Tỷ lệ giải ngân mới đạt trên 38%
Tại tọa đàm “Đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo bền vững - vai trò của Kiểm toán Nhà nước”, do Báo Kiểm toán tổ chức sáng 25.3, ông Vũ Văn Tám, Trưởng phòng Đầu tư dự án 1, Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành V thông tin: Chương trình được Quốc hội phê duyệt có tổng kinh phí tối thiểu 75.000 tỷ đồng nhưng trong hai năm 2021 - 2022 mới phân bổ được 9.526 tỷ đồng, chiếm khoảng 12,7% tổng kinh phí. Kết quả kiểm toán giai đoạn 2021 - 2022 cho thấy, tỷ lệ giải ngân bình quân chung mới đạt 38,6%, trong đó vốn đầu tư đạt 43,2%, vốn sự nghiệp chỉ 29,9%. Đây là mức giải ngân tương đối thấp so với các chương trình đầu tư công trung hạn khác.
Lý giải nguyên nhân, ông Tám cho biết, trước tiên bởi đại dịch Covid-19 ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện. Tiếp đó, việc giao vốn từ Trung ương xuống địa phương còn chậm, đến tháng 5.2022 Chính phủ mới phân bổ vốn năm 2022 cho các địa phương. Tháng 7.2022, các văn bản hướng dẫn của các ban ngành mới có hiệu lực thi hành, song lại chưa sát thực tế, bất cập, gây lúng túng cho địa phương. Ngoài ra, các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình thường có quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp, song thời gian lập, thẩm định, phê duyệt lại kéo dài.
Nguyên Phó Chánh văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (trước đây) Phạm Hồng Đào cho biết, trong quá trình thực hiện Chương trình phát sinh một số vướng mắc. Ví dụ, dự án về hỗ trợ dinh dưỡng, hỗ trợ nhà ở chưa được phân bổ vốn trong năm 2022 dẫn tới các đối tượng trong diện thụ hưởng không được thụ hưởng. Bên cạnh đó, việc phê duyệt một số dự án vẫn còn dàn trải, manh mún và chậm. Một yếu tố nữa là trong giai đoạn này, Trung ương và địa phương đều kiện toàn Ban chỉ đạo các cấp để quản lý, chỉ đạo triển khai Chương trình. Những điều này ảnh hưởng đến việc phân bổ, giải ngân, thực hiện vốn Chương trình.
Theo Luật Ngân sách nhà nước, nguồn vốn sự nghiệp được phân bổ trong năm nếu cuối năm chi không hết thì tiến hành hủy dự toán, hoàn trả ngân sách. Tuy nhiên, ông Vũ Văn Tám cho biết, do đây là chương trình an sinh xã hội nên Quốc hội đã có cơ chế chính sách linh hoạt, cho phép chuyển nguồn vốn trong năm phân bổ chưa sử dụng hết sang năm sau sử dụng tiếp. Cơ chế này giúp giảm áp lực cho các địa phương trong việc hoàn trả ngân sách nhà nước, tạo thêm nguồn lực cho địa phương tiếp tục thực hiện tốt mục tiêu mà Chương trình đề ra.
Ứng dụng công nghệ để giám sát hiệu quả
Năm 2025 có ý nghĩa rất quan trọng, là năm về đích của Chương trình, trong khi tỷ lệ giải ngân còn khá thấp, một số chỉ tiêu vẫn chưa đạt, giảm nghèo chưa thực sự bền vững, nguy cơ tái nghèo và phát sinh nghèo vẫn cao.
Ông Vũ Văn Tám cho biết, để thúc đẩy tỷ lệ giải ngân vốn Chương trình, cần bổ sung, sửa đổi những cơ chế, chính sách theo hướng thông thoáng, dễ thực hiện. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 ngày 18.1.2024 về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, cho phép thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù cho các chương trình mục tiêu quốc gia, từ việc phân bổ vốn từ Trung ương cho các địa phương, phân cấp phân quyền cho các địa phương và những công trình quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp thì áp dụng cơ chế đặc thù.
Về phía Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 27/2022/NĐ-CP quy định về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 55/2023/TT-BTC thay thế Thông tư 46/2022 quy định quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí sự nghiệp từ nguồn ngân sách nhà nước thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025. Cùng với đó, Bộ Tài chính giao vốn sự nghiệp và vốn đầu tư hằng năm sớm, thường vào quý I hàng năm để các địa phương chủ động điều hành ngân sách nhà nước theo đúng thẩm quyền.
“Cần triển khai đồng bộ các giải pháp”, ông Tám đề xuất, đồng thời tin tưởng với sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị; sự tích cực sửa đổi văn bản chính sách còn bất cập, chưa phù hợp thực tiễn cũng như sự nhiệt huyết của các cấp chính quyền địa phương, chúng ta sẽ hoàn thành tốt các nội dung, mục tiêu mà Chương trình đề ra.
Ông Phạm Hồng Đào kiến nghị, để triển khai hiệu quả Chương trình, cần rà soát toàn bộ các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để sửa đổi cho phù hợp với tình hình mới, khi chúng ta thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy; đồng thời kiện toàn Ban chỉ đạo từ Trung ương đến địa phương. Cùng với đó, cần tiếp tục rà soát các dự án đã phê duyệt, ưu tiên lựa chọn thực hiện các dự án mang tính khả thi. Các địa phương cũng cần tăng cường kết nối với các cơ quan Trung ương để kịp thời giải quyết các khó khăn, vướng mắc.
Đáng chú ý, theo ông Đào, “cơ chế phù hợp, chính sách tốt nhưng con người thực hiện chưa tốt thì rất khó bảo đảm mục tiêu đề ra”, do đó cần tăng cường năng lực cán bộ cấp cơ sở và khắc phục được tình trạng sợ trách nhiệm. Song song Chương trình này, cần đẩy mạnh triển khai các chính sách giảm nghèo thường xuyên; đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức của cả xã hội để cùng chung tay thực hiện công tác giảm nghèo. Đặc biệt, cần phải đẩy mạnh việc giám sát, đánh giá, trong đó có vai trò của kiểm toán, bảo đảm việc thực hiện đúng, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí nguồn lực của Chương trình.
Ông Vũ Văn Tám xác nhận, với vai trò của mình, Kiểm toán Nhà nước sẽ tiếp tục kiểm tra, giám sát mọi nguồn lực của Chương trình để bảo đảm đi đúng hướng, đúng nội dung, mục tiêu đề ra. Kiểm toán Nhà nước cũng sẽ ứng dụng khoa học công nghệ nhằm nâng cao năng lực của kiểm toán viên, qua đó đóng góp vào thành công của Chương trình.
