Việt Nam và Liên bang Nga chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 30.1.1950. Kể từ đó đến nay, mối quan hệ đó luôn được phát triển, vì lợi ích của hai đất nước, hai dân tộc, và được nâng lên mức cao nhất là đối tác chiến lược toàn diện.
Nhân kỷ niệm 75 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao, phóng viên TTXVN tại Moskva đã có cuộc phỏng vấn Đại sứ Việt Nam tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi về những thành tựu và triển vọng của mối quan hệ này. Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn.
- Ngày 30.1 kỷ niệm 75 năm quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga, từ thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức đến quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Xin Đại sứ cho biết những kết quả nổi bật, những bước tiến trong quan hệ hai nước giai đoạn hiện nay?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 30.1.1950 đến nay, mối quan hệ giữa Việt Nam với Liên Xô trước đây và Liên bang Nga hiện nay luôn vững bền theo năm tháng và ngày càng phát triển sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực. Trong suốt quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng đất nước sau này, Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn nhận được sự đồng tình, ủng hộ, sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của Đảng, Nhà nước và nhân dân Liên Xô.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nói: “Đối với Lênin, đối với Cách mạng Tháng Mười, đối với Đảng Cộng sản, Chính phủ Liên Xô và nhân dân Xô Viết, chúng ta uống nước phải nhớ nguồn."
Quan hệ Việt-Nga ngày nay kế thừa quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa Việt Nam và Liên Xô trong quá khứ. Sau một thời gian bị gián đoạn trước những biến động tại Liên Xô và Nga đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, bằng quyết tâm và nỗ lực của lãnh đạo và nhân dân hai nước, quan hệ Việt-Nga đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ, tiếp nối xứng đáng truyền thống quan hệ tốt đẹp giữa hai dân tộc.
Nhằm tạo khuôn khổ pháp lý mới cho quan hệ giữa Việt Nam và Liên bang Nga, năm 1994 hai nước đã ký kết Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị, trong đó khẳng định quan hệ giữa hai nước được xây dựng trên các nguyên tắc tôn trọng độc lập và chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và cùng có lợi dựa trên luật pháp quốc tế.
Theo thời gian, mối quan hệ dựa trên nền tảng của sự tin cậy, hợp tác bền vững và sự tôn trọng lẫn nhau đã từng bước được nâng cấp lên Đối tác chiến lược (năm 2001), Đối tác chiến lược toàn diện (năm 2012).
Nhìn lại chặng đường 75 năm, chúng ta không thể không tự hào trước những thành quả to lớn của mối quan hệ hữu nghị và hợp tác tốt đẹp mà hai bên đã cùng nhau xây dựng và vun đắp, trong đó đáng trân trọng hơn cả vẫn là những tình cảm tốt đẹp mà nhân dân hai nước chúng ta đã và luôn dành cho nhau bất chấp thử thách của lịch sử. Cũng chính những tình cảm chân thành và gắn bó đó, cùng với những thành quả và kinh nghiệm hợp tác quý báu giữa hai nước, tiếp tục là nền tảng vững chắc đưa quan hệ hợp tác nhiều mặt Việt-Nga lên tầm cao và chất lượng mới, ngày càng phát triển sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị-ngoại giao, kinh tế-thương mại, quốc phòng an ninh đến văn hóa-xã hội, khoa học-công nghệ, giáo dục, giao lưu nhân dân.
Quan hệ chính trị Việt-Nga luôn có độ tin cậy cao và không ngừng được củng cố, thông qua các hình thức và cơ chế hợp tác chính trị đa dạng như trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt cấp cao thường xuyên, giúp lãnh đạo hai nước trao đổi thông tin và kịp thời chỉ đạo phát triển quan hệ song phương.
Hai bên đã thiết lập và triển khai hiệu quả nhiều cơ chế như Ủy ban Liên chính phủ về hợp tác kinh tế-thương mại và khoa học-kỹ thuật, Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự, Ủy ban Hợp tác giáo dục, khoa học và công nghệ, Đối thoại chiến lược, Tham vấn chính trị thường kỳ, Tổ công tác cấp cao về các dự án hợp tác ưu tiên, các Tổ công tác trên các lĩnh vực, góp phần tăng cường hiểu biết và tin cậy lẫn nhau, tạo cơ sở thúc đẩy hợp tác mọi mặt giữa hai nước.
Hợp tác kinh tế-thương mại phát triển tích cực, có những giai đoạn kim ngạch thương mại tăng từ 10-15%/năm. Hợp tác song phương trong các lĩnh vực như khoa học công nghệ, văn hóa, giáo dục, du lịch, địa phương... ngày càng được mở rộng, trong đó hợp tác khoa học công nghệ và giáo dục đào tạo giữa hai nước được đẩy mạnh và nâng lên tầm chiến lược. Nga đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhiều sinh viên Việt Nam nhờ vào các chương trình học bổng và đào tạo chất lượng cao.
