Hà Nội vừa trải qua mưa rào và dông trên diện rộng. Sấm sét xuất hiện tại nhiều quận huyện trên địa bàn Hà Nội.

Theo thống kê của Trung tâm Mạng lưới khí tượng thủy văn quốc gia (Tổng Cục Khí tượng thủy văn), tại khu vực Hà Nội ngày 5.6, từ 6 - 7 giờ, cơ quan quan trắc ghi nhận có 3.513 cú sét (trong đó sét đánh xuống đất là 2.322 lần). Từ 7 - 8 giờ, có 4.060 cú sét (sét đánh xuống đất là 2.855 lần). Từ 8 - 9 giờ, có 2.642 cú sét (sét đánh xuống đất là 1.848 lần).

Bệnh viện Đa khoa Nông nghiệp sáng 5.6 ghi nhận một trường hợp bệnh nhân ở Thanh Trì, Hà Nội bị sét đánh khi đang đi cắt rau ngoài đồng. Theo gia đình, người bệnh hôn mê sâu, ngừng tuần hoàn tim phổi sau khi bị sét đánh, được sơ cứu ép tim tại chỗ và trên đường đến bệnh viện. Khi vào viện, bệnh nhân ở trong tình trạng ngừng tuần hoàn. Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Nông nghiệp đã khẩn trương cấp cứu ngừng tuần hoàn. Hiện tại, bệnh nhân vẫn đang hôn mê sâu, thở máy, tiên lượng nguy kịch.

Chủ động phòng tránh sét có thể làm giảm đáng kể khả năng bị sét đánh

Theo Trung tâm Ứng dụng Vật lý địa cầu, Viện Vật lý địa cầu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, sét có thể gây thương tích bằng những cách thức sau: Sét đánh thẳng vào vị trí nạn nhân từ trên đám mây xuống; Khi nạn nhân đứng cạnh vật bị sét đánh, sét có thể phóng qua khoảng cách không khí giữa người và vật (trong trường hợp này gọi là sét đánh tạt ngang); Sét đánh khi nạn nhân tiếp xúc với vật bị sét đánh; Điện thế bước (khi người tiếp xúc với mặt đất ở một vài điểm, sét lan truyền trên mặt đất); Sét lan truyền qua đường dây cáp tới các vật như điện thoại, tivi, ổ cắm.

Theo thống kê, sét đánh thẳng là nguy hiểm nhất, cứ 10 người bị sét đánh thẳng thì 8 người chết. Sét đánh tiếp xúc hay tạt ngang cũng rất nguy hiểm. Khi sét đánh xuống cây thì 1 tia sét có thể khiến vài người xung quanh tử vong ngay. Độ nguy hiểm phụ thuộc vào bản chất của vật bị sét đánh và vị trí tương đối với nạn nhân.

Thương vong do điện thế nhẹ hơn. Trong một số trường hợp, năng lượng tia sét không tiêu tán ngay tại chỗ mà truyền theo mặt đất và khi nạn nhân đứng trên đường truyền đó có thể bị liệt. Một số trường hợp nặng nề hơn, nạn nhân sẽ bị vấn đề với việc đi lại sau này. Thông thường, điện thế chỉ gây những hiệu ứng tạm thời và ít khi để lại hậu quả sau này.

Sét lan truyền xuất hiện khi nạn nhân nói chuyện điện thoại, cầm vào các dây cáp, dây anten dẫn từ ngoài vào.

Theo thống kê ở Mỹ, ngoài 40% nạn nhân bị sét đánh không được biết rõ nguyên nhân, 27% là khi họ đang ở khu vực trống trải, 19% ở gần cây, 8% đang bơi hay ở khu vực gần nước, 3% khi đúng gần máy móc, 2,4% khi đang nói điện thoại, 0.7% liên quan đến đài, tivi, anten...

Vì sét là hiện tượng ngẫu nhiên nên không có vị trí an toàn tuyệt đối. Tuy nhiên, việc chủ động phòng tránh sét, tìm nơi an toàn hơn có thể làm giảm đáng kể khả năng bị sét đánh.

