Tăng xử phạt tối đa gấp 2 lần và thời hiệu 2 năm
Cơ bản đồng tình với các đề xuất tăng cường các đối tượng cần kiểm toán bằng việc bổ sung khoản 5 và khoản 6 vào Điều 37 Luật Kiểm toán độc lập, đó là: “Doanh nghiệp, tổ chức khác có quy mô lớn phải kiểm toán báo cáo tài chính theo quy định của Chính phủ; doanh nghiệp, tổ chức khác theo quy định của luật có liên quan”…, đại biểu Thái Thị An Chung cho rằng: Luật hiện hành không quy định điều này dẫn tới một số doanh nghiệp, tổ chức có quy mô lớn hay các công ty bất động sản không niêm yết, không đại chúng cũng không cần kiểm toán gây ảnh hưởng nặng nề tới xã hội trong thời gian qua.
Cũng bày tỏ đồng tình với quy định tại khoản 1 Điều 60 về sửa đổi, bổ sung quy định xử lý vi phạm pháp luật về kiểm toán độc lập, đại biểu cho rằng: dự thảo đã bao quát được việc xử lý đối với vi phạm pháp luật về kiểm toán độc lập và phù hợp với nguyên tắc xử lý vi phạm, đó là tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà có thể bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc hình sự và ngoài hình thức xử phạt chính thì có thể có hình thức xử phạt bổ sung…; còn trường hợp gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, liên quan đến quy định tại khoản 2 về mức phạt tiền vi phạm hành chính tối đa là 1 tỷ đồng đối với cá nhân, 2 tỷ đồng đối với tổ chức và thời hiệu xử phạt là 5 năm, đại biểu Thái Thị An Chung cho rằng, còn nhiều điểm chưa phù hợp.
Theo lý giải của đại biểu, mức phạt tiền tối đa mà dự thảo đưa ra so với mức phạt tối đa mà Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định đối với vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán độc lập (50 triệu đối với cá nhân và 100 triệu đối với tổ chức) tăng gấp 20 lần.
Trong khi đó, mức phạt tối đa 1 tỷ đồng theo Luật Xử lý vi phạm hành chính chỉ được áp dụng đối với vi phạm trong lĩnh vực quản lý các vùng biển đảo và thềm lục địa, quản lý hạt nhân và chất phóng xạ, năng lượng nguyên tử; tiền tệ, kim loại quý, đá quý, ngân hàng, tín dụng; hoạt động dầu khí và hoạt động khoáng sản khác, bảo vệ môi trường, thủy sản. Thời hiệu xử phạt dự thảo đưa ra là 5 năm, trong khi quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính thời hiệu xử phạt tối đa là 2 năm.
Bên cạnh đó, việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán và kế toán đang được điều chỉnh chung bằng Nghị định số 41/2018…
“Nếu điều chỉnh tăng mức phạt vi phạm hành chính đối với kiểm toán thì có đặt ra vấn đề điều chỉnh tăng trong lĩnh vực kế toán hay không? Việc nâng mức phạt trong lĩnh vực kiểm toán lên gần với lĩnh vực có mức phạt cao nhất là chứng khoán, liệu đã là hợp lý chưa nếu so sánh với tính chất, mức độ và hậu quả vi phạm?”. Nêu vấn đề này, đại biểu cho rằng, vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán ảnh hưởng trực tiếp, ngay lập tức và tới hàng trăm, hàng nghìn, thậm chí là hàng triệu giao dịch cũng như nhà đầu tư. Trong khi đó, vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán ảnh hưởng gián tiếp, có độ trễ và phạm vi ảnh hưởng hẹp hơn nhiều.
Cũng theo đại biểu, nghiên cứu dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập kèm theo hồ sơ dự thảo Luật… có nhiều điểm băn khoăn.
ĐBQH Thái Thị An Chung (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Hồ Long
Đơn cử, mức phạt tiền tối đa 1 tỷ đồng dự kiến được áp dụng cho hành vi vi phạm quy định về hồ sơ dự thi chứng chỉ kiểm toán viên (cụ thể là hành vi sửa chữa, giả mạo, khai man về bằng cấp, chứng chỉ và các tài liệu khác trong hồ sơ để đủ điều kiện dự thi lấy chứng chỉ kiểm toán viên). Hành vi này nếu đủ điều kiện cấu thành tội phạm hình sự sẽ bị xử lý theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Nếu chưa đến mức xử lý hình sự thì bị xử lý hành chính và mức phạt đang áp dụng tối đa là 30 triệu đồng theo Nghị định số 41/2018, mức phạt tương đương như đối với hành vi vi phạm quy định về hồ sơ dự thi chứng chỉ kế toán viên.
