Sự trở lại của Ai Cập

Tiếp nối ý thức trách nhiệm

Trong vòng hai tuần qua, Ngoại trưởng Ai Cập Sameh Shoukry đã tới cả Israel và thành phố Ramallah để gặp các nhà lãnh đạo Israel và chính quyền Palestine. Ông đã lần đầu tiên đưa ra ý tưởng thành lập một nhóm làm việc với đại diện của Israel, Palestine, Ai Cập và Jordan để phát triển các biện pháp xây dựng lòng tin nhằm giúp ổn định tình hình tại các vùng lãnh thổ và cải thiện bầu không khí giữa các bên.

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Ai Cập đến Israel và Palestine diễn ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Pháp, đang thúc đẩy các nỗ lực nhằm đưa hai bên quay trở lại bàn đàm phán. Israel đã bác bỏ đề xuất của Pháp, đồng thời cho rằng cách duy nhất để đạt được hòa bình là tiến hành các cuộc đàm phán trực tiếp với Palestine.

Thủ tướng Israel Netanyahu và Ngoại trưởng Ai Cập Sameh Shoukry	Nguồn: AP

Ngoại trưởng Ai Cập nêu rõ các hoạt động ngoại giao con thoi của ông là một sự tiếp nối ý thức trách nhiệm lâu nay của Ai Cập đối với hòa bình cho chính mình và tất cả người dân trong khu vực, nhất là ở Palestine - Israel, những người đã phải chịu đựng suốt nhiều thập niên do cuộc xung đột dai dẳng giữa hai bên. Nói cách khác, Cairo cảm thấy “tự quyết” hơn nhiều năm trước và nhất là ngày càng có nhiều nước xem Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi như một nhân tố quan trọng trong cuộc chiến (của khu vực) chống tổ chức cực đoan Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Cairo đã thể hiện ý định giành lại vai trò “nhân tố trung tâm trong tiến trình ngoại giao Israel - Palestine của Tổng thống Hosni Mubarak vốn đã duy trì trong suốt nhiều năm trước khi bị phế truất năm 2011. Với hướng chính sách ngoại giao này, Ai Cập đang gạt Pháp sang bên lề cũng như bác bỏ sáng kiến của Paris kêu gọi tổ chức một hội nghị quốc tế vào tháng 12 tới. Ông Shoukry đã không đề cập tới bất kỳ hội nghị quốc tế nào trong bài phát biểu trước cuộc gặp với Thủ tướng nước chủ nhà Benjamin Netanyahu, thay vào đó ông chỉ nhắc tới những cuộc thương lượng trực tiếp.

Sự tin tưởng của Israel và Palestine

Itzhak Levanon, cựu Đại sứ Israel tại Ai Cập giai đoạn 2009 - 2011 nhận xét, cả Chính quyền Palestine (PA) và Tel Aviv đều muốn sự can dự của Cairo hơn Paris. Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas muốn Ai Cập làm trung gian hòa giải hơn vì biết rằng người đồng cấp Ai Cập Fattah al-Sisi sẽ không thay đổi quan điểm về khung thỏa thuận cuối cùng, trong đó một Nhà nước Palestine nằm bên trong các đường biên giới năm 1967 với Đông Jerusalem là Thủ đô. Ông cũng hiểu rằng người Ai Cập có những ảnh hưởng đối với Israel mà người Pháp không có. Ông Levanon nói: “Israel không thể nói với người Ai Cập những gì họ từng nói với người Pháp rằng sáng kiến của Paris không có giá trị bởi mối quan hệ giữa hai bên quá tốt và quan trọng. Israel sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng những gì sẽ nói với người Ai Cập và ông Abbas biết điều đó”.

Bản thân Israel cũng muốn sự can dự của Ai Cập bởi như ông Levanon giải thích: “Ai Cập hiểu chúng tôi nhiều hơn người Pháp” và chắc chắn là hơn một số bên khác đang cố đóng vai trò trong tiến trình ngoại giao, như Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar. Israel được thừa hưởng mối quan hệ với ông Hosni Mubarak thời còn tại vị, qua đó nêu rõ những “giới hạn đỏ” của mình để ông Mubarak truyền đạt điều đó với người Palestine.
 
Lợi ích của Cairo 

Chuyến thăm Israel lần này của Ngoại trưởng Shoukry không phải diễn ra một cách tự nhiên mà chắc chắn chỉ sau khi đã có sự tương tác rất lớn trong vài tuần giữa Cairo, Tel Aviv và Ramallah - nơi ông Shoukry vừa có chuyến thăm hai tuần trước. Trong bối cảnh Ai Cập đã cải thiện quan hệ với Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ và châu Âu, dường như Tổng thống Fattah al-Sisi cảm thấy “đã đến lúc đưa Cairo trở lại đúng vai trò của mình trong tiến trình ngoại giao Trung Đông”.

Ngoài ra, không thể bỏ qua lợi ích của Ai Cập trong việc tái can dự vào tiến trình hòa bình Trung Đông. Trước hết, đó là lợi ích an ninh trong quan hệ với Israel xuất phát từ mối đe dọa của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Bán đảo Sinai cũng như việc không quân Ai Cập vào không phận Israel để dễ bề tấn công các chiến binh thánh chiến trên bán đảo này. Tiếp đến, là việc phát hiện trữ lượng khí đốt lớn ngoài khơi Ai Cập, nhưng Cairo sẽ cần thời gian để khai thác nguồn lợi này. Trong bối cảnh đó, khí đốt xuất khẩu từ Israel trở thành một sự lựa chọn hết sức thích đáng. Hai nước phát triển những mối quan hệ chưa từng có bắt nguồn từ hai mối đe dọa chung: Iran và IS cùng Hamas.