Trung tâm Ứng dụng Vật lý địa cầu khuyến cáo, để tránh bị sét đánh khi trời mưa, người dân cần lưu ý:

Lên kế hoạch trước: Cần chú ý dự báo thời tiết, lên kế hoạch làm việc để đề phòng. Khi làm ở khu vực nào đó, để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Phải tính được thời gian từ chỗ làm việc đến nơi an toàn. Thông thường, cơn dông kéo đến rất nhanh (trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km/giờ). Khi đang ở nơi không an toàn, cần để ý đến các dấu hiệu của dông như mây đen, không khí lạnh, gió.

Thực hiện quy tắc nhìn - nghe:Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp loé lên và sau đó có tiếng sấm kèm theo. Nếu bạn tính khoảng thời gian từ lúc tia chớp loé lên và lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách tới nơi sét xảy ra. Chia số giây cho 3 ta được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ, đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. 

Hãy nhớ rằng nếu như khoảng thời gian bạn đếm được từ khi thấy chớp và nghe tiếng sấm nhỏ hơn 30 giây, thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của tia sét và phải cẩn thận. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây, phải di chuyển đến nơi an toàn hơn. Khi nghe thấy tiếng sấm đầu tiên, bất kể là gì cũng cần phải thấy nguy hiểm đã đến. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km.

Tránh sét trong nhà: Khi trời sắp xảy ra dông, biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là toà nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét (đơn giản nhất là cột thu lôi Franklin). Khi ở trong nhà, nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắp các thiết bị điện trước lúc có dông gần xảy ra.

Với các đường dây điện thoại hay dây điện, vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây anten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.

Tránh sét đánh ngoài trời: Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt...

Tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ. Phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất. Nhón chân, không được nằm xuống đất. Đứng xa các vật cao, ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương. Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh.

Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt tivi) thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.

Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hoả, ô tô,... nếu không thò người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn. Ngược lại, đối với các ô tô, tàu thuỷ để hở hay không có vỏ bọc kim loại thì lại nguy hiểm.

Sau khi nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.

Cấp cứu người bị sét đánh: Ngoài làm cháy, bỏng, sét gây tác hại hệ thần kinh, gãy xương, mất thính giác, thị giác, hay trí nhớ. Người bị sét đánh cần được cứu trợ ngay tức khắc. Nếu người bị sét đánh bị ngất (tim ngừng đập, tắt thở) phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Tìm những nơi bị gãy, đặc biệt cẩn thận không di dời những nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống. Để những nơi bị bỏng khô và tìm cách nhanh nhất để nhân viên y tế đến.

Không nên: Đứng gần vật cao, gần nước, gần cây, gần xe cộ, gần nhà, tại các nơi cánh đồng trống trải, anten, cột cao, gần những đường dây dẫn.

Cách sơ cứu tại chỗ với người bị sét đánh

Theo các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn, khi gặp trường hợp bị sét đánh, nếu nạn nhân vẫn tỉnh thì chỉ cần ủ ấm, cho uống nước trà đường nóng; sau đó đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Đối với nạn nhân hôn mê, người cấp cứu cần kiểm tra xem nạn nhân còn thở hay không bằng cách áp má vào mũi nạn nhân và xem lồng ngực có di động hay không, dùng tay đặt vào động mạch hai bên cổ nạn nhân.

Nếu bệnh nhân ngừng tuần hoàn, ngay lập tức tiến hành hồi sức tim phổi bằng cách thức sau:

- Đặt nạn nhân nằm ngửa rồi tiến hành hồi sức hô hấp miệng - miệng: lấy tay bịt mũi nạn nhân lại, hít một hơi thật sâu sau đó ngập kín miệng của nạn nhân thổi một hơi dài rồi buông ra để nạn nhân thở ra bình thường. Tiếp tục làm như vậy khoảng 2 lần.

- Ép tim ngoài lồng ngực; xác định 1/3 dưới xương ức, đặt 2 tay lên vị trí vừa xác định và ép liên tục khoảng 30 lần với tần số khoảng 100 lần/phút.

- Luân phiên thổi ngạt - ép tim như vậy với tỷ lệ 2 lần thổi ngạt và 30 lần ép tim đến khi có nhân viên y tế đến hỗ trợ và có các trang thiết bị thiết yếu.

- Phải cố định cột sống cổ, lưng cho bệnh nhân trong trường hợp nghi ngờ (có vết thương trên đầu hoặc vùng cổ sưng nề có máu tụ).

Sau khi cấp cứu, sơ cứu nạn nhân, cần nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.