Tại sao Mỹ e ngại vũ khí hóa học của Syria?

Lâu nay thông tin liên quan đến vũ khí hóa học của Syria phần nhiều là phỏng đoán. Nhiều chuyên gia cho rằng Damascus có kho vũ khí hóa học lớn thứ 3 thế giới, chỉ sau Mỹ và Nga. Do Syria không phải là thành viên của Công ước Cấm phổ biến vũ khí hóa học năm 1992 (CWC), những thông tin này không thể kiểm chứng. Hồi tháng 7.2012, Chính phủ Syria lần đầu tiên thừa nhận sở hữu một lượng lớn vũ khí hóa học. Tuy nhiên, số lượng, thành phần của chúng vẫn nằm trong vòng bí mật. Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) phỏng đoán, Syria có thể sở hữu hàng trăm tấn vũ khí hóa học, trong đó có khí mù tạt, các loại khí độc thần kinh có mức sát thương cao như sarin và VX, được cất giữ tại hàng chục địa điểm khác nhau.

Tổng thống Barack Obama từng cảnh báo về “ranh giới đỏ” với Chính phủ Syria một lần sau khi ông Assad đe dọa dùng vũ khí hóa học với phe nổi dậy hồi tháng 7. Ngay sau khi có thông tin Chính phủ Syria đang vận chuyển thành phần của vũ khí hóa học đến các cơ sở sản xuất hôm 3.12, Washington tiếp tục có những phản ứng mạnh mẽ. Lần này, ông Obama đe dọa sẽ can thiệp quân sự. Tiếp đó, NATO cũng gấp rút thông qua kế hoạch triển khai hệ thống tên lửa phòng thủ Patriot tại biên giới với Syria theo yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ.

Sự e ngại của Mỹ với kho vũ khí hóa học của Syria có thể khiến nhiều người khó hiểu. Vũ khí hóa học, mặc dù nhiều loại có sức sát thương cao, nhưng không có khả năng uy hiếp trực tiếp đến Mỹ như vũ khí hạt nhân hay tên lửa tầm xa. Dù đã có đến hơn 40.000 người thiệt mạng ở Syria, lý do nhân đạo không đủ để Washington dấn thân vào một cuộc chiến khác. Nguyên nhân đầu tiên là khả năng các nước đồng minh của Mỹ nằm cạnh Syria như Jordan hay Thổ Nhĩ Kỳ không tránh khỏi ảnh hưởng. Khu vực Trung Đông mà Mỹ có nhiều quyền lợi sẽ rơi vào hỗn loạn. Thêm nữa, nếu cuộc nội chiến ở Syria kết thúc bằng việc chính quyền hiện tại bị lật đổ, số vũ khí hóa học còn lại sẽ bị “chia năm sẻ bảy”. Bất chấp 200.000 binh sỹ liên quân đóng tại Iraq, gần 200 tấn thuốc nổ quân sự của chính quyền cũ vẫn “không cánh mà bay”. Các phe phái đối lập có thể sử dụng những vũ khí này, gây ra tình trạng bất ổn kéo dài như ở Iraq hay Afghanistan.

Đáng lo ngại hơn, số vũ khí trên hoàn toàn có thể rơi vào tay các nhóm Hồi giáo cực đoan chống Mỹ. Dù thực tế không có nhiều nhóm khủng bố ở Syria có khả năng bảo quản, chưa nói là sử dụng các loại vũ khí hóa học, vẫn có những ngoại lệ ở cả trong và ngoài Syria. Đó cũng là những nhóm có mạng lưới rộng như tổ chức khủng bố al-Qaeda, đồng nghĩa số vũ khí này có thể từ Syria phát tán sang châu Âu và Mỹ. Vụ khủng bố bằng khí sarin trên hệ thống tàu điện ngầm của Nhật Bản năm 1995 cho thấy, vũ khí hóa học nếu được sử dụng để khủng bố có thể gây ra ấn tượng kinh hoàng hơn nhiều các loại bom.

Đấy là một trong những lý do Mỹ luôn mong cuộc chiến ở Syria kết thúc theo một kịch bản hòa bình là Tổng thống al-Assad tự nguyện giao nộp lại quyền lực. Kho vũ khí hóa học đáng lo ngại sẽ được chính quyền đồng minh của Washington tiếp quản. Kịch bản này gần như không thể xảy ra, xét đến tình hình chiến sự không có dấu hiệu lắng dịu ở Syria, cũng như thái độ kiên quyết của ông al-Assad. Thông tin số vũ khí hóa học được đưa ra khỏi kho, đặc biệt là báo cáo hôm 6.12 của 2 hãng tin NBC và Fox cho biết quân đội Syria đã tiến hành nạp khí sarin vào các quả bom chỉ làm cho Nhà Trắng càng thêm đau đầu. Tiến hành không kích để phá hủy các vũ khí trên là không thể, bởi các kho vũ khí hóa học đều được xây ngầm và rất kiên cố, còn nếu tấn công vào số vũ khí đã được đưa ra đồng nghĩa với sát thương trên diện rộng. Theo một số nguồn tin, Chính phủ Mỹ đang tính toán về khả năng gửi quân chiếm giữ các địa điểm được cho là cất giấu vũ khí hóa học ở Syria. Tuy nhiên, báo cáo hồi đầu năm của Mỹ cũng chỉ ra rằng sẽ mất đến 75.000 binh sỹ để canh giữ toàn bộ các địa điểm trên. Lý tưởng nhất là quân đội Mỹ có thể tiến hành một cuộc tấn công chớp nhoáng, sau đó vận chuyển toàn bộ số vũ khí hóa học này đến một nơi an toàn. Nhưng phương án trên chỉ khả thi nếu thông tin tình báo cực kỳ chuẩn xác, đấy là còn chưa kể đến tình hình hỗn loạn tại Syria hiện nay. Hiện Nhà Trắng đang đứng trước 2 lựa chọn khó khăn. Một là tiến hành ngay lập tức một chiến dịch quân sự trước sự phản đối của công luận thế giới cũng như trong nước. Hai là đợi Hội đồng Bảo an chấp thuận phương án can thiệp vũ lực, với hy vọng là Trung Quốc và Nga chia sẻ nỗi lo ngại của Mỹ và không sử dụng quyền phủ quyết. Nhưng trong cả 2 lựa chọn, với tình hình thông tin khá hỗn loạn ở Syria hiện nay, mục tiêu bảo toàn 100% kho vũ khí hóa học của Syria vẫn khó mà đạt được.