Tăng cường phối hợp, rõ trách nhiệm trong thực hiện tương trợ tư pháp

Bảo đảm cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả

Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Đỗ Đức Hồng Hà đánh giá, đối với dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, dự thảo luật hiện được chia thành 4 chương, 36 điều, có bố cục hợp lý. Tuy nhiên, các điều khoản trong dự thảo vẫn còn thiên về hướng quản lý hành chính, chưa làm nổi bật rõ tính chất hỗ trợ tố tụng dân sự trong thực tiễn. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc việc tái cấu trúc Chương II và Chương III theo hướng "Chương II: Tương trợ tư pháp ra nước ngoài" và "Chương III: Tương trợ tư pháp từ nước ngoài". Cách trình bày này sẽ thuận lợi hơn trong việc theo dõi, tra cứu và đối chiếu.

Về thuật ngữ và kỹ thuật lập pháp, ĐBQH Đỗ Đức Hồng Hà đánh giá, tại Khoản 1 Điều 3 (giải thích thuật ngữ) còn mang tính mô tả, chưa thể hiện rõ phạm vi bao trùm. Do đó, đại biểu đề nghị làm rõ rằng tương trợ tư pháp phải bao gồm cả hỗ trợ thi hành bản án dân sự, chứng nhận hộ tịch và các thủ tục dân sự ngoài tố tụng. Ngoài ra, Điều 7 và Điều 8 liên quan đến hợp pháp hóa lãnh sự cần được rà soát để bảo đảm tính thống nhất với Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và phù hợp với pháp luật về điều ước quốc tế, đặc biệt là Luật Điều ước quốc tế và Luật cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài.

ĐBQH Đỗ Đức Hồng Hà cũng cho rằng, về cơ quan trung ương và cơ chế phối hợp, dự thảo luật xác định Bộ Tư pháp là cơ quan Trung ương - theo đại biểu như vậy là hợp lý. Tuy nhiên, cần quy định rõ hơn về trách nhiệm phối hợp giữa Bộ Tư pháp với Tòa án, Viện Kiểm sát và Bộ Ngoại giao, đặc biệt trong các khâu tiếp nhận, xử lý, xác minh và phản hồi yêu cầu tương trợ tư pháp.

Liên quan đến quy trình và thủ tục hành chính, tại Điều 16 và Điều 17, đại biểu cho rằng cần quy định cụ thể về thời hạn lập hồ sơ, thời hạn phản hồi và cơ chế xử lý hồ sơ không hợp lệ. Còn đối với Điều 23 liên quan đến việc thu thập chứng cứ và lấy lời khai trực tuyến, đại biểu đề nghị có hướng dẫn cụ thể về quy trình xác thực, bảo mật, mã hóa đường truyền. Đồng thời, dự thảo luật giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này là hoàn toàn phù hợp.

Đối với dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, về bố cục và cách tiếp cận, dự thảo gồm 4 chương, 39 điều, hiện đang được chia theo các giai đoạn, đó là gửi yêu cầu, nhận yêu cầu và thực hiện tương trợ. ĐBQH Đỗ Đức Hồng Hà đánh giá cách tiếp cận theo trình tự tố tụng là hợp lý đối với lĩnh vực hình sự, tuy nhiên, đại biểu đề nghị tách riêng nhóm hoạt động tương trợ có tính chất nhạy cảm như chuyển giao người đang chấp hành án thành một chương độc lập, hoặc đưa sang điều chỉnh tại Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù nhằm tăng tính minh bạch và kiểm soát.

Về vai trò của cơ quan Trung ương trong dự thảo luật, đại biểu cho rằng dự thảo xác định Viện Kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan Trung ương là hoàn toàn phù hợp. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng cần làm rõ cơ chế phối hợp giữa Viện Kiểm sát với Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Quốc phòng trong việc thực hiện các biện pháp điều tra đặc biệt hoặc dẫn độ. Về các quy định liên quan đến chủ quyền và nhân đạo, liên quan đến hình phạt tử hình và chuyển giao người đang chấp hành án là những nội dung nhạy cảm, ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia. Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung các điều kiện kiểm soát về nhân đạo, bảo đảm tuân thủ Công ước Chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo vô nhân đạo, hoặc hạ nhục con người và cần có sự đồng ý của người bị chuyển giao.

Tăng cường bảo mật dữ liệu trong hỗ trợ tư pháp

Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Lê Nhật Thành bày tỏ đồng tình về cơ bản đối với nội dung của dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự. Đại biểu đánh giá dự án luật này có nhiều nội dung liên quan đến các luật hiện hành như Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân... Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát, bám sát chủ trương của Đảng, quy định của Hiến pháp, bảo đảm tính tương thích, đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật liên quan đến tương trợ tư pháp về dân sự.

Về nội dung Chương I - Quy định chung, giải thích về từ ngữ, đại biểu đề nghị bổ sung thêm các nội dung làm rõ khái niệm “nhà nước yêu cầu” và “nhà nước được yêu cầu”, nhằm dễ hiểu, đồng thời bảo đảm tính thống nhất với dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự đang được Quốc hội xem xét cùng thời điểm.

Về quy định tại Điều 11 liên quan đến việc xác định Bộ Tư pháp là cơ quan Trung ương của Việt Nam trong tương trợ tư pháp về dân sự, đại biểu cho rằng đây là quy định hợp lý, giúp phân định rõ hơn thẩm quyền, trách nhiệm của Bộ Tư pháp, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu hiện nay. Ngoài ra, đại biểu cũng cơ bản đồng thuận với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động này. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ hơn các quy định pháp luật có liên quan để bảo đảm quy định rõ trách nhiệm của các bên về bảo mật thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự. Liên quan đến thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự, ĐBQH Lê Nhật Thành đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định trách nhiệm cụ thể của các tổ chức, cá nhân liên quan tại Điều 17 và Điều 26.