niên

Một điểm nhấn đặc biệt trong kế hoạch của ông Pongkawin là chính sách thứ ba mang tên “Learn to Earn” (Học để kiếm tiền), cho phép học sinh tuổi từ 15 đến 18 có thể làm thêm ngoài giờ học một cách hợp pháp và có kiểm soát.

Chính sách này nhằm giảm tỷ lệ NEET (Not in Education, Employment or Training), vốn dao động ở mức 13-15% trong giới trẻ Thái Lan những năm gần đây, theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Việc học sinh được tiếp cận môi trường làm việc sớm sẽ giúp họ phát triển kỹ năng mềm, tư duy nghề nghiệp và năng lực tài chính, vốn là những yếu tố còn thiếu hụt trong giáo dục truyền thống.

Tăng lương cho nhóm lao động có thu nhập dưới 400 baht/ngày

Vấn đề lương thấp là tâm điểm trong chính sách thứ tư. Hiện nay, có khoảng 1,8 triệu người lao động tại Thái Lan vẫn nhận lương dưới mức 400 baht/ngày (tương đương 12,3 USD), theo dữ liệu từ Bộ Lao động.

Bộ trưởng Pongkawin cam kết tổ chức các chương trình tái đào tạo và nâng cao tay nghề, đặc biệt trong các ngành như kỹ thuật số, bán dẫn và dịch vụ kỹ thuật, nơi nhu cầu lao động có kỹ năng cao đang tăng mạnh. Khoảng 6,9 tỷ baht (tương đương 195 triệu USD) từ ngân sách nhà nước sẽ được phân bổ cho chương trình này.

Đây là bước đi được nhiều chuyên gia kinh tế ủng hộ, nhưng cũng đặt ra thách thức. “Nếu không cải thiện năng suất song song với tăng lương, Thái Lan có nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh vào tay các nước láng giềng như Việt Nam hoặc Indonesia”, chuyên gia kinh tế Somchai Rujirawan nhận xét.

Kiểm soát lao động nước ngoài để bảo vệ lao động bản địa

Chính sách thứ 5 xoay quanh quản lý lực lượng lao động nước ngoài, chủ yếu đến từ Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam. Theo báo Bangkok Post, Bộ Lao động sẽ siết chặt quy trình cấp phép, xử lý các trường hợp nhập cư trái phép và ngăn chặn tình trạng “giành việc” với người Thái.

Trong bối cảnh hậu đại dịch, nhiều lao động nước ngoài đã trở về nước, khiến thị trường lao động một số ngành, như xây dựng và dịch vụ ăn uống, rơi vào thiếu hụt tạm thời. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm để Thái Lan tái cấu trúc lực lượng lao động, khuyến khích tự cường và giảm lệ thuộc vào nhân công giá rẻ.

Triển vọng và những điều kiện đi kèm

Dưới góc nhìn của các chuyên gia phân tích, các chính sách cải cách của ông Pongkawin Jungrungruangkit thể hiện nỗ lực định hình lại thị trường lao động Thái Lan thông qua sự kết hợp hài hòa giữa nâng cấp năng lực, cải cách thể chế và thúc đẩy công bằng xã hội. Tuy nhiên, để các chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, cần đến một loạt điều kiện hỗ trợ mang tính hệ thống.

Trước hết là khả năng phối hợp liên ngành giữa Bộ Lao động, Bộ Giáo dục, Bộ Kinh tế số và chính quyền địa phương nhằm bảo đảm tính thống nhất trong thiết kế và triển khai chính sách. Tiếp theo là tốc độ lập pháp, đặc biệt đối với các đạo luật liên quan đến lao động phi chính thức, để kịp thời thể chế hóa các quyền lợi mới cho hơn 21 triệu người lao động chưa được bảo vệ đầy đủ.

Một yếu tố then chốt khác là cơ chế giám sát và minh bạch tài chính trong các chương trình đào tạo kỹ năng và quản lý lao động nước ngoài, nhằm tránh thất thoát ngân sách và bảo vệ quyền lợi lao động bản địa. Cuối cùng, thành công của chiến lược còn phụ thuộc lớn vào mức độ cam kết và tham gia thực chất từ phía khu vực tư nhân, không chỉ với vai trò nhà tuyển dụng, mà còn là đối tác thiết kế chương trình đào tạo AI phù hợp với nhu cầu thực tế.

Như tiến sĩ Anurak Suksawat, chuyên gia về công nghiệp 4.0 tại Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), nhận định: “Nếu thực hiện đúng hướng và có ngân sách đầy đủ, chiến lược của ông Pongkawin có thể trở thành mô hình cho các nền kinh tế đang phát triển trong quá trình chuyển đổi số”.