Hàng chục nghìn cán bộ khoa học, kỹ sư và công nhân kỹ thuật được đào tạo tại Liên bang Nga đã có những đóng góp tích cực, hiệu quả cho nền kinh tế Việt Nam và là nhân tố tạo cầu nối hữu nghị cho nhân dân hai nước. Các hoạt động giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên cũng góp phần tăng thêm sự hiểu biết giữa hai dân tộc và tạo điều kiện thúc đẩy hợp tác trong những lĩnh vực khác.
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến nhiều thay đổi lớn về địa chính trị, kinh tế và an ninh, ý nghĩa của mối quan hệ này đối với cả hai quốc gia càng trở nên sâu sắc và thiết thực hơn bao giờ hết. Việt Nam, với tư cách là thành viên tích cực của ASEAN và một quốc gia đang phát triển năng động, mạnh mẽ, luôn đặc biệt đánh giá cao, coi trọng mối quan hệ truyền thống và Đối tác chiến lược toàn diện với Nga, coi Nga là đối tác quan trọng hàng đầu trong chính sách đối ngoại, mong muốn cùng Nga tiếp tục phát triển mối quan hệ hữu nghị truyền thống vì lợi ích của hai quốc gia, vì sự thịnh vượng của hai dân tộc.
Về phía Nga, trong chính sách hướng Đông, cũng đánh giá cao vai trò của Việt Nam trong việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, coi Việt Nam là đối tác quan trọng để triển khai chính sách đối ngoại ở khu vực.
Thông qua sự hợp tác chặt chẽ, cả Việt Nam và Nga đều có thể nâng cao uy tín và ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế, đồng thời mở rộng các cơ hội hợp tác và phát triển mới trong các lĩnh vực mà hai bên cùng có thế mạnh và nhu cầu, góp phần đáp ứng nguyện vọng của nhân dân hai nước, hòa bình và ổn định tại khu vực và trên thế giới.
- Thưa Đại sứ, giai đoạn mới đang đặt ra những nhiệm vụ như thế nào trong việc phát triển quan hệ hợp tác Việt Nam-Liên bang Nga. Đâu là những yếu tố góp phần thúc đẩy mối quan hệ này?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Trong giai đoạn mới, quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga đang đứng trước những cơ hội to lớn nhưng cũng không ít thách thức. Để tiếp tục phát triển mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện này một cách bền vững và hiệu quả, một trong những ưu tiên hàng đầu là tăng cường quan hệ chính trị tin cậy thông qua trao đổi đoàn lãnh đạo cấp cao thường niên, trao đổi đoàn theo các kênh Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, bộ, ngành, địa phương, các tổ chức đoàn thể-xã hội, tiếp tục ủng hộ lẫn nhau và phối hợp lập trường chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế.
Hợp tác quốc phòng an ninh vẫn là một trong những trụ cột chính của quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt-Nga. Hai bên cần tiếp tục duy trì và thúc đẩy các chương trình hợp tác, các thỏa thuận đã được ký kết trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh và kỹ thuật quân sự. Đồng thời, cũng cần chú trọng đến việc tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh mạng, chống khủng bố. Việc duy trì đối thoại thường xuyên và phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế sẽ giúp hai nước cùng nhau ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống, như Biến đổi Khí hậu, thiên tai và dịch bệnh.
Hai bên cũng cần nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác kinh tế-thương mại. Mặc dù kim ngạch thương mại song phương đã đạt mức 4-5 tỷ USD vào những năm gần đây, nhưng tiềm năng hợp tác giữa hai nước vẫn còn rất lớn và có thể khai thác thêm.
Hai bên cần tiếp tục thực hiện các biện pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hai nước tiếp cận thị trường của nhau, đặc biệt thông qua việc tận dụng tối đa Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á-Âu. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp chế tạo, năng lượng tái tạo và công nghệ thông tin. Các dự án đầu tư quy mô lớn, nhất là trong lĩnh vực dầu khí, năng lượng và cơ sở hạ tầng, cần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa, tạo ra động lực mới cho sự phát triển kinh tế của cả hai quốc gia.
Khoa học công nghệ là một trong những lĩnh vực đầy tiềm năng. Việt Nam và Nga cần tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực như nghiên cứu vũ trụ, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo và trí tuệ nhân tạo. Việc triển khai các dự án liên doanh trong lĩnh vực công nghệ tiên tiến sẽ giúp nâng cao khả năng cạnh tranh và đổi mới sáng tạo của cả hai quốc gia. Ngoài ra, cần đẩy mạnh hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các ngành kỹ thuật và công nghệ. Điều này không chỉ góp phần củng cố mối quan hệ song phương mà còn mở ra cơ hội cho thế hệ trẻ của cả hai nước đóng góp tích cực vào sự phát triển tương lai.
