Lễ A Za được tổ chức hàng năm để đánh dấu thời điểm kết thúc của một năm làm việc cũ và mở ra một năm làm việc mới với những lo toan trong cuộc sống. Lễ diễn ra khi lúa trên rẫy đã thu hoạch hết, tiết trời se lạnh (khoảng 6.11 đến 24.12 âm lịch hàng năm), các buôn làng của đồng bào dân tộc Tà Ôi ở huyện vùng cao A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, lại đón Tết A Za hay còn gọi là Tết mừng cơm mới. Đồng bào Tà Ôi tổ chức A Za để cảm ơn trời đất, mong mùa màng bội thu, no ấm, mọi người luôn khỏe mạnh, con cái học hành tiến bộ… Vào những ngày Lễ hội A Za, dù con em trong thôn bản đang đi làm ăn xa cũng thu xếp công việc trở về nhà để cùng đón Lễ A Za với gia đình giống như tết cổ truyền Nguyên Đán của người Việt)
Trong ngày lễ, bánh A Quát (bánh tình yêu) không thể thiếu. Đây là loại bánh không nhân với nguyên liệu gạo nếp, như bánh chưng, bánh tét của người miền Nam trong dịp Tết Nguyên đán nhưng được gói bằng lá cây chít hay còn gọi là cây đót (loại cây dùng hoa để làm chổi).
Sau khi luộc khoảng hơn 30 phút, bánh A Quát được vớt ra để nguội, những phụ nữ sẽ dâng lên mâm lễ chính tại Lễ A Za.
Chị A Viết Thị Tâm (xã A Đới, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế) cho biết, người Tà Ôi phải chuẩn bị trước từ nhiều tháng để hội đủ những sản vật cúng thần linh. Mâm cúng có các lễ vật: Cơm lam nướng ống, các loại hoa màu, lúa gạo, gà nướng ống tre, thịt lợn nguyên con (hoặc thủ lợn), chim, chuột, ếch, cá nướng, bánh A Quát, rượu cần,… và đặc biệt phải có món chuột khô hun khói, rượu đoác. Và cả những tấm Zèng là lễ vật quan trọng trong Tết A Za, bởi nó tượng trưng cho sự đùm bọc, gắn kết, yêu thương giữa các thành viên trong gia đình.
A Za là Tết sum họp các dòng họ, là dịp bà con tụ tập đầy đủ, ngồi uống rượu, trò chuyện xem trong năm qua làm ăn ra sao, cái gì chưa đạt để năm tới cố gắng. “Thông thường, người chủ trì buổi lễ là già làng cùng các trưởng họ.
Lễ tết A Za là lễ hội lớn thứ hai sau lễ hội Ariêu Ping (lễ cải táng) của đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống ở phía Tây tỉnh Thừa Thiên Huế ”, thầy cúng Tân Quang Đôn cho biết.
Sau khoảng 30 phút làm lễ, già làng sẽ làm nghi thức phóng hoa tre vào những tấm Zèng. Nếu hoa tre không rơi xuống có nghĩa là mong ước cho năm mới sung túc đã được thần linh chấp thuận.
Lễ tết A Za còn là dịp để người Tà Ôi khẳng định tình cảm gắn bó thiêng liêng, no đói cùng nhau của con cháu trong làng bản. Sau một mùa lúa mới, Lễ A Za đẹp đẽ ấm áp tình người lại nở rộ vui tươi, rộn ràng trong khắp bản làng…
Tiếng trống, tiếng chiêng hoà vào những điệu múa, bài hát truyền thống vang lên, khởi đầu cho phần hội.
Trong ngày Lễ A Za, nam thanh nữ tú của bản làng mặc những bộ trang phục đẹp nhất cùng hòa nhịp trong điệu múa “zả zả” hay “pơ chiêng coon” nhằm gắn kết tình anh em, tình bè bạn… Người Tà Ôi cũng quan niệm, dịp Tết A Za cũng là lúc thể hiện sự gắn kết bền chặt, keo sơn, thân thiết giữa các bản làng cùng nhau chung sống trên dải núi Trường Sơn.
