Nhiều khó khăn, bất cập hiện hữu
Thành phố Hà Nội hiện có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 327 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được thành phố công nhận và hội tụ 47/52 nghề trong tổng số nghề truyền thống của cả nước. Các làng nghề phát triển đã đóng góp tích cực vào thành tựu phát triển kinh tế chung của thành phố, tạo việc làm và sinh kế cho người dân, thúc đẩy phát triển du lịch, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM tại các địa phương.
Bên cạnh những mặt tích cực đó, sự phát triển của các làng nghề ở Hà Nội đang bộc lộ nhiều hạn chế, khó khăn, bất cập. Tại huyện Thạch Thất - địa phương có 50/59 làng có nghề, trong đó có nhiều làng nghề nổi tiếng, như: cơ, kim khí Phùng Xá; mộc, máy Hữu Bằng; bánh chè lam thôn Thạch, xã Thạch Xá… Tuy nhiên, hầu hết doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh làng nghề đều hoạt động ở quy mô nhỏ, tự phát và gặp không ít khó khăn. Khả năng cạnh tranh của làng nghề còn thấp, chưa tạo nhiều thương hiệu hàng hóa, sức tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế, một số sản phẩm truyền thống bị mai một, suy giảm. Còn tại thị xã Sơn Tây, các làng nghề hoạt động trong nhiều lĩnh vực, chủ yếu là chế biến nông sản, thực phẩm. Nhiều hộ sản xuất ở các làng nghề đã đưa máy móc vào sản xuất. Tuy nhiên, việc ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất vẫn còn hạn chế.
Những khó khăn tại các làng nghề ở Thạch Thất, hay Sơn Tây cũng là những khó khăn chung của rất nhiều làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội. Bên cạnh đó, ghi nhận của phóng viên cho thấy, các chuỗi liên kết giá trị của nhiều làng nghề còn hạn chế, cơ sở hạ tầng và công nghệ chưa theo kịp yêu cầu phát triển; các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nhỏ lẻ hoạt động tại các làng nghề còn gặp nhiều khó khăn; thành phố đã có nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ làng nghề, nhưng còn nhỏ lẻ, lồng ghép, thiếu chiến lược phát triển tổng thể dài hạn; chưa gắn kết sản phẩm làng nghề với phát triển du lịch, quảng bá sản phẩm làng nghề... Chưa kể, tại nhiều làng nghề vẫn đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường do chưa xây dựng được hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn.
Hoàn thiện chính sách hỗ trợ cho làng nghề
Với quyết tâm tạo sức bật tăng trưởng cho các làng nghề, vừa qua, UBND thành phố Hà Nội đã phê duyệt “Đề án tổng thể phát triển làng nghề trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Đề án đề ra mục tiêu đến năm 2030 khôi phục, bảo tồn được ít nhất 5 nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền; phấn đấu công nhận mới ít nhất 10 nghề và 25 làng nghề, làng nghề truyền thống; phát triển 10 làng từ “làng nghề” lên “làng nghề truyền thống”. Thành phố cũng dự kiến đầu tư đồng bộ kết cấu hạ tầng và bảo tồn phục dựng không gian văn hóa làng nghề, nhằm phát triển ít nhất 3 làng nghề gắn với du lịch, hình thành 10 điểm, tuyến du lịch làng nghề.
Đề án cũng đề ra mục tiêu phấn đấu tối thiểu 80% người lao động tại làng nghề, làng nghề truyền thống được đào tạo, đào tạo lại, tập huấn nâng cao kỹ năng nghề, kỹ năng vệ sinh an toàn lao động và kiến thức công nghệ thông tin cơ bản; dự kiến có hơn 50% làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận có sản phẩm đạt chứng nhận OCOP; đồng thời, hỗ trợ số hóa cho những sản phẩm làng nghề này. Phấn đấu tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân các làng nghề đạt 10%/năm và có ít nhất 30% làng nghề có không gian trưng bày, điểm giới thiệu, bán sản phẩm hoặc bán hàng trên sàn thương mại điện tử...
Trao đổi với phóng viên, nhiều doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh cho rằng, Đề án sẽ tạo đà để các làng nghề phát triển. Đặc biệt, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho lao động tại các làng nghề, làng có nghề, làng nghề truyền thống. Theo Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh: “Hiện nay, sản phẩm của làng nghề, làng nghề truyền thống của Hà Nội còn nhiều tiềm năng, lợi thế và dư địa để phát triển. Do vậy, thành phố cần sớm ban hành kế hoạch thực hiện chi tiết của Đề án gắn với việc triển khai thực hiện cụ thể của từng cơ quan, đơn vị, tổ chức. Đồng thời, các sở, ban, ngành cùng nhanh chóng có biện pháp tham gia hỗ trợ làng nghề thay đổi quy trình sản xuất, xúc tiến thương mại”.
Hiện, Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội đang tham mưu thành phố đưa các nội dung của Đề án vào kế hoạch hàng năm của thành phố để thực hiện. Trong đó, năm 2025, Sở NN và MT Hà Nội đã xây dựng dự thảo kế hoạch gửi các sở, ngành, quận, huyện cho ý kiến trước khi triển khai cụ thể. Theo Giám đốc Sở NN và MT Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, thành phố sẽ tập trung vào công tác quy hoạch làng nghề; đẩy mạnh tuyên truyền, vận động và nâng cao năng lực quản lý nhà nước đối với công tác bảo tồn và phát triển làng nghề. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát triển làng nghề; rà soát, xây dựng vùng nguyên liệu cung ứng tại chỗ, bảo đảm cung ứng một phần nguyên liệu cho các làng nghề.
Bên cạnh đó, các cơ quan, địa phương sẽ đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu gắn với sản phẩm OCOP và hình thành thêm những mô hình làng nghề gắn với du lịch, phù hợp với phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đặc biệt, thành phố sẽ có cơ chế, chính sách hỗ trợ về quy hoạch, đầu tư, xúc tiến thương mại, bảo tồn và liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước với quốc tế; khuyến khích giao lưu với các làng nghề trên thế giới để học hỏi kinh nghiệm.