Văn hóa và giáo dục luôn là cầu nối quan trọng trong việc củng cố tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Trong giai đoạn mới, cần đẩy mạnh các hoạt động giao lưu văn hóa, tổ chức các sự kiện văn hóa nghệ thuật, triển lãm và lễ hội để quảng bá hình ảnh đất nước, con người và văn hóa của mỗi bên. Bên cạnh đó, cần khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên, học giả và chuyên gia của hai nước tham gia các chương trình học bổng, trao đổi học thuật và nghiên cứu khoa học. Việc mở rộng hợp tác giáo dục đại học và sau đại học sẽ góp phần xây dựng thế hệ trẻ am hiểu và gắn kết hơn với nhau.
Tôi cho rằng sự ủng hộ và chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo cấp cao hai nước sẽ là yếu tố quyết định trong việc thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt-Nga. Các chuyến thăm, tiếp xúc cấp cao thường xuyên giữa lãnh đạo hai bên đã và đang tạo ra động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của mối quan hệ song phương. Cần tiếp tục duy trì và mở rộng các kênh đối thoại ở các cấp, đặc biệt là cấp cao để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh và tìm kiếm các cơ hội hợp tác mới. Việc xây dựng và hoàn thiện môi trường pháp lý thuận lợi là yếu tố then chốt để thúc đẩy hợp tác kinh tế-thương mại và đầu tư.
Hai bên cần tiếp tục rà soát và điều chỉnh các hiệp định, thỏa thuận song phương để đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong bối cảnh mới. Ngoài ra, doanh nghiệp và cộng đồng doanh nhân đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các dự án hợp tác cụ thể. Cần khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hai nước tăng cường liên kết, hợp tác và đầu tư vào các lĩnh vực tiềm năng. Thông qua các diễn đàn doanh nghiệp, hội chợ triển lãm và các hoạt động xúc tiến thương mại, hai bên có thể tìm kiếm cơ hội hợp tác mới.
- Xin Đại sứ đánh giá về sự phối hợp giữa hai nước tại các diễn đàn đa phương và khu vực?
Đại sứ Đặng Minh Khôi: Việt Nam và Liên bang Nga luôn có truyền thống phối hợp chặt chẽ và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương và khu vực trên cơ sở quan điểm tương đồng về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực. Sự hợp tác này không chỉ phản ánh mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện và tin cậy giữa hai nước mà còn thể hiện trách nhiệm trong việc góp phần đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định và phát triển trên thế giới cũng như ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Việt Nam và Nga luôn duy trì sự phối hợp chặt chẽ tại Liên hợp quốc, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến hòa bình, an ninh quốc tế và phát triển bền vững. Hai nước có chung quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế lớn như chống khủng bố, bảo vệ quyền con người và thúc đẩy chủ nghĩa đa phương.
Trong những năm gần đây, cả hai đã cùng phối hợp đưa ra nhiều sáng kiến cũng như ủng hộ các nghị quyết quan trọng của Liên hợp quốc nhằm bảo đảm trật tự dựa trên luật pháp quốc tế, đồng thời tham gia tích cực vào các hoạt động gìn giữ hòa bình của tổ chức này. Đặc biệt, trong nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021, Việt Nam đã nhận được sự hỗ trợ hiệu quả và chặt chẽ từ phía Nga trong việc thực hiện vai trò này.
Hai nước cũng phối hợp tích cực trong các cơ chế ASEAN. Liên bang Nga là đối tác đối thoại của ASEAN và hai bên có mối quan hệ hợp tác ngày càng sâu rộng trong nhiều lĩnh vực. Việt Nam, với tư cách là thành viên tích cực của ASEAN, luôn khuyến khích và tạo điều kiện để Nga tham gia vào các cơ chế hợp tác khu vực, như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+).
Trong khuôn khổ ARF, Việt Nam và Nga đã cùng nhau thúc đẩy các sáng kiến nhằm tăng cường lòng tin và hợp tác giữa các quốc gia trong khu vực, đặc biệt trong lĩnh vực an ninh hàng hải và chống khủng bố.
Tại ADMM+, hai nước cũng đã phối hợp trong các chương trình huấn luyện quân sự, cứu trợ thảm họa và ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống. Nga ủng hộ quan điểm của Việt Nam giải quyết tranh chấp ở Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng hoặc đe dọa vũ lực, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, Tuyên bố về Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm kết thúc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Hai nước cũng phối hợp tích cực trong khuôn khổ các diễn đàn hợp tác đa phương khác như APEC, BRICS, Hội nghị phối hợp hành động và các biện pháp xây dựng lòng tin ở các nước châu Á (CICA)... Năm 2024, năm Nga là Chủ tịch BRICS, lãnh đạo cấp cao Việt Nam lần đầu tiên tham dự Hội nghị cấp cao BRICS mở rộng, mở ra triển vọng mới hợp tác với Nga trong khuôn khổ BRICS, chia sẻ tầm nhìn về việc xây dựng một khu vực châu Á-Thái Bình Dương hòa bình, ổn định và thịnh vượng, ủng hộ các sáng kiến thúc đẩy tự do hóa thương mại, cải thiện môi trường kinh doanh và phát triển bền vững.
- Trân trọng cảm ơn Đại sứ!