Với hành vi giả mạo giấy tờ (giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự), Nghị định số 144/2021 quy định mức phạt tiền tối đa là 40 triệu đồng; Nghị định số 82/2020 quy định mức phạt tối đa là 7 triệu đồng đối với hành vi tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung giấy tờ, văn bản trong hồ sơ đề nghị cấp, cấp lại chứng chỉ hành nghề luật sư, công chứng, đấu giá…
Dự thảo Luật cũng đưa ra mức xử phạt rất nặng đối với nhiều vi phạm nhỏ, như: Hành vi nộp trả lại giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán/giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán chậm dưới 15 ngày so với thời hạn quy định chỉ bị phạt cảnh cáo, thì nay dự thảo Luật đưa ra mức phạt tiền từ 10-20 triệu đồng đối với cá nhân và từ 20-40 triệu đồng đối với tổ chức… Hay, hành vi vi phạm quy định về mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho kiểm toán viên hành nghề hoặc trích lập quỹ dự phòng rủi ro nghề nghiệp không đúng quy định của Bộ Tài chính từ 5-10 triệu, nay dự kiến tăng lên 20-40 triệu (gấp 4 lần)…
“Thời gian qua, khi điều tra, xử lý một số vụ án lớn xảy ra tại Ngân hàng SCB, Tập đoàn Vạn Thịnh phát, FLC... cho thấy có trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị, trong đó có tổ chức kiểm toán, kiểm toán viên với các báo cáo kiểm toán thiếu trung thực”, đại biểu Thái Thị An Chung nói.
Theo đó, đại biểu đồng tình cần tăng mức xử phạt và tăng thời hiệu xử phạt đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực kiểm toán, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán để bảo đảm tính răn đe đối với doanh nghiệp kiểm toán, kiểm toán viên vi phạm... Tuy nhiên, việc tăng như thế nào thì phải cân nhắc để bảo đảm phù hợp với tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, đối tượng vi phạm và bảo đảm tương quan chung với các lĩnh vực khác.
“Nếu quy định như dự thảo thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới việc phát triển ngành kiểm toán độc lập Việt Nam - một ngành đang cần số nhân sự gấp 3-4 lần con số hiện nay so với quy mô của thị trường… Do đó, đề nghị chỉ nên tăng mức xử phạt tối đa gấp 2 lần so với hiện nay và thời hiệu xử phạt là 2 năm”, đại biểu nhấn mạnh.
Bảo đảm sự phát triển bền vững của kiểm toán độc lập
Cũng theo đại biểu Thái Thị An Chung, một trong các lý do cần sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán độc lập là do các quy định về kiểm tra, giám sát chất lượng kiểm toán viên chưa thực sự hiệu quả.
Cùng với đó, Luật hiện hành chưa quy định kiểm toán viên hành nghề phải là hội viên của tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán. Trong khi đó, quy định này đã được áp dụng tại nhiều quốc gia và mang lại hiệu quả trong việc phối hợp giữa tổ chức nghề nghiệp với cơ quan quản lý Nhà nước, góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán và bảo đảm sự phát triển bền vững của kiểm toán độc lập.
Do đó, để hỗ trợ cơ quan quản lý Nhà nước trong quản lý và nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán, đồng thời tăng cường vai trò, trách nhiệm của tổ chức nghề nghiệp, đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị Chính phủ, Quốc hội bổ sung quy định tại Điều 18 của Luật Kiểm toán độc lập về nghĩa vụ của kiểm toán viên. Theo đó, “Kiểm toán viên đăng ký hành nghề Kiểm toán phải là hội viên của một tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán”…
Đồng thời, bổ sung quy định tại Điều 12 giao trách nhiệm cho tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán trong việc phối hợp kiểm tra, giám sát việc tuân thủ chuẩn mực kiểm toán và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán... Quy định này cũng tương tự như đối với luật sư, công chứng viên và tổ chức nghề nghiệp của Luật sư, công chứng viên mà Quốc hội đã ban hành